‘We missen vandaag nog steeds politiek leiderschap in Europa’

‘Volgend jaar een nieuwe crisis afwachten, is geen optie. Het is duidelijk dat we Europa moeten vernieuwen’, schrijft europarlementslid Hilde Vautmans na de State of the Union van Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen.

Hoopvol en menselijk klonk Commissievoorzitter, Ursula von der Leyen, vandaag in het Europees Parlement. De jaarlijkse State of the Union kwam ditmaal toch wel op een kantelpunt en in turbulente tijden. Covid, Afghanistan, natuurrampen in Europa: telkens opnieuw kwam de veiligheid van onze burgers in het gedrang en werd onze Europese weerbaarheid op de proef gesteld.

Haar speech kaartte inderdaad de huidige uitdagingen en prioriteiten aan. Denk maar aan klimaat, cyberveiligheid, buitenlands beleid en volksgezondheid. We hoorden veel nieuwe en goede voorstellen gehoord die onze Unie weerbaarder moeten maken en onze burgers meer bescherming kan bieden. Zo zal de Health Response Emergency Authority (HERA) ons inderdaad beter voorbereiden op imminente gezondheidsdreigingen en werken we aan een ware gezondheidsunie en ‘Tech sovereignty’. Het was verder een speech met veel ziel en solidariteit waar jongeren en onze kinderen terecht een speciale plaats in kregen en waar de meest kwetsbaren onder ons afdoende beschermd moeten worden. Ik was dan ook tevreden met het voorstel voor een nieuw ALMA-programma om kwetsbare jongeren de kans te geven in een andere lidstaat ervaring en kennis op te doen, en eveneens met de aankondiging dat er meer vaccins worden vrijgemaakt voor armere regio’s en meer humanitaire hulp voor Afghanistan.

Ook vrouwen en gezondheidswerkers kregen een centrale rol kregen toebedeeld. Gelukkig maar. Het zijn deze mensen die het laatste jaar en een half in de vuurlinie stonden (en nog steeds staan). Gendergerelateerd geweld schoot de hoogte in en achter de gesloten deuren speelden zich wrede drama’s af. Een echte schaduwpandemie. Dat er nu eindelijk Europese wetgeving zou komen om dit aan te vechten, is een ware opluchting. Althans een begin. Als kers op de taart gaf ze Paralympisch kampioene, Beatrice Vio een staande ovatie. Een mooi moment dat voor de nodige emoties zorgde. Haar levensverhaal toont aan dat als iets onmogelijk lijkt het toch kan gebeuren. Het kadert in de geest van onze Europese grondleggers en de volgende Europese generatie. Je kan zijn wie je wilt zijn. Je kan bereiken wat je wilt, zolang je erin gelooft. Dát is de ziel van Europa.

En toch bleek ze ook koudwatervrees te hebben en leek haar speech wat op politiek softijs met toppings. Veel aankondigingen van nieuwe en mooie projecten, maar elk echt politiek statement werd zorgvuldig uit de weg gegaan. Het is goed dat ze wilt werken aan een Europese Defensie-unie en een defensietop organiseren met Macron. Het toont duidelijk haar engagement. Alleen werd er niet gerept over een Europees leger en durfde ze deze woorden niet in de mond te nemen. Het leek wel alsof ze het lot van de EU opnieuw in handen wil leggen van iets anders, namelijk een EU-NAVO Verklaring.

Het voorbije jaar is nochtans gebleken dat we te veel afhankelijk geworden zijn van de goodwill van derde landen. We moeten zelf autonomer worden en onze burgers beschermen. Uiteindelijk moeten we de regie over onze veiligheid zelf in handen nemen, want zoals von der Leyen terecht opmerkte, als we de crisis buiten de EU niet oplossen, komt deze naar hier. Ze zegt ook zelf dat we een echte geopolitieke commissie moeten worden. Alleen kan ze dit zo veel keer naar voren schuiven als ze wilt, maar als we geen daadwerkelijke stappen gaan zetten naar een echte Europese Defensie Unie, waar voor mij een Europees leger bij hoort, dan gaan we nooit een betekenisvolle rol op het wereldtoneel spelen.

