‘Baerbock en Scholz halen voor de camera uit naar Moskou, maar in de coulissen klinkt het anders’

In het conflict tussen Rusland en Oekraïne is het westerse kamp niet altijd eensgezind. Zo botst in Duitsland de geopolitiek geregeld met de economische belangen.

Annalena Baerbock was net een maand minister van Buitenlandse Zaken in de nieuwe Duitse regering toen ze vorige week naar Moskou reisde. Ze had er een afspraak met haar Russische collega Sergej Lavrov om, onder meer, over de situatie aan de grens van Rusland met Oekraïne te praten. Baerbock komt dus pas kijken. Lavrov is een veteraan van de internationale politiek. Precies een jaar geleden zette hij Josep Borrell, de hoge vertegenwoordiger van de Europese Unie voor het buitenland- en veiligheidsbeleid, na zo’n top helemaal voor schut. De uitstap was voor Baerbock dus niet zonder risico.

De ontmoeting was ook voor de Duitse regering zelf – een coalitie van de sociaaldemocratische SPD, de Groenen en de liberale FDP – behoorlijk riskant. De Groenen, de partij van Baerbock, staan doorgaans een fellere houding tegenover Moskou voor dan de SPD van bondskanselier Olaf Scholz. Bovendien verwijten veel bondgenoten Berlijn, al sinds Angela Merkel het voor het zeggen had, dat het tegenover Moskou met de voeten sleept. Baerbock slaagde met glans in haar inter- nationale vuurdoop: ze pleitte voor een betere dialoog met Rusland en tegelijk toch ook voor een hardere lijn. Anders dan toen met Borrell leek Lavrov dit keer wel een verwarde, oude man.

Veel in de relaties tussen Rusland en Duitsland draait tegenwoordig om de gaspijplijn Nord Stream 2. Die is klaar en wacht op groen licht van Duitse instanties om in gebruik te worden genomen. Nord Stream 2 is onder meer omstreden omdat ze onder de Baltische Zee ligt en Russisch gas naar Duitsland en West-Europa kan brengen zonder dat het over Oekraïens grondgebied hoeft te passeren. Nog afgezien van de problemen die het vandaag aan zijn grens ondervindt, loopt dat land zo een smak geld mis. De Groenen zijn koele minnaars van de pijplijn, terwijl de voormalige SPD-bondskanselier Gerhard Schröder een hoge functie heeft in het Russische bedrijf. Zoals Merkel voor hem houdt Scholz vol dat de pijplijn geen politiek, maar een economisch project is. En dat ze dus geen rol kan spelen in de geopolitieke context. Die uitleg wordt ook in Europa niet door iedereen gesmaakt.

Het versterkt de indruk dat Duitsland meer om zijn economische relatie met Rusland geeft dan om het lot van Oekraïne. Zowel Baerbock als Scholz haalt voor de camera wel uit naar Moskou, maar in de coulissen klinkt het vaak anders. Zo weigert Duitsland om Oekraïne wapens te leveren en sloot het uit dat Rusland bij wijze van sanctie zou worden afgesneden van het internationale betalingssysteem SWIFT. Het heeft er ook mee te maken dat Duitsland al langer het idee heeft dat het voor zijn veiligheid niet meer alleen op Amerika kan rekenen. Een gevoel dat met de passage van Donald Trump in het Witte Huis is versterkt. Alle partijen moesten vorige week zelfs het gerucht ontkennen dat Scholz een invitatie van Joe Biden voor een bezoek aan Washington zou hebben geweigerd. Zo’n vaart loopt het nog niet: Scholz reist in februari naar de Verenigde Staten.