Hoe besmettelijk is het apenpokkenvirus echt? En spelen aerosolen een rol, zoals bij de coronacrisis? Wetenschappers zijn voorzichtig. Dit is wat we weten.
De huidige variant van de apenpokken treft niet enkel (homoseksuele) mannen, maar kan bij iedereen voorkomen: man, vrouw, jong en oud. Dat blijkt meer en meer nu er onder de zowat 500 gevallen in België een eerste vrouwelijke patiënte en een minderjarige jongen zijn opgedoken. Ook in Duitsland zijn er al zeven vrouwen met apenpokken vastgesteld, alsook twee tieners (een 15-jarige en een 17-jarige) en een kind van vier.
De overdracht van de nieuwe apenpokkenvariant heeft wetenschappers enigszins verrast, omdat de transmissie anders verloopt dan het oorspronkelijke virus dat doorgaans voorkomt in West- en Midden-Afrika en waarvan men dacht dat het zich niet gemakkelijk verspreidt van mens tot mens, maar wel van dier op mens.
Nu blijkt dat intens direct huidcontact tussen mensen de manier is waarop het virus zich bij ons verspreidt. Dat is nieuw. De vraag is of het virus gemuteerd is of gewoon toevallig in een optimaal netwerk is terecht gekomen, de homogemeenschap, dat erg geconnecteerd is.
Gelijkenissen met covid
De apenpokken zijn echter geen homoziekte en ook geen typisch seksueel overdraagbare aandoening, zoals chlamydia of syfilis, omdat het ook via andere manieren overdraagbaar is. Je kunt het krijgen via frictie door intens huidcontact (tegen elkaar aanwrijven) of het uitwisselen van lichaamssappen – en daar valt ook seksueel contact onder – waardoor de inhoud van de blaasjes vrijkomt en doorgegeven wordt naar de mond, neus of (onzichtbare) huidwondjes. Er is dus meer nodig dan gewoon maar een handdruk.
Waarom de besmetting vooral tussen mannen onderling gebeurt en minder tussen mannen en vrouwen is nog niet duidelijk. Mogelijk gaat het om een samenloop van omstandigheden en kwam het virus toevallig eerst terecht in de homogemeenschap.
Van de (nog steeds voortdurende) coronapandemie weet de leek ondertussen ook dat virussen kunnen worden overgedragen via hoest- en niesdruppeltjes die door een besmet persoon worden uitgestuurd en door een ander ingeademd worden. Dat is ook bij apenpokken het geval wanneer iemand met hoge koorts of een opengesprongen blaasje in de mond, hoest of niest. Maar de overdracht via deze weg is voor het apenpokkenvirus vermoedelijk een veel minder efficiënt parcours. Wetenschappers onderzoeken nog hoe vaak deze manier van transmissie voorkomt.
Ook oppervlaktetransmissie (via een deurklink of toilet) is een mogelijkheid. Volgens een rapport van de WHO heeft slechts zo’n 0,2 procent van de recente gevallen het virus gekregen via besmette oppervlaktes. Het risico is dus zeer klein, maar niet nul. Net zoals bij covid moet je al eerst een besmet oppervlak met voldoende infectueuze virusdeeltjes aanraken en dan ook nog eens meteen je eigen ogen, neus, mond of eventuele huidwondjes.
In werkelijkheid is de kans dat dat gebeurt, erg klein. Je hoeft dus niet elke stoel waar je op gaat zitten te desinfecteren. Het reduceren van (bed)partners is een veel effectievere maatregel. Heel soms kan de besmetting gebeuren door langdurig dezelfde beddenlakens of handdoeken van een besmet persoon te gebruiken omdat het virus langer overleeft op poreuze materialen, waardoor het kan binnendringen in slijmvliezen of wondjes en scheurtjes in de huid.
Rol van aerosolen
Over de transmissie via zwevende druppeltjes in de lucht, zoals bij corona, bestaat wel wat discussie bij wetenschappers. De rol van aerosolen werd in het begin van de coronacrisis erg onderschat, maar die visie moest later worden bijgesteld. Aerosolen bleken zelfs de motor van de pandemie te zijn. Vandaar dat wetenschappers dit scenario nu niet durven uit te sluiten. Ze waarschuwen dat er een kleine kans is dat het virus zich ook via de lucht verspreidt.
In een preprint studie van de ziekenkamers van gehospitaliseerde apenpokkenpatiënten in het Verenigd Koninkrijk bleek het virus in de lucht te zitten, vooral wanneer de bedden verschoond werden. Dat is een mogelijke aanwijzing dat het virus in aerosolen aanwezig is, of in losgekomen huidschilfers of stofdeeltjes. Het virus in de lucht was bovendien ook nog eens besmettelijk, zo bleek uit labotests.
Toch lijkt ook deze transmissiepiste niet erg effectief te zijn. Apenpokken zijn bijlange niet zo besmettelijk als het coronavirus, dat een luchtwegenvirus is.
Mogelijk positieve evolutie in aantal besmettingen
Ondertussen zou het weleens kunnen dat de apenpokken al op hun retour zijn, zowel in België als wereldwijd, aldus Boudewijn Catry van gezondheidsinstituut Sciensano. Om dat te bevestigen moeten er eerst nog tests worden uitgevoerd. ‘De komende weken zullen moeten uitwijzen of er een stagnatie dan wel een daling is.’
Drie maanden na het begin van de apenpokkenepidemie werden wereldwijd ongeveer 28.000 gevallen geregistreerd in 85 landen. In België zijn nu al 546 bevestigde gevallen gemeld. Het gaat om 304 gevallen in Vlaanderen (56%), 187 in Brussel (34%) en 55 in Wallonië (10%). De nieuwe variant van de apenpokken is ook minder ernstig. 28 personen in België werden al gehospitaliseerd, maar niemand van hen kwam op een afdeling intensieve zorg terecht. Er zijn in ons land geen sterfgevallen. De meeste patiënten genezen spontaan na een drietal weken
Wie besmet is met het apenpokkenvirus, moet nog steeds in strikte isolatie blijven tot de volledige genezing van de huidletsels, wat tot 21 dagen kan duren.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
