Van tandproblemen tot een tekort aan vezels: 13 verborgen oorzaken van blessures

Vaak denken we dat een blessure het gevolg is van overbelasting of een verkeerde techniek. Volgens bewegingsanalist Stefan Deckx (Universiteit Antwerpen) ligt het echte probleem soms dieper. Hij duikt in dertien vaak over het hoofd geziene oorzaken.

1. Infectie of menopauze

Een minder voor de hand liggende oorzaak van blessures is een verzwakt immuunsysteem. Stefan Deckx haalt het voorbeeld aan van marathonloper Koen Naert, die afgelopen voorjaar corona, een luchtweginfectie en een longontsteking opliep. Het resultaat? Twee spierscheuren in de kuit en twee verrekkingen van de hamstring in de daaropvolgende maanden. ‘Een infectie verstoort de homeostase: het vermogen van het lichaam om zijn interne omgeving stabiel te houden, zoals lichaamstemperatuur, bloedsuikerspiegel, hormonenspiegel en zuurtegraad. Zo’n verstoring maakt spieren en pezen kwetsbaarder voor ontstekingen en scheuren.’

Voor vrouwen kan ook de menopauze een risicofactor vormen. ‘Testosteron en oestrogeen spelen een grote rol in het herstelproces, en vooral tijdens de slaap’, legt Deckx uit. ‘Tijdens de menopauze raken deze hormonen ontregeld, wat leidt tot een trager herstel, minder energie en een afname van het reactievermogen. Dat geeft een verhoogde kans op blessures zoals verstuikingen.’

2. Tandproblemen

Het te snel of te krachtig aanspannen van een tandbeugel kan een belangrijke oorzaak zijn van fysieke problemen. ‘De kaak en het kaakgewricht – dat vlak naast het binnenoor ligt – spelen een grote rol in het evenwichtsorgaan’, vertelt Deckx. ‘Het binnenoor reguleert niet alleen het gehoor, maar ook de hydrostatische spanning die essentieel is voor ons evenwicht. Een abrupte spanningsverandering in het kaakgewricht, door zo’n te strakke beugel, kan het evenwichtsorgaan ontregelen en pijn veroorzaken in enkels, knieën, heupen en rug. Vooral bij jongeren kan dat tijdens hun groeiproces een grote impact hebben.’

Ook bij volwassenen kunnen gebitsproblemen, zoals een kruisbeet – waarbij de tanden van de boven- en onderkaak niet goed op elkaar aansluiten – tot klachten leiden. ‘Een kruisbeet zorgt niet alleen voor spanning in het oor en de nek, maar beïnvloedt ook de wervelkolom en zelfs het longweefsel. Dat tast de algemene gezondheid aan, omdat het lichaam gevoeliger wordt voor ziekten.’

https://www.knack.be/nieuws/gezondheid/last-van-rugpijn-poets-uw-tanden/

3. Laat sporten

Sporten op late uren na een lange werkdag is een vaak onderschatte oorzaak van blessures. ‘Je lichaam is vermoeid, je hormonen willen rust, maar je dwingt het tot een agressieve, explosieve inspanning terwijl je spieren trager reageren’, zegt Deckx.

Bovendien verstoort laat sporten de nachtrust. ‘De opwinding van de sport zorgt ervoor dat melatonine, een hormoon dat de slaap-waakcyclus reguleert, te laat stijgt. Daardoor val je pas na middernacht in slaap, met lagere testosteronwaarden en een hogere kans op blessures tot gevolg.’

Bioritme speelt daarin ook een rol. ‘Ochtendmensen hebben ’s morgens een hogere piek van het stresshormoon cortisol, waardoor ze dan beter presteren. Bij avondmensen ligt die piek later op de dag. Sporten op een moment dat niet past bij je bioritme verhoogt dus het blessurerisico. Bij pubers verschuift het bioritme vaak naar de avond. Dat verklaart waarom ze ’s ochtends moeilijk uit bed komen en ’s avonds actiever zijn.’

