We leven vandaag in het slechtst mogelijke tijdregime, menen wetenschappers. Twee keer per jaar de klok verzetten verstoort onze biologische klok, wat leidt tot meer beroertes en obesitas.
Zondag 26 oktober is het weer zover, dan verzetten we de klok ’s nachts van 3 uur naar 2 uur en schakelen we van de zomertijd over naar de wintertijd of de standaardtijd. Het switchen van de tijd wordt door chronobiologen al langer betwist, zeker in de lente. Zo zou een uurtje slaapverlies in maart leiden tot meer hartaanvallen en verkeersongevallen de dagen na de uurwisseling.
Ook overschakelen naar de wintertijd veroorzaakt in de maand november een opmerkelijke stijging van het aantal verkeersongevallen met voetgangers. Maar de wissel heeft nog meer effecten.
Volgens nieuw Amerikaans onderzoek van Stanford Medicine in het vakblad Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), heeft de halfjaarlijkse tijdswissel ook langetermijngevolgen voor de volksgezondheid.
Volgens de auteurs zou het invoeren van een permanente tijd (winter- of zomertijd) jaarlijks miljoenen gevallen van obesitas en honderdduizenden beroertes in de Verenigde Staten kunnen voorkomen.
Drie scenario’s
De onderzoekers berekenden de gezondheidsuitkomst van drie scenario’s: de huidige praktijk van tweejaarlijks switchen tussen wintertijd en zomertijd, permanente wintertijd en permanente zomertijd. Ze onderzochten hoe sterk onze interne biologische klok wordt belast door elk tijdregime. De biologische klok stuurt bijna elk proces in het lichaam aan, van hormonen en slaap tot stofwisseling en immuunsysteem.
Volgens de simulaties belast de huidige klokwisseling onze biologische klok het meest. Permanente wintertijd zou het meest voordelige tijdregime zijn.
De cijfers zijn indrukwekkend: onder permanente wintertijd zou het aantal Amerikanen met obesitas dalen met gemiddeld 0,78 procent, en het aantal beroertes met 0,09 procent, vergeleken met de huidige situatie. In absolute aantallen betekent dat ongeveer 2,6 miljoen minder Amerikanen met obesitas en jaarlijks 300.000 minder beroertes.
Wanneer mensen ’s avonds te veel licht krijgen, bijvoorbeeld door zomertijd of schermgebruik, raakt de interne klok uit balans. En dat heeft nadelige gevolgen voor energiehuishouding, stemming en immuunsysteem.
Ook permanente zomertijd heeft een positief effect, maar dat is minder sterk: de modellen voorspellen een daling van obesitas met 0,51 procent (ongeveer 1,7 miljoen minder gevallen) en van beroertes met 0,04 procent (jaarlijks ruwweg 220.000 minder).
‘We stellen vast dat het beter is om de wintertijd of de zomertijd te handhaven in plaats van twee keer per jaar over te schakelen’, aldus Jamie Zeitzer, hoogleraar psychiatrie en gedragswetenschappen en auteur van de studie.
Meer ochtendlicht
Het effect is biologisch verklaarbaar. Het menselijke circadiaanse ritme duurt in de meeste gevallen zo’n 12 minuten langer dan de 24 uur die de aarde nodig heeft om rond haar as te draaien. Maar die mismatch wordt dagelijks bijgestuurd door blootstelling aan daglicht.
Ochtendlicht versnelt dat ritme, terwijl avondlicht het vertraagt. Wanneer mensen ’s avonds te veel licht krijgen, bijvoorbeeld door zomertijd of schermgebruik, raakt de interne klok uit balans. En dat heeft nadelige gevolgen voor energiehuishouding, stemming en immuunsysteem.
‘Je hebt meer ochtendlicht en minder avondlicht nodig om goed afgestemd te blijven op een 24 uurdag’, aldus Zeitzer. ‘Zomertijd doet precies het omgekeerde.’
De voordelen variëren sterk per geografisch gebied en chronotype (ochtend- of avondtype). Zo ervaren mensen in de westelijke delen van een tijdzone meer hinder tijdens de zomertijd omdat ze ‘s ochtends minder licht krijgen. Ochtendmensen – ongeveer 15 procent van de bevolking – zouden meer profiteren van permanente zomertijd, want extra avondlicht helpt hun biologische klok wat te vertragen, terwijl de meerderheid van de bevolking beter vaart bij permanente wintertijd.
Wie wint de klokstrijd?
Europa debatteert al jaren over het al dan niet afschaffen van de klokverandering. De Europese Commissie stelde in 2018 voor om de regeling af te schaffen, maar een besluit is er nog altijd niet.
Maar waarvoor kiezen we dan? Sommigen pleiten voor permanente zomertijd omdat het dan ‘s avonds langer licht is, met alle sociale voordelen van dien. Chronobiologen en slaapartsen pleiten eerder voor permanente wintertijd vanwege de gezondheidseffecten van ochtendlicht.
Tot nu toe berustten hun argumenten vooral op theorie. ‘Er werd altijd gezegd dat ochtendlicht gezonder is’, aldus Zeitzer. ‘Maar er was geen harde data. Nu hebben we die eindelijk.’