‘Spontane seks in langdurige relaties is volgens mij een mythe’

Hoe zorg je dat een ruzie met je partner niet escaleert? Wat als je ‘s avonds geen energie meer hebt voor smalltalk over de voorbije dag? Laat staan voor seks. Wat als er écht geen ruimte is voor me-time? ‘Plannen is niet de oplossing voor alles, maar het is wel een hulpmiddel om ademruimte te creëren.’

Ze slapen niet in hetzelfde bed, eten ’s avonds vaak apart, en raden aan om per week één vaste dag te reserveren voor seks en een andere om ruzie te maken. Felizitas Ambauen, psycho- en relatietherapeute, en Amel Rizvanovic, psychologisch adviseur en docent, delen al tien jaar lief, leed en een praktijk. Het bekendste relatietherapeutenkoppel van Zwitserland verklapt hoe de liefde werkt.

Hebben jullie elkaar vandaag al zes seconden gekust?

Felizitas Ambauen en Amel Rizvanovic (tegelijkertijd): Nee.

Ambauen: We hebben dat ooit eens geprobeerd, weet je nog? Dat werkte wel!

Rizvanovic: Ja, maar op den duur werd het wat ongemakkelijk. Zes seconden is eigenlijk behoorlijk lang!

Relatietherapeut John Gottman stelt dat een 6-secondenkus de relatie op lange termijn kan versterken. Welke rituelen gebruiken jullie daarvoor?

Ambauen: We raken elkaar veel aan, en we brengen de ochtend samen in bed door.

Slapen jullie in hetzelfde bed?

Ambauen: Nee, we slapen in aparte bedden. ’s Morgens ga ik naar beneden, naar zijn slaapkamer, en lees ik een boek. Amel leest dan eerst een halfuur het nieuws en schakelt daarna ook over op een boek. We drinken dan ook een kop koffie. Na een tijdje halen we onze dochter erbij. Dat is een heel verbindend ritueel.

Rizvanovic: En het vraagt tijd: we staan heel vroeg op, om halfzes. Terwijl we eigenlijk geen ochtendmensen zijn.

Geen zin in seks? De oefeningen van auteur Dania Schiftan kunnen helpen

Waarom doen jullie jezelf dat aan?

Rizvanovic: Omdat het voor ons waardevolle tijd is. Sommigen zeggen: zijn jullie gek? Maar wij praten nu eenmaal graag met elkaar, en ’s ochtends lukt dat goed. Onze smartphones staan dan trouwens in vliegtuigmodus. Echt met elkaar praten is een van de antwoorden op de vraag hoe je als koppel tevreden blijft.

Waarom doen jullie dat niet gewoon ’s avonds?

Ambauen: Veel koppels zeggen dat ze helemaal geen tijd hebben om te praten. Dat ze niets meer van elkaar weten en dat ze ’s avonds ook niet meer willen praten. Dat herken ik wel. Amel komt thuis van het werk en wil alleen nog op de bank liggen en voetbalnieuws lezen. We zijn wel degelijk geïnteresseerd in elkaars dag, maar we zijn vaak gewoon niet meer in staat om echt te luisteren.

Rizvanovic: De energie ontbreekt gewoon.

Ambauen: Je bent overprikkeld door de dag en ’s avonds ga je elkaar eerder uit de weg dan dat je toenadering zoekt. We vragen de koppels die in onze praktijk komen soms: wanneer maken jullie meestal ruzie? Dan zeggen ze bijvoorbeeld: woensdagavond. Dat zijn piekmomenten in een relatie. Voor zo’n koppel kan het dan helpen om elkaar op woensdagavond juist niet of maar heel even te zien. Dan ontstaat er geen ruzie. Soms kost het gewoon te veel energie om zich in te houden. Als we te uitgeput zijn voor smalltalk, eten wij ’s avonds vaak niet samen.

Dus jullie slapen in aparte bedden én eten vaak apart?

Ambauen: Ja, de ene eet dan alleen, de andere met ons kind.

Rizvanovic: Dat betekent niet dat er iets mis is met onze relatie.

Raden jullie gestreste koppels aan om ook apart te eten?

Ambauen: Niet per se. Ik zeg alleen: sommige dingen gelden als sociale norm. Het gezamenlijke avondmaal is er een van.

Rizvanovic: Dat is echt heilig! En dan nog apart slapen ook, het begin van het einde! (lacht)

Mist u niet een zekere spontaniteit in het dagelijks leven?

Rizvanovic: De realiteit is: ofwel plannen we, ofwel worden we ingepland. Maar we proberen flexibele buffermomenten in te bouwen.

Jullie werken ook samen.

Rizvanovic: Af en toe. Veel mensen stellen zich daar iets verkeerds bij voor. We geven workshops, maar we hebben ook veel afzonderlijke tijd.