4. Te weinig vezels en mineralen

Elke diëtist zal het beklemtonen: eet voldoende vezels. ‘Ze helpen de golfbewegingen van de darmen te reguleren door water vast te houden, wat de ontlasting verzacht’, zegt Deckx. ‘Zonder voldoende vezels kan de darm onregelmatig samentrekken, wat leidt tot krampen of spasmen. Die “trekken” als het ware aan het bindweefsel rondom de darmen en aan de spieren en het zenuwstelsel rond het ruggenmerg. Dat werkt lagerugpijn in de hand.’

Daarnaast kan een onevenwicht in mineralen zoals magnesium, calcium en kalium bot- en gewrichtsproblemen aanwakkeren. ‘Vooral bij impactsporten zoals basketbal, gymnastiek of judo kan dat bijdragen aan osteoporose.’

5. Oog- en oorafwijkingen

Een disbalans tussen het linker- en rechteroog kan tot allerlei lichamelijke klachten leiden. ‘Onze hersenen vergelijken voortdurend de input van beide ogen om een evenwichtige nulbalans te creëren. De spanning in het lichaam wordt daarbij gelijk verdeeld. Maar als één oog minder goed functioneert, raakt dat evenwicht verstoord’, zegt Deckx.

‘Het lichaam reageert door asymmetrische spanning te creëren. Het ene deel werkt dan harder om het zwakkere oog te compenseren. Dit kan leiden tot een kettingreactie van klachten, zoals een scheve hoofdhouding, bekkenrotatie of rug- en voetproblemen. Ook schouder- en elleboogklachten komen vaak voor.’

Ook gehoorafwijkingen, zoals drukverschillen in het binnenoor die het evenwichtsorgaan verstoren, kunnen volgens Deckx soortgelijke klachten veroorzaken.

6. Eerdere blessures

Eerdere blessures of breuken kunnen nog lang een negatief effect hebben. ‘Bij een breuk of blessure activeert het zenuwstelsel een beschermend mechanisme, zoals artrogene spierremming (AMI)’, vertelt Deckx.

‘Dat schakelt bepaalde spieren of gewrichten gedeeltelijk uit om verdere schade te voorkomen. Na een knieblessure kan de quadriceps bijvoorbeeld minder goed aanspannen. Daardoor moeten andere spieren, zoals de hamstrings, extra werk verrichten om de beweging te compenseren.’

Dat is een normale reactie, tenzij het bewegingspatroon niet wordt gecorrigeerd. ‘Als iemand te snel na een blessure weer intensief gaat sporten, kan het lichaam deze nieuwe bewegingen als vast patroon opslaan in de hersenen. Vergelijk het met hoe een pianist automatisch de juiste toetsen aanslaat door herhaling.’

Zo ontstaat een verkeerde belasting van spieren en gewrichten, wat nieuwe blessures in de hand werkt. ‘Een wielrenner die bijvoorbeeld na een sleutelbeenbreuk te snel hervat, kan een scheve houding ontwikkelen. Dat geeft spanning en overbelasting in andere lichaamsdelen, zoals de knieën of rug.’

Hersenschuddingen kunnen eveneens lang nazinderen. ‘Ze veroorzaken microscheurtjes en bloeduitstortingen in de hersenen, en kunnen het evenwichtsorgaan en het dieptezicht verstoren. Dat leidt tot bewegingscompensaties of spierklachten die zes à negen maanden kunnen aanhouden. Bij vrouwen kan een hersenschudding zelfs de hormonale cyclus verstoren. Hersenschuddingen vereisen dus extra zorg. Vooral bij kinderen, omdat hun hersenen nog in ontwikkeling zijn.’

7. Sociale druk

Sociale druk, vooral bij recreatieve sporters, ligt vaak aan de basis van fysieke problemen. ‘Amateurwielrenners die in een groep te hard fietsen om niet voor elkaar onder te doen, brengen zichzelf in gevaar’, zegt Deckx.

