De implosie van Europa volgens Bruno Le Maire

Bruno Le Maire, ex-minister van Landbouw van de conservatieve ‘Union pour un Mouvement Populaire’ (UMP), schreef een politieke bestseller die druk wordt becommentarieerd bij onze zuiderburen.

‘Jours de pouvoir’ steunt op notities waarin Le Maire, van 2009 tot 2012 minister van Landbouw onder Nicolas Sarkozy, reflecteert over de dimensies van de macht en vooral de onmacht van Franse toppolitici die hijzelf als minister dagelijks heeft waargenomen.

Zijn essay maakt een authentieke indruk omdat het geen mediaal verfraaid beeld geeft van de politiek. Le Maire zegt waarop het staat. Hij beschrijft met een verbluffende openheid, sine ira et studio, hoe de Europese democratieën op het punt staan te imploderen, een observatie die na het verkiezingsdebacle in Italië niets aan actualiteit verloren heeft.

Le Maire beschrijft ook hoe de politiek onder druk staat van machtige anonieme spelers: ‘De regering houdt niet meer alle draden van de parlementaire democratie in de hand, ten hoogste nog een of twee, en als ze niet oppast, dan is ze morgen zelf de marionet en het kapitalisme de hand. De dag zal komen waarop ondernemingen, buitenlandse bedrijfshoofden, pensioenfonds en investeerders ons zeggen: “Doen!”, en we zullen gehoorzamen.’

Ervaring van de macht
In ‘Jours de pouvoir’ vertelt Le Maire over zijn ervaring met de macht in de laatste weken van Nicolas Sarkozy’s presidentschap. Na de publicatie van zijn boek verklaarde de auteur in een interview met ‘Atlantico’: ‘De meeste mensen hebben een beeld van de macht dat door de media is bepaald, maar geen direct menselijk beeld. Met dit boek wilde ik heel concreet vertellen hoe het leven en de macht in elkaar grijpen: het verloop tonen van de werkdag van een minister, zijn relaties met de president van de republiek, de plaatsen waar de beslissingen genomen worden, met name in Brussel. Ik wilde dat de mensen de ervaring van de macht en de macht zelf konden aanraken.’

Het decolleté van Merkel Le Maire volgt de machtigen ook binnenkamers. Op de top van de G-20 in Cannes in november 2011 trekken Sarkozy en Angela Merkel zich tijdens een overlegpauze in een kamer terug. Merkel observeert Sarkozy, die zich door zijn persoonlijke visagiste laat schminken. Tot ontsteltenis van de tolk wordt Sarkozy vrijpostig. Hij noemt de Duitse kanselier koket en blijkt daarmee een toespeling te maken op een kleed met diepe decolleté dat Merkel in april 2008 bij een bezoek aan de opera van Oslo gedragen heeft. Sarkozy tot Merkel: ‘Maar ja, denk je dat die affaire met je diepe decolleté me ontgaan is? Ah, het decolleté van Angela! Heel Frankrijk heeft erover gepraat.’ De tolk breekt stilaan het angstzweet uit. Minister van Buitenlandse Zaken Juppé komt hem te hulp en zegt tot Sarkozy: ‘Nu wordt het werkelijk intiem, zullen we jullie alleen laten?’ Terwijl de president lacht, neemt Merkel nog een koekje.

Niet zo machtig als Nicolas
In elk geval wordt duidelijk hoe geraffineerd Merkel de Franse president wist te manipuleren. Tijdens haar onderhandelingen met Sarkozy maakte ze er een gewoonte van haar macht kunstmatig te verkleinen zodat ze geen knopen hoefde door te hakken, en tegelijk speelde ze die onmacht uit om Sarkozy te vleien. Onaangename eisen van Sarkozy schoof ze opzij met het argument dat ze zelf geen beslissingen kon nemen omdat het Duitse federale systeem, het parlement, het Constitutionele Hof in Karlsruhe, de deelstaten enz. ook hun woordje moesten doen. Om haar geveinsde onmacht geloofwaardig te maken, zei ze vervolgens iets wat de Franse president als muziek in de oren klonk: ‘Ik ben nu eenmaal niet zo machtig als jij, Nicolas.’

Behalve zulke anekdotes vind je in ‘Jours de pouvoir’ ook ontluisterende beelden van de macht. Le Maire was een jonge diplomaat toen de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell in 2003 in de grote zaal van de VN in New York aan de plenaire vergadering een buisje toonde waarin Anthrax zat, het gif dat Saddam Hoessein in overvloed zou bezitten. Le Maire en zijn minister van Buitenlandse Zaken wisten dat Powell zat te liegen. Het resultaat van Powells leugen was de oorlog met Irak. Geen enkele politicus in het westerse kamp werd daarvoor ter verantwoording geroepen.

Piet de Moor