Jaarlijks krijgen tot 4000 zwangere vrouwen in Europa te horen dat ze kanker hebben. Vroeger werd hun zwangerschap vaak afgebroken, vandaag is dat zelden nodig. Met dank aan onco-gynaecoloog Frédéric Amant.
Net voor ons gesprek wordt Frédéric Amant opgebeld door een Engelse oncoloog die een zwangere patiënte behandelt bij wie zopas een maagkanker is ontdekt. De collega wil weten of hij het kindje prematuur kan laten geboren worden om snel te kunnen starten met chemotherapie.
‘Niet doen’, reageert Amant. ‘Vanaf het tweede zwangerschapstrimester is chemotherapie niet langer schadelijk voor de foetus.’
‘Het is een van de vele misverstanden over kanker in de zwangerschap’, vertelt de onco-gynaecoloog. ‘We zijn te voorzichtig. Veel kankerbehandelingen kunnen worden ingezet bij een zwangere patiënte zonder dat het ongeboren kind wordt geschaad.’
Zwangerschap en kanker: ‘Schrijf borstafwijkingen niet zomaar toe aan hormonen’
Brute pech
Tot de vroege jaren 2000 was kanker in de zwangerschap brute pech. De zwangerschap werd doorgaans afgebroken om de vrouw te behandelen. Tot in 2004 een zwangere kankerpatiënte protesteerde: ze wilde haar kind behouden.
‘Dankzij de zwangerschapscontrole was de kanker vroegtijdig ontdekt. Ze vond dus dat ze haar leven aan haar kind te danken had’, zegt Frédéric Amant. ‘Ze was bereid een risico te nemen.’ Er was op dat moment amper iets gepubliceerd over kankertherapieën met behoud van de zwangerschap, maar in Argentinië hadden artsen het al geprobeerd.
‘Ik heb hun advies gevolgd’, zegt Amant. ‘De vrouw kreeg chemotherapie en een keizersnede op 32 weken zwangerschap. Moeder en kind stellen het goed.’ Onder de indruk van het dossier, begon Frédéric Amant zich toe te leggen op kanker bij zwangere vrouwen.
‘Door de NIP-test sporen we nu meer kankers bij zwangere vrouwen op.’
Vandaag is professor Amant een internationaal gerenommeerd expert over de materie en vragen artsen uit de hele wereld zijn advies, zoals de Engelse collega. Hij bouwde een netwerk uit van kankerexperten en gynaecologen die hun krachten bundelen rond kanker in de zwangerschap. Er kwam een instituut dat gegevens verzamelt en richtlijnen uitwerkt: het International Network on Cancer, Infertility and Pregnancy (INCIP).
Omdat het onbegonnen werk was om voortdurend zelf adviezen te verstrekken over individuele dossiers, volgde in 2021 een beveiligd online platform: Advisory Board on Cancer, Infertility and Pregnancy (ABCIP), waar artsen een dossier kunnen opladen, waar ze vragen kunnen stellen aan een team van experten en waar experten onderling overleggen. ‘Binnen de week krijgt de aanvrager een samenvatting van de adviezen van de experten, aangepast aan zijn land. Sinds de oprichting werden via dit platform al 450 geïndividualiseerde adviezen aan artsen uit 46 landen verstrekt.’
Het raadsel van de jonge kankers: waarom neemt de ziekte toe bij mensen jonger dan 50?
Wat mag en wat niet?
Het is niet omdat je in verwachting bent, dat je niet geopereerd mag worden. Zwangere vrouwen belanden wel vaker op de operatietafel, voor een acute appendicitis of na een ongeval bijvoorbeeld. Een operatie voor kanker kan dus perfect. Bestralingen zijn veilig in de vroege zwangerschap. In geval enkel het bovenlichaam bestraald moet worden (voor borstkanker bijvoorbeeld), kan dat ook in het tweede trimester.
Chemotherapie is mogelijk vanaf drie maanden zwangerschap. In het eerste trimester niet, omdat de organen zich dan aan het vormen zijn. Chemo kan de groei van de foetus wel wat vertragen, waardoor de pasgeborene soms een lager geboortegewicht heeft, maar meestal haalt het kindje dat snel weer in. Immunotherapie wordt dan weer vermeden, omdat dat potentieel schadelijk is voor het ongeboren kind. Net als de vele nieuwe kankermedicijnen, waarvan de veiligheid nog niet is gegarandeerd.
Met deze 12 tips verlaagt u het risico op kanker
Steeds meer gevallen
Ongeveer een op de 2500 zwangere vrouwen krijgt kanker. In Europa gaat het naar schatting om 2000 tot 4000 vrouwen per jaar. In UZ Leuven ziet het multidisciplinaire team er elk jaar een twintigtal. Kanker in de zwangerschap wordt vaak laattijdig ontdekt, maar als je er op tijd bij bent, zijn de overlevingskansen even goed als die van patiënten die niet in verwachting zijn.
Cijfers uit Scandinavië – waar men die gevallen registreert – tonen een licht stijgende trend. Daarvoor zijn er twee verklaringen. Vrouwen worden op oudere leeftijd zwanger en hebben dan een iets groter risico op kanker. Daarnaast speelt de niet-invasieve prenatale test (NIPT) een rol. Die test is bedoeld om drie chromosoomafwijkingen bij de foetus op te sporen in een bloedstaal van de moeder: trisomie 21 (het syndroom van Down), 18 en 23.
‘Sommige laboratoria sporen die chromosoomafwijkingen niet gericht op, maar doen een globale genetische screening van het bloedstaal’, legt professor Amant uit. ‘Daarbij stuiten ze soms op andere abnormaliteiten, waaronder genetische fragmenten van kankercellen die van de moeder afkomstig zijn. Daardoor sporen we nu meer kankers bij zwangere vrouwen op.’ Vrouwen moeten wel op de hoogte gebracht worden wanneer een lab meer onderzoekt dan de drie chromosoomafwijkingen bij het ongeboren kind.
The kids are allright
De kinderen van moeders die tijdens de zwangerschap behandeld werden voor kanker doen het goed, zegt Frédéric Amant, die trots is op zijn team en op de moeders en kinderen die hij opvolgt. ‘Momenteel beschikken we over gegevens van kinderen tot vijftien jaar. ‘We zien enkel lichte afwijkingen in aandacht en IQ als kinderen prematuur geboren zijn, aan chemotherapie werden blootgesteld en hun mama veel te vroeg verloren.’
Op 6 en 7 mei viert INCIP zijn twintigste verjaardag met een tweedaagse conferentie in UZ Leuven. Koningin Mathilde zal aanwezig zijn en het werk van Frédéric Amant in de kijker zetten.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
