Klimaat en oorlog

Een boek lezen van Geoffrey Parker is steeds een uitdagende, maar bijzonder verrijkende ervaring. Dat is bij de nieuwste publicatie van de gerenommeerde Britse historicus niet anders. In de ingekorte versie van het oorspronkelijk Global Crisis uit 2013, nog steeds een vuistdik boek, legt Parker de link tussen de zogenoemde Kleine Ijstijd en de gewelddadige 17de eeuw. Op die manier schreef hij een nieuw standaardwerk over een historisch thema dat vandaag bijzonder actueel is: de impact van de klimaatverandering.

De klimaatcrisis in de 17de eeuw is geen eenvoudig oorzaak- en-gevolgverhaal, maar een ingewikkelde samenloop van omstandigheden op aarde (minder zonneactiviteit, vulkaanuitbarstingen, El Niño…) waarover we veel te weinig bronnen hebben. Bovendien waren ook de politieke en sociale omstandigheden in de 17de eeuw erg complex. Parker slaagt er wonderwel in om dit alles begrijpelijk uit te leggen. Alleen daarom is Wereldcrisis een aanwinst. Door de historische bronnen en de wetenschappelijke gegevens met elkaar te verweven komt hij tot enkele broodnodige inzichten, waaruit blijkt dat een tijdelijke temperatuurdaling wereldwijd een immense impact had. Hij stelt bovendien in vraag hoe onze geschiedenis tot stand kwam en dwingt ons om op een andere manier te kijken naar het verleden, het heden én de toekomst.

Het eerste hoofdstuk van Wereldcrisis bevat al meteen zo veel feiten dat je ervan gaat duizelen, maar misschien ook wel je aandacht verliest. Er is immers geen rode lijn in het boek. Dat is ook waar klimaatwetenschappers vandaag mee worstelen. Lange droogtes, ijzige winters en apocalyptische overstromingen zijn vooral beangstigend, maar zorgen niet voor meer inleving in de 17de eeuw.

Delen 2 en 3 (van p. 125 tot 437) bestaan uit voorbeelden van hoe er wereldwijd werd omgegaan met de algemene crisis. Deze twaalf hoofdstukken zijn vlot geschreven, maar dragen mijns inziens niet veel bij. De afsluitende delen 4 en 5 zijn dan weer van zo’n hoog niveau dat Parker in het rijtje van gezaghebbende historici past en onze geschiedschrijving blijvend zal beïnvloeden.

Lezers die op zoek zijn naar een actuele, uitvoerige wereldgeschiedenis van de 17de eeuw, zullen dit boek niet kunnen wegleggen. Maar vele anderen zullen zich slechts moeizaam een weg kunnen banen door de massa feiten en geschiedenissen. Hoe dan ook heeft de auteur opnieuw bewezen dat hij een van Europa’s meest vooraanstaande historici is.