We investeren quasi evenveel in defensie als China en vier keer meer dan Rusland, maar onze impact blijft beperkt want we doen alles apart, wel zo’n 27 keer. Dat is pure geldverspilling. Ik heb het gisteren gezegd in het debat rond Afghanistan: het is echt het moment. De wereld wordt steeds gevaarlijker, het schild van de NAVO vertoont scheuren en na Brexit zijn we een nog grotere militaire worm geworden. Als we het nu niet doen, wanneer gaan we het dan wel doen? De Europese burgers willen het. Het is zelfs één van de meest besproken ideeën op het burgerplatform van de Conferentie. Mevrouw von der Leyen, als gewezen minister van defensie, zou daar toch ten minste voor moeten pleiten. Het is een nóódzaak om onze soevereiniteit, veiligheid, waarden en belangen veilig te stellen. Of zullen we blijven toekijken hoe autocraten de 21e eeuw overnemen? We moeten nu gewoon dat Europees leger op poten zetten. Snel en efficiënt.

Ook over onze Europese waarden en normen liet ze niet het achterste van haar tong zien. Er werd wel gesproken over het belang van de rechtsstaat, democratie en mensenrechten, maar over Hongarije en Polen en de toepassing van het rechtsstaatmechanisme werd niets gezegd. Ondertussen gaat de democratie er wel zienderogen op achteruit en leven LGBTIQ+ personen in angst en grove ongelijkheid. Dit is Europa onwaardig. We hebben nu eindelijk tanden, maar ook de Commissievoorzitter weigert ze te laten zien. Bovendien was het nogal merkwaardig dat de conferentie over de toekomst van Europa werd vermeld als een voetnoot, terwijl het wel de denkoefening van onze eeuw is en moet zijn. We roepen al maanden onze burgers op om zich te engageren en deel te nemen en om samen met ons Europa te hervormen, vernieuwen en democratischer te maken. Het minste wat de Commissievoorzitter dan kan doen, is ook daar de nodige aandacht en gewicht aan schenken.

Een gelijkaardige opmerking kan gemaakt worden over migratie. Haar verklaring over het migratiepact was compleet naast de kwestie. We weten allemaal dat alles rotsvast zit in de Raad, nergens anders, en dat het probleem politiek management en wil is. We moeten dit probleem ook durven benoemen en de lidstaten aanmanen om hun verantwoordelijkheid te nemen. Zolang er geen beleid komt, zullen mensen blijven sterven op zee, zegevieren mensenhandelaars verder en heerst er totale chaos aan onze buitengrenzen.

Uiteraard doet de commissie wel wat ze kan, maar die heeft niet altijd de bevoegdheden en hangt af van de bereidheid van de lidstaten. Hierdoor missen we politiek leiderschap, een duidelijke visie. Covid, Afghanistan, natuurrampen in Europa: telkens opnieuw kwam de veiligheid van onze burgers in het gedrang. En wat deed Europa? We twijfelden en wachtten, tot de chaos het letterlijk overnam. Dan pas schoten we in actie. Er zijn zo veel lessen te trekken uit deze crisissen. We moeten ambitieus zijn en durven kiezen voor structurele oplossingen, in plaats van te wachten tot de storm gaat liggen. Het is nu of nooit. Volgend jaar een nieuwe crisis afwachten, is geen optie. Het is duidelijk dat we Europa moeten vernieuwen.

Daarom is mijn conclusie na de State of the Union duidelijk: menselijke en hoopvolle speech, dat was het uiteraard, maar politiek was het zeker niet. In het Parlement zullen we erover moeten waken dat al deze voorstellen worden uitgevoerd en zullen we nog meer moeten vechten om de ziel en de hoop van Europa te concretiseren. Woorden moeten daden worden en we zullen niet toestaan dat iemand dit blokkeert.