‘WEF Davos: kiezen we voor een gewelddadige of een gelijkwaardige economie?’

‘Met adequate belastingen zouden we kunnen investeren in het verminderen van ongelijkheid, en in klimaatadaptatie’, schrijft directrice Eva Smets van Oxfam aan de vooravond van het World Economic Forum in Davos (WEF).

Sinds het begin van de pandemie is er elke 26 uur een nieuwe miljardair bijgekomen. De rijkste tien mensen ter wereld – overigens allemaal mannen – verdubbeldden hun fortuin. In België bezit de rijkste één procent nu vijftien procent van de rijkdom, dat is meer dan de gezamenlijke rijkdom van de minst vermogende vijftig procent Belgen.

Het zijn enkele van de duizelingwekkende cijfers uit Oxfam’s nieuw ongelijkheidsrapport dat elk jaar verschijnt naar aanleiding van het Wereld Economisch Forum (WEF) in Davos (dat deze winter digitaal doorgaat). Al tientallen jaren drukken sociale bewegingen over de hele wereld op de paniekknop over de gevaren van toenemende en extreme ongelijkheid. Oxfam doet dit op elke jaarvergadering van het WEF, ook doorheen de pandemie. En het zijn niet alleen (linkse) activisten die dit doen: het IMF, de Wereldbank en Crédit Suisse hebben allemaal voorspeld dat de pandemie wereldwijd een piek in ongelijkheid teweeg zal brengen.

De impact van COVID-19 is veel erger geweest voor mensen met lagere inkomens. Het inkomensniveau blijkt een grotere indicator voor het al dan niet overlijden aan COVID-19 dan leeftijd, waarbij de armste mensen, vrouwen, geracialiseerde en gemarginaliseerde groepen het hardst worden getroffen. Mensen die in kwetsbare landen wonen, lopen ongeveer twee keer zoveel kans om aan COVID-19 te sterven als iemand uit een rijk land – ongeacht hun leeftijd.

Wie betaalt de prijs?

Door de pandemie bereiken we gendergelijkheid voor vrouwen en meisjes pas binnen 135 i.p.v. binnen 99 jaar, een generatie achterop dus. Vrouwen hebben gezamenlijk in het eerste jaar van de pandemie achthonderd miljard dollar aan inkomen verloren, en er werken nu 13 miljoen minder vrouwen dan in 2019.

Ook in België verdienen vrouwen nog steeds 9,2% minder dan mannen. De oorzaak van dit loonverschil is het grote aantal vrouwen dat deeltijds werkt. 24,2% van de vrouwelijke werknemers zegt minder uren te werken om de combinatie van werk en gezin draaglijker te maken. Deeltijdwerk is dus niet altijd een positieve keuze voor vrouwen. Coronaverlof wordt ook overwegend door vrouwen opgenomen, meestal om voor het gezin te zorgen. Het is dus wel een goede maatregel, maar met een zeer gendergebonden effect.

Golven van COVID-19 leiden tot pieken in gendergerelateerd geweld, zelfs nu de last van onbetaalde zorgarbeid voor vrouwen en meisjes is toegenomen. 252 mannen bezitten meer dan één miljard vrouwen en meisjes in Afrika, Latijns-Amerika en de Caraïben gecombineerd.Tegelijkertijd hebben in landen over de hele wereld vrouwen onevenredig zwaar te lijden gehad onder de gevolgen van de pandemie: bijna drie keer zoveel vrouwen melden meer problemen m.b.t. mentaal welzijn dan mannen.

Ondertussen is de rijkdom van miljardairs tijdens de pandemie meer gestegen dan in de afgelopen twintig jaar – de grootste stijging sinds het begin van de registraties. Terwijl de regeringen 16 triljoen dollar in de economieën pompten om onze levens en banen te redden, hebben veel rijken geprofiteerd van een hausse op de aandelenmarkt. Bedrijven hebben voorrang gegeven aan winst uit de productie van COVID-19 vaccins, zelfs wanneer dat betekent dat de levering aan miljarden mensen wordt vertraagd en de pandemie langer duurt.

Onze nieuwe analyse toont aan dat ongelijkheid in inkomen en rijkdom veel meer schade aanricht dan alleen maar oneerlijke samenlevingen creëren: ongelijkheid is dodelijk. Op basis van voorzichtige schattingen draagt ongelijkheid bij aan de dood van ten minste één persoon elke vier seconden. Dit zijn de levens die verloren gaan wanneer toegang tot kwaliteitsgezondheidszorg een luxe is en geen recht; wanneer gendergerelateerd geweld blijft bestaan; wanneer mensen verhongeren in een wereld waar geen voedseltekort is. Het terugdringen van ongelijkheid zou levens redden.

Hoe kunnen we de ongelijkheid verminderen?

Permanente belastingen op vermogen en kapitaal zijn de levensader van gezonde economieën.

Maar als kortetermijnmaatregel kunnen belastingen op onverwachte meevallers onmiddellijk extreme rijkdom terugsluizen naar de reële economie en zo levens redden. Met een eenmalige belasting van 99% op de COVID-19 vermogenswinsten van alleen de tien rijkste mannen ter wereld zouden niet alleen genoeg vaccins voor de hele wereld kunnen worden gemaakt, maar zouden ook de financieringstekorten voor klimaatmaatregelen kunnen worden gedicht, de universele gezondheidszorg en sociale bescherming kunnen worden verbeterd en de inspanningen om gendergerelateerd geweld in meer dan tachtig landen aan te pakken worden opgevoerd. Dit alles is mogelijk – en deze tien mannen zouden nog steeds acht miljard dollar rijker zijn dan vóór de pandemie…

Er zijn precedenten voor het idee van een uitzonderlijke noodbelasting. De Franse regering heeft vb. na de Tweede Wereldoorlog excessieve oorlogsvermogens voor 100% belast. In de nasleep van WO II hadden wij bijna een superbelasting van nagenoeg honderd procent op inkomens boven de vijfhonderdduizend euro. De idee is dus zo gek niet.

Met adequate belastingen zouden we kunnen investeren in het verminderen van ongelijkheid, en in klimaatadaptatie. Op wereldvlak zouden we kunnen investeren in universele gezondheidszorg, en inspanningen kunnen financieren om de sociale en culturele normen aan te pakken die vrouwen het zwijgen opleggen, hen uitbuiten en hun kansen ontnemen, en die gendergerelateerd geweld aanwakkeren.

De meest universele crisis van onze tijd verdient een eenvoudig , universeel antwoord. Het beëindigen van deze pandemie zal verbeeldingskracht en moed vereisen om onze economieën beter te laten werken voor iedereen. Onze leiders kunnen kiezen voor een gewelddadige of een gelijkwaardige economie. Welke keuze laten wij hen nemen?