Ambauen: We zien elkaar nauwelijks op het werk. We creëren actief ruimte voor werk én voor rust. Dat staat heel hoog op onze prioriteitenlijst. We schrijven dat letterlijk in onze agenda: wanneer werken we, wanneer hebben we pauze? Dat kunnen ook creatieve periodes zijn. We plannen het hele jaar door waar er nog ruimte is. Elke zondag houden we een agendaoverleg waarin we de komende één tot drie weken doornemen. In relaties met kinderen zijn de overdrachtsmomenten vaak precair. Als die niet goed afgestemd zijn, wordt het plots heel stressvol.

Relatietherapeut Tila Pronk: ‘Kies voor iemand die aardig is: daarmee heb je een gelukkige relatie en goeie seks’

Plannen jullie ook intieme momenten?

Rizvanovic: Om misverstanden te voorkomen: we hebben geen planfetisj. Plannen is niet dé oplossing voor alles. Het is een hulpmiddel om ademruimte te creëren. Ook voor seks. Het idee van spontane seks in langdurige relaties beschouw ik als een mythe. Met plannen bedoel ik trouwens niet: ‘op commando’, of een vorm van zelfoptimalisatie in de slaapkamer. Maar als je die dingen niét plant, dan is er simpelweg geen ruimte voor – dat is het slechte nieuws. Dat geldt ook voor emotionele intimiteit. Wanneer hebben twee mensen tegelijk zin? Alleen als er voldoende energie is. De dagelijkse rompslomp is bijzonder aseksueel. Uit die modus moet je eerst zien los te breken, zeker als tijd en energie schaars zijn. Anders denk je vooral aan de vuilniszak die je nog buiten moet zetten.

Dus: ruimte creëren voor samenzijn en dan zien wat er gebeurt?

Rizvanovic: Liefst zonder druk. Misschien niet op donderdagavond, wanneer de spanning hoog is en het energieniveau laag. Er is creativiteit voor nodig. Sommigen werken thuis, misschien kan daar een siësta in worden gebouwd? Waarom niet op zondagmiddag, na de sushi, terwijl het kind even wordt opgevangen?

Plannen jullie ook avonden in die je alleen wil doorbrengen?

Ambauen: Ja. Vrijdagavond heeft Amel geen zorgtaken. Dan kan hij thuiskomen wanneer hij wil. Ik ben maandag- en dinsdagavond vrij. Dat zijn momenten om op adem te komen.

En als de ene wil praten en de andere niet?

Ambauen: Dan kijken we wie de grootste buffer heeft, diegene met de kleinste buffer beslist. Die heeft namelijk minder energie om zich in te houden. Het kan zijn dat ik de hele dag thuis was met onze dochter en ’s avonds graag wil praten met Amel, die op dat moment totaal gestresseerd is. Dan is mijn buffer groot, maar die van hem niet. Als hij dan zegt: ‘ik zit op spanning negen’, weet ik dat het niet gaat. Dan zoek ik op een andere manier contact en bel ik bijvoorbeeld een vriendin.

Zeggen jullie dat echt zo, met spanningscijfers?

Ambauen: We gebruiken vaak spanningscurves van één tot tien. Onze koppels vragen we ook: waar zit je qua spanning, en waar zit je qua energie? Op die manier kunnen conflicten voorkomen worden. Boven spanning zeven en onder energie drie is het moment gekomen om eerst even bij te tanken. In die toestand probeer je vooral niét te ontploffen. Wij laten elkaar dat al weten voor we elkaar zien. Bijvoorbeeld via een spraakbericht: ‘Het is echt een rot­dag vandaag!’ Dan kan Amel proactief voorstellen dat hij onze dochter overneemt.

In oude patronen vervallen, in een ruzie iets zeggen waar je later spijt van hebt, het is allemaal menselijk.

Ambauen: Ruziepatronen fascineren veel koppels. Omdat ze aanvoelen: ‘dit conflict gaat eigenlijk niet hierover. Dit is oud zeer. Nu gedraag ik me als mijn moeder.’ Die patronen komen onder hoge stress naar boven. In de schematherapie noemen we dat ‘schema’s’: fundamentele patronen, vaak in de kindertijd gevormd, die ons gedrag sturen. In conflictsituaties hebben we de neiging om in een fight-flight-freezemodus te schieten. Ik heb als kind vooral geleerd om me aan te passen. Of om ruzie sowieso te vermijden. Mijn aangeleerde overtuiging is: ruzie is slecht. Meer nog: wie ruziemaakt, is slecht. Amel heeft een andere overtuiging: wie géén ruziemaakt, is laf. In geval van twijfel, kiest hij voor ‘vechten’. Dat kan tot misverstanden leiden.

Wat doen jullie als een conflict toch escaleert?