‘Sommige vijftigplussers denken: ik kan nog wel twee uur lang met 35 kilometer per uur fietsen. Ze forceren zich en drinken daarna enkele trappisten, omdat dat nu eenmaal bij de sociale activiteit hoort. Maar hun lichaam kan die inspanning niet meer aan – zeker in combinatie met alcohol, dat het herstel bemoeilijkt en blessures bevordert.’

Een ander voorbeeld is de vijftigplusser die plots een marathon wil lopen. ‘Een mooie uitdaging, maar zonder een langzame opbouw overbelast je je spieren en gewrichten.’ Ook de cardiovasculaire risico’s zijn ernstig: ‘De hartspier en slagaders verliezen elasticiteit met de leeftijd, vooral door overbelasting. Dan wordt de hartspier als het ware een stijve biefstuk, wat kan leiden tot een hartstilstand of slagaderbreuken.’

8. Overmatig gebruik van ontstekingsremmers en pijnstillers

Het langdurige gebruik van een ontstekingsremmer is een vaak onderschatte oorzaak van blessures. ‘Dat zijn geen precisiewapens, maar blinde raketten. Ze richten zich op alles in het lichaam dat actief, warm en goed doorbloed is – zoals een ontsteking, maar ook op de hartspier, die altijd actief is. Ze onderdrukken bovendien de ontsteking, die essentieel is voor het natuurlijke helingsproces. Door de ontsteking te stoppen, creëer je littekenweefsel in spieren, gewrichten en organen zoals hart en lever’, vertelt Deckx.

Littekenweefsel ontstaat doordat ontstekingsremmers de normale structuur van weefsel verstoren. ‘Normaal is weefsel als lasagne: laagjes met vocht ertussen, goed doorbloed. Littekenweefsel plakt die lagen aan elkaar, waardoor de doorbloeding afneemt en zuurstofgebrek ontstaat. Dat kan leiden tot verkalking van slagaders of een verharding van het hartzakje, waardoor het hart minder goed uitzet en samentrekt.’

Pijnstillers hebben een ander effect: ze maskeren pijn, waardoor sporters langer en intenser doorgaan dan goed is voor hun lichaam. ‘Het is alsof je de motor van een Ferrari in een kleine auto stopt: de carrosserie gaat dan eerder vroeg dan laat kapot.’

9. Extreem stretchen

Stretchen wordt vaak gezien als een wondermiddel tegen blessures, maar Deckx waarschuwt voor overdrijving. ‘Soepel stretchen binnen je comfortzone is goed voor lenige en soepele spieren. Maar extreem stretchen kan microscheurtjes en zelfs blessures veroorzaken. Dan past het lichaam zich aan door de spier minder strak te maken. Het kan ook de stabiliteit van een gewricht verminderen, omdat pezen en ligamenten minder effectief worden in het ondersteunen en controleren van bewegingen. Bij het stretchen bouw je dus het best altijd een beetje marge in. Niet tot het maximum, maar net onder de pijngrens.’

10. Te veel stress

Stress is een onderschatte factor bij blessures. Tussen je twintigste en dertigste is je lichaam op zijn sterkst, maar naarmate je ouder wordt, neemt de belastbaarheid af. ‘Stress, of het nu door werk, relaties of geldzorgen komt, versnelt dat proces’, zegt Deckx.

‘Dat begint in de hersenen, waar de hypofyse en de schildklier cortisol aanmaken in stressvolle situaties. Cortisol breekt spiereiwitten af om aminozuren vrij te maken voor de aanmaak van glucose in de lever. Daarbij ontstaan zure bijproducten zoals ammoniak en ureum.’

‘Die verzuring tast de beschermende slijmvlieslagen in neus en darmen aan, die normaal ziektekiemen tegenhouden. Daardoor wordt het lichaam vatbaarder voor ziektes en blessures, zelfs bij activiteiten die vroeger geen probleem vormden. Langdurig verhoogde cortisolwaarden verstoren bovendien de mineraalbalans, verhogen de spierspanning en vertragen het herstel.’

