Duurdere sigaretten en minder verkooppunten: regering wil roken verder ontmoedigen

Een uitstalverbod, minder verkooppunten, fors hogere prijzen en striktere controles. Het is maar een greep uit de batterij maatregelen die de federale regering heeft goedgekeurd in de strijd tegen roken. Bedoeling is vooral jongeren minder in contact te laten komen met tabak of alternatieve rookmiddelen.

“Daarom werpen we drempel na drempel op, om het de tabakslobby moeilijker te maken hun ongezonde producten aan de man te brengen”, zegt minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit).

Het regeerakkoord van Vivaldi mikt op een daling van het tabakgebruik en op een rookvrije generatie. Volgens de Stichting tegen Kanker rookt 24 procent van de bevolking, van wie 19 procent dagelijks. Tegelijkertijd is roken de grootste vermijdbare oorzaak van kanker. Dagelijks sterven er bijna 40 Belgen door roken en er lijden nog eens 300.000 Belgen aan een tabaksgerelateerde ziekte. Eind 2022 keurde de regering een eerste reeks maatregelen goed. Die krijgen nu een vervolgstuk.

Vanaf 1 januari 2025 komt er een uitstalverbod. Het wordt vanaf dan voor iedereen verboden sigaretten, vapes en andere rookproducten zichtbaar uit te stallen in de winkel. Ze moeten zich dus in een andere ruimte bevinden of in een schuif of kast worden opgesloten. De verkoop van tabaksproducten in supermarkten die groter zijn dan 400 vierkante meter, wordt al van kracht op 1 juli 2025 in plaats van 1 januari 2028. En tijdelijke verkooppunten, zoals festivals, zijn vanaf 1 januari 2025 uit den boze.

Horecazaken zullen nog steeds tabak kunnen verkopen. Sigaretten worden vanaf 1 januari 2024 ook een pak duurder. Liefst 2 euro komt er bij voor een pakje. Daardoor zal de prijs van een pakje met 20 sigaretten op vier jaar tijd met 59 procent gestegen zijn en die van roltabak met meer dan 90 procent. Ook de prijs van e-sigaretten gaat omhoog.

Volgens Kom op tegen Kanker is dat de meest effectieve maatregel om het aantal rokers terug te dringen. De organisatie reageert dan ook positief. Vanaf 2025 breidt de lijst van plaatsen uit waar niet mag worden gerookt. Denk aan sportterreinen en hun omgeving. Een horecaterras in de buurt geldt als uitzondering, maar dan alleen met een rookzone buiten het zicht.

Ook het “rookgordijn” aan de ingang van ziekenhuizen en scholen verdwijnt, net als aan bibliotheken. Daar moet een verplichte perimeter van tien meter in acht worden genomen.

Er komen ook strengere controles op de verkoop en reclame. Daarbij zullen inspecteurs kunnen overgaan tot een mogelijke sluiting in geval van overtredingen. Die sluiting kan gaan van één uur tot zelfs dertig dagen.

Vandenbroucke zet ook sterker in op mystery shopping, waarbij jobstudenten nagaan of winkels zich aan de regels houden. Het wordt ook verplicht een bewijs van leeftijd te vragen indien een koper er jonger dan 25 jaar uitziet. Daarnaast breidt de reglementering rond bijvoorbeeld de gezondheidswaarschuwing uit naar sigaren en cigarillo’s en komt er een verbod op de online verkoop van onder meer waterpijpen.

Om rokers te helpen bij het stoppen, wordt gekeken naar de vergoeding van nicotinevervangende therapieën. In het voorjaar van 2024 wordt daarover een beslissing genomen. “De verslaving aan nicotine is hardnekkig. We willen mensen dan ook helpen deze stap écht te zetten”, zegt minister Vandenbroucke. “Er ligt nu een hele batterij aan maatregelen klaar die ervoor moeten zorgen dat we tabak en rookproducten minder aantrekkelijk en minder toegankelijk maken. Als we zien hoeveel mensen echt willen stoppen met roken, dan is het onze verantwoordelijkheid om ze hier zo goed mogelijk bij te begeleiden.”

