Tussen twee vuren

Jan Julia Zurné

Gerecht en verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog

Lannoo, Tielt 2017

254 blz., ? 24,99 ISBN 978 94 104 4737 9

Het is niet bekend hoe een handvol Belgische topmagistraten hun gijzeling heeft ervaren, eind december 1942. De omstandigheden in de citadel van Hoei waar de Duitse bezetter hen enkele weken opsloot, waren relatief comfortabel. De magistraten en advocaten van het Brusselse gerecht hadden gelegenheid na te denken hoe het verder moest. Een soort van catharsismoment in een conflict dat na de Duitse aanval op de Sovjet-Unie en het groeiende aantal politiek gemotiveerde aanslagen op Duitsers en collaborateurs een hoogtepunt bereikte. Tot het najaar van 1942 hield justitie zich rigoureus aan de officiële politiek van het minste kwaad. Het toenemende straatgeweld stelde de samenwerking tussen justitie en bezetter op de proef, te meer omdat de regering in ballingschap strengere straffen op verklikking had uitgevaardigd.

Zurné beschrijft in detail enkele moordpartijen in het Brusselse waarbij de Duitsers informatie van de magistratuur aanwendden voor represailles en koelbloedige executies. Wiens openbare orde moesten de magistraten, gesteld op hun onafhankelijkheid, dan nog handhaven? Er groeide van onderaf een consensus om passief toe te kijken zodra er een vermoeden van een politieke aanslag was. De staande magistraten weigerden nog onderzoeksdaden te stellen; de agenten van de gerechtelijke politie toonden zich heel creatief in het laten verdwijnen van belastend bewijsmateriaal. Bij ontstentenis van de uitvoerende en wetgevende macht voelde de magistratuur zich verantwoordelijk voor het behoud van de waarden van vrijheid en rechtvaardigheid, kortom de hoeders van ’s lands geweten. Het heeft het magistratencorps net zoals na Eerste Wereldoorlog een verzetsaureool opgeleverd. De Nederlandse historica heeft met dit wetenschappelijk stevig onderbouwde boek een waardevolle aanvulling geschreven bij eerdere studies over de rol van de (ondergeschikte) besturen tijdens de Duitse bezetting.

Partner Content