‘Wat de PFOS-zaak duidelijk maakt is dat ook de politiek dringend gesaneerd moet worden’

‘Natuurlijk draagt de Vlaamse overheid een verpletterende verantwoordelijkheid. Maar zij niet alleen’, schrijft Tom Garcia van Vlinks nu de vervuiling rondom Zwijndrecht deze week opnieuw aan de oppervlakte kwam tijdens de Oosterweel-werkzaamheden.

In het Engels bestaat er een mooie uitdrukking: ‘When the shit hits the fan‘. Vrij en proper vertaald: wanneer de vuiligheid de ventilator raakt. Het geeft mooi plastisch weer wat er gebeurt wanneer de zaken echt helemaal fout lopen. Zoals in het recente milieuschandaal rond chemie-multinational 3M. Door de werken aan de Oosterweel-verbinding is niet alleen de PFOS-vuiligheid aan de oppervlakte gekomen, maar meteen ook alle stinkende zaakjes die diep in politieke doofpotten verstopt zaten. Die vuiligheid heeft de ventilator van de publieke opinie geraakt en spat nu meedogenloos alle kanten uit. Zowat alle partijen en al dan niet betrokken politici proberen nu het eigen blazoen proper te houden en de ‘shit’ in de ander zijn schoen te schuiven.

Een onderzoekscommissie moet nu klaarheid brengen in dit vieze dossier, maar het enige dat die zal bovenspitten is dat iedereen boter op het hoofd heeft. Of zoals milieu-professor Pieter Leroy het in een interview in Knack mooi verwoordde: ‘Het zal gaan over de vraag of Jantje of Mieke een ernstige fout heeft gemaakt. De conclusie zal zijn dat het te maken heeft met verkokering van beleid, met vriendjespolitiek, een kabinet dat de inconvenient truth niet wilde horen, enzovoort.’ Er wordt inderdaad niet gezocht naar de schuldige voor de vervuiling, want dat is ontegensprekelijk 3M, maar naar zij die meer dan eens een oogje hebben dichtgeknepen en nu de handen in PFOS-vrije onschuld willen wassen.

Natuurlijk draagt de Vlaamse overheid een verpletterende verantwoordelijkheid. Maar zij niet alleen. Deze vuile kwestie brengt veel meer andere smurrie naar boven, noem het de politieke pus van de particratie en het persoonlijke opportunisme. Een vunzig goedje dat het plichtsgevoel van menig beleidsmaker aantast en doet vergeten wat hun eigenlijke taak is: zorgen voor de burgers en de samenleving.

Het politieke bestel is een wereld op zich geworden waar alle partijen vooral met strategische overwegingen en hoogtechnologische communicatie hun eigen overleven verzekeren en populaire trofeeën najagen, zoals in dit geval de Oosterweel-verbinding. Als daarvoor dan al eens een dading moet getroffen worden met een multinational zodat die vrijwel ongestraft zijn vuiligheid kan lozen, dan is dat maar zo.

En dat is eigenlijk de grootste vervuiling: het gebrek aan verantwoordelijkheidsgevoel tegenover de samenleving. Zowel de politieke als de zakelijke wereld vergeten dat ook zij deel uitmaken van die samenleving. Dat zij er ten dienste van staan en dat het ook in hun eigen voordeel is om het beste voor die samenleving na te streven. Maar beide zitten vast in hun tunnelvisie. De ene voor electoraal, de ander voor financieel winstbejag. Het algemene belang, en in dit geval zelfs de volksgezondheid, is voor geen van beide een prioriteit.

De zakelijke wereld kan zelfs nog op het begrip rekenen van een deel van die samenleving want, bon, het is nu eenmaal normaal in ons kapitalistische systeem dat winst de belangrijkste drijfveer is en dat aandeelhouders tevreden moeten gehouden worden. Toch kan en moet er hen gewezen worden op hun maatschappelijke verantwoordelijkheid. Het sprinkhanengedrag waarbij ze in een regio neerstrijken, zich van alle lokale (en fiscale) voordelen bedienen en volgevreten weer wegvliegen van zodra de samenleving ook een eerlijk deel terugvraagt, mag stilaan wel eens op de korrel worden genomen.

Van onze overheden mag echter nog veel meer verwacht worden. Zij moeten opnieuw beseffen dat ze geen aparte entiteit zijn, die ook enkel het beste voor zichzelf voor ogen houdt. Nee, zij zijn verkozen door het volk en uit het volk, zij maken onlosmakelijk en integraal deel uit van de samenleving en hun enige plicht en doel is het dienen van die samenleving. Uiteraard behoort het hen toe goede relaties te onderhouden met de zakelijke wereld, in het oog van de creatie van werkgelegenheid en welvaart. Dat komt immers de samenleving ten goede. Maar als de volksgezondheid in het gedrang komt, moet hun eerste reflex zijn om in te grijpen, ook al gaat dat tegen de zakelijke belangen in.

Intussen sijpelt het vertrouwen in de Vlaamse en federale overheden weg als ware het afvalwater uit lekkende afvoerpijpen. Van de overheid en de volksvertegenwoordiger echte dienaars en wakers van de samenleving maken, dat is nog een broodnodige sanering die dringend mag aangevat worden.

Tom Garcia is kernlid van Vlinks.