Philp Morris: ‘Overheid rekent zich ten onrechte rijk op kap van rokers’

De strengere maatregelen die de federale regering neemt tegen roken, kunnen niet op de goedkeuring rekenen van tabaksreus Philip Morris. Volgens het bedrijf rekent de overheid “zich ten onrechte rijk op de kap van de rokers, terwijl ze hen tegelijkertijd betere alternatieven zoals nicotinezakjes of verwarmde tabaksproducten ontzegt”, klinkt het in een reactie.

Minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) maakte dinsdag een hele batterij maatregelen bekend die tot een verdere daling van het tabaksgebruik en een rookvrije generatie moeten leiden.

De redenering van Vandenbroucke houdt geen steek, vindt Philip Morris International (PMI) in een schriftelijke reactie. De tabakssector draagt al stevig bij aan de begroting, klinkt het. “PMI is bezorgd over het feit dat de extra ingevoerde belasting de effectieve accijnsinkomsten uit sigaretten verder zal verminderen en de druk op de begroting nog zal vergroten en de illegale handel verder zal stimuleren”, klinkt het. Het bedrijf wijst erop dat de inkomsten in de eerste acht maanden van dit jaar goed 200 miljoen lager liggen dan in dezelfde periode in 2022. Toch rekent de regering nog wel op een stijging met 200 miljoen euro. “En de extra belasting die nu ingeschreven is voor de begroting voor 2024 komt daar nu nog bij”, zegt PMI. Het uitstalverbod voor minder risicovolle alternatieven, zoals vapeproducten en verwarmde tabaksproducten, vindt PMI dan weer “een gemiste kans om rokers die willen overstappen naar minder schadelijke alternatieven correct te informeren.” 

De tabaksreus, met als slogan “delivering a smoke-free future”, meent dat een uitstalverbod de correcte informatie, bijvoorbeeld over het nut van de e-sigaret als rookstopmiddel, verder zal bemoeilijken.

PMI zwaait daarvoor met advies van de Hoge Gezondheidsraad van juni vorig jaar, waarin staat dat de e-sigaret voor rokers als rookstopmiddel gebruikt kan worden en dat de Belgische rokers de e-sigaret verkeerdelijk als even schadelijk als of schadelijker dan de gewone sigaret beschouwen.

Handelsfederatie noemt verbod op verkoop sigaretten “hypocriet en absurd”

Het verbod op de verkoop van tabaksproducten vanaf 1 juli 2025 in supermarkten groter dan 400 m² is “absurd en hoogst hypocriet”, vindt handelsfederatie Comeos. Het verkoopsverbod is maar een van de maatregelen van het tabaksplan dat federaal minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) dinsdag voorstelde.

“Er is geen enkele studie die aantoont dat een consument beter bewust gemaakt wordt van de risico’s van tabak in kleine dan in grote winkels”, aldus Comeos. “Dat is pure hypocrisie”, voegt Comeos-CEO Dominique Michel toe. “Ofwel is roken slecht voor de gezondheid en wordt de verkoop overal afgebouwd, ofwel laat je de verkoop toe. Maar nu zeggen in die winkel wel en niet in een andere, dat is toch nonsens. Denkt minister Vandenbroucke dat een pakje sigaretten dat je koopt in de supermarkt ongezonder is dan een pakje uit de winkel om de hoek?”

Voor Michel is “elke bijkomende discriminatie er een te veel”. Hij wijst erop dat de lijst met verschillen tussen grote en kleine bedrijven zo “wel heel lang” wordt. “Alleen al tijdens deze legislatuur kwamen er extra opleidingsdagen voor grote bedrijven, sancties voor veel langdurig zieken in grote bedrijven, recht op deconnectie in grote bedrijven en daarbovenop nu ook een verkoopverbod.”

De Comeos-CEO legt ook het toenemend succes van de grensaankopen op tafel. “Als je hier de verkoop verbiedt in supermarkten en niet in Frankrijk, wat gaat er dan gebeuren? Dat geeft weer een extra boost aan die grensaankopen.”