Ambauen: Dan zeggen we duidelijk: dit is geen goed moment. Als het toch blijft escaleren, denk ik soms: ik weet wat er nu gebeurt, maar ik kan het niet stoppen. Dat is slecht geïnvesteerde energie. We voeren dan een soort marionettendans op. Maar wie begrijpt wat er gebeurt, kan het sneller stoppen. We zouden elkaar na zo’n ruzie bijna high five kunnen geven en zeggen: “Oké, daar gingen we weer!”

Rizvanovic: Ruzie kan soms helpen om stress af te bouwen, maar alleen als ze constructief verloopt. Bij ons gaat het er soms heftig aan toe, maar zelden echt destructief. Er zijn bijna geen onder-de-gordelklappen meer, omdat we begrijpen wat er onderliggend speelt.

Wanneer komen koppels naar jullie praktijk?

Ambauen: Als de spanning torenhoog is, als ze compleet uitgeput komen binnensluipen. Het moet pijn doen, anders komen ze niet.

Rizvanovic: Vaak komen ze te laat. Bijvoorbeeld als er jonge kinderen zijn, waardoor de dynamiek volledig verandert.

Wat als koppels zeggen: geloof ons, er ís gewoon geen tijd voor me-time?

Ambauen: Dan zeggen we: die tijd is er wél. Soms volstaat het om de volgorde van dingen om te gooien. Het is een beetje als Tetris.

Rizvanovic: En dat is cruciaal. Om überhaupt weer in verbinding te kunnen treden, is me-time soms belangrijker dan koppel-tijd. Anders forceer je een romantische avond, terwijl je daar eigenlijk geen zin in hebt. Dat is een onderbelicht thema, vooral bij jonge moeders.

Jullie hebben een dochter en een druk leven. Hoe tanken jullie als koppel bij?

Ambauen: Onze dochter is zeven. Tussen één en drie jaar is een kind een orkaan – dan is er nauwelijks ruimte. Dat gaat nu beter.

Rizvanovic: We gaan graag de natuur in. Dat is belangrijk in deze overspannen tijden. Maar het is moeilijk, want de stroom waarin we zwemmen, is heel sterk.

Hoe heeft het eerste levensjaar van jullie dochter de relatie veranderd?

Rizvanovic: Onze hele relatie veranderde, plots stond onze dochter centraal. Daardoor verdwijnt alles wat daarvoor vanzelfsprekend was – tijd voor elkaar, bijvoorbeeld. Ik heb nog twee oudere kinderen met mijn ex, dus ik was er wat meer op voorbereid. Maar de omvang van die verandering verrast veel ouders.

Wat raden jullie ouders met jonge kinderen aan?

Rizvanovic: Wees pragmatisch. Slaapkwaliteit is daarbij essentieel. De nachten waren slopend. Wat helpt in zo’n situatie? Hoe verdeel je de last? Dat klinkt eenvoudig, maar in de praktijk botst dat snel op weerstand. Het is ook een kwestie van oefenen. In het slechtste geval verstevig je onrechtvaardige structuren die de slaapkwaliteit van beide ouders ondermijnen.

Bij koppels gaat het vaak over crisissen. Maar wanneer bén je eigenlijk een gelukkig koppel?

Ambauen: Als iemand me naar geluk vraagt, vraag ik terug: wat bedoelt u? Geluk is een overschat begrip. Wat betekent dat eigenlijk? Wij kunnen onze cliënten niet zeggen hoe ze gelukkig moeten worden. Ze moeten groeien in een relatie waarin ze zichzelf kunnen zijn. Waarin wensen uitgesproken mogen worden. Waarin je kunt groeien zonder dat je wordt afgekneld. Dat is voor mij een gelukkige relatie. Maar het is nooit iets statisch.

Rizvanovic: Een van mijn specialisaties is de positieve psychologie, waarin het draait om geluk en welzijn. Dat kan helpen, maar het is ook een kwaal van deze tijd. Mensen moeten niet alleen streven naar authenticiteit en vrijheid, maar moeten ook nog eens overal en altijd gelukkig zijn. Die maatschappelijke zelfoptimalisatiedwang leidt tot overbelasting en frustratie.

Gelooft u in de grote liefde?

Rizvanovic: Ja. Maar een relatie blijft altijd werken. Dat is het grote Disneymisverstand: dat het vanzelf zou gaan.

Ambauen: Eigenlijk begint het werk net als de Disneyfilm eindigt. Ik wil ook geloven in de grote liefde. Maar het mag geen dogma zijn. Toch: ja, ze bestaat.

Hoe hebben jullie elkaar leren kennen?

Ambauen: Op Mallorca, aan het zwembad. We wisselden een woord en hebben toen bijna tien uur aan een stuk gepraat. Het werd avond, we kregen honger. Ik denk dat ik met meerdere mensen gelukkig zou kunnen zijn, maar met Amel past het uitzonderlijk goed. Ik denk dat veel mannen mij te intens zouden vinden. Amel heeft zin in veel. Dat was geluk. Ik zou echt verdrietig zijn geweest als we elkaar nooit hadden teruggezien.

Door Claudio Rizzello