Een gebrek aan mentale rust speelt daarin ook een grote rol. ‘Zonder voldoende me-time raakt de cortex in de hersenen overbelast, omdat het kortetermijngeheugen een overvloed van prikkels niet meer kan verwerken. Dat verhoogt de cortisolproductie nog meer, waardoor herstelprocessen vertragen, de coördinatie vermindert en de spieraansturing verslechtert.’

11. Te weinig water en te veel koffie

Te weinig water drinken verstoort de vochtbalans, met tal van negatieve gevolgen. ‘Ons lichaam is een rondlopende zak water waarin al onze systemen drijven’, zegt Deckx. ‘Bij te weinig water raakt het lichaam oververhit, stapelen afvalstoffen zich op en kleurt de urine donker. Het ontstekingsmechanisme raakt daardoor ontregeld: het wordt opgestart, maar niet afgewerkt – als een schroef die blijft doordraaien.’

Koffie en energiedrankjes, die veel cafeïne bevatten, zijn vochtafdrijvend en hebben een soortgelijk effect. ‘Mensen drinken ’s avonds twee van zulke energiedrankjes voor een training. Ze voelen een rush, maar jagen hun lichaam uit balans. Dat verhoogt de cortisolspiegel, verlaagt de pijndrempel en verstoort de vochtbalans, wat spier- of peesklachten veroorzaakt.’

12. Gebrek aan of te veel zonlicht

De hoeveelheid zonlicht waaraan je wordt blootgesteld, speelt een verrassende rol in ontstekingsprocessen. ‘Zonlicht is nodig om inactieve vitamine D in de huid actief te maken’, legt Deckx uit. ‘Vitamine D is cruciaal voor de kwaliteit van weefsels en werkt als een zuurtegraadstabilisator. Bij een tekort verzwakt de immuniteit en vertragen herstelprocessen.’

Daarnaast heeft vitamine D een positief effect op mentale stress. ‘Niet voor niets zijn de zelfmoordcijfers hoger in Scandinavische landen: een gebrek aan zonlicht maakt mensen vatbaarder voor depressies en stress.’

Omgekeerd kan te veel zonlicht ook schadelijk zijn. ‘Overmatige blootstelling veroorzaakt verbranding, wat de lichaamstemperatuur verhoogt en ontstekingsprocessen aanwakkert. Balans is dus cruciaal: voldoende zonlicht voor vitamine D, maar zonder verbranding.’

13. Explosieve sporten na je veertigste

Naarmate je ouder wordt, verandert je lichaam en neemt het risico op blessures toe, vooral bij intensieve sporten. Deckx wijst op de afname van elastine, een eiwit dat spieren, pezen en bindweefsel elastisch houdt. ‘Vanaf je 40^e worden spieren en bindweefsel stugger – meer als een touw dan als een elastiek – waardoor het lichaam minder goed schokken opvangt.’

‘Dat maakt explosieve bewegingen, zoals snelle starts en stops in sporten als badminton, basketbal, judo of zaalvoetbal riskant. De abrupte overgangen tussen versnellen en vertragen belasten het bindweefsel zwaar, wat kan leiden tot microscheurtjes in pezen en spieren. Of tot acute letsels zoals kruisbandscheuren, kraakbeenklachten en peesontstekingen.’

Hormonale veranderingen, zoals een daling van testosteron, verminderen na je 35^e het herstelvermogen, de energieopname en het reactievermogen. Dat vergroot het blessurerisico. ‘Voor impactsporten ligt de testosteronpiek tussen 18 en 28 jaar, voor duursporten tussen 20 en 35 jaar.’

‘Ervaring biedt enig voordeel: tussen je 25^e en 35^e stijgt je pijngrens, waardoor oudere sporters pijn beter kunnen verdragen. Kinderen daarentegen hebben een lage pijngrens en ervaren pijn intenser. Toch heeft pijntolerantie grenzen. Minder riskante sporten zoals fietsen, hardlopen of zwemmen – met vloeiende bewegingen zonder abrupte overgangen – zijn dan betere keuzes voor veertigplussers.’