Een op de vier jongeren die zich aanmelden voor de vrijwillige militaire dienstplicht, is een vrouw. Delphine Resteigne, hoofd van de leerstoel Sociologie aan de Koninklijke Militaire School, juicht dat toe. ‘Het leger heeft veel meer te bieden dan alleen gevechtsfuncties.’
Van de 3.139 jongeren die zich hebben aangemeld voor de infosessie over het Militaire Dienstjaar, is 25 procent een vrouw. ‘Hoewel militaire functies traditioneel als mannelijk worden gezien, merken we doorheen de jaren een duidelijke evolutie’, zegt Delphine Resteigne, hoofd van de leerstoel Sociologie aan de Koninklijke Militaire School (KMS) in Brussel. ‘Steeds meer vrouwen hebben interesse in een job bij Defensie.’
Op 5 mei 1975 gaf toenmalig minister van Defensie Paul Vanden Boeynants (PSC, vandaag Les Engagés) toestemming voor de rekrutering van vrouwen binnen het leger. Nog geen maand later startten 31 vrouwen als vrijwilliger aan hun training bij de Belgische zeemacht.
Sindsdien vonden steeds meer vrouwen de weg naar Defensie. In 1978 traden de eerste vrouwelijke cadetten toe tot de KMS, in 1981 werden alle militaire functies opengesteld voor vrouwen, in 2005 werd de eerste vrouwelijke generaal benoemd en in 2023 kreeg België zijn eerste vrouwelijke fregatcommandant. Anno 2025 is 12 procent van het militair personeel en 48 procent van het burgerpersoneel een vrouw. Van de KMS-studenten is 23 procent een vrouw.
‘Die groei verliep geleidelijk, maar de afgelopen vijf à zes jaar zien we een duidelijke versnelling’, zegt Resteigne. ‘Persoonlijke ontwikkeling, avontuur, zingeving, internationale ervaring… Er zijn veel redenen waarom vrouwen vandaag voor Defensie kiezen. Bovendien zoeken mensen – vrouwen én mannen – in een geïndividualiseerde maatschappij naar betekenisvol werk. Defensie kan dat bieden.’
‘Volgend jaar moeten we bijna 5000 nieuwe mensen aantrekken. We kunnen het ons niet permitteren om de helft van de bevolking te missen.’
Resteigne werkt al 25 jaar rond diversiteit binnen Defensie. ‘We zetten bewust in op een brede rekrutering. Niet alleen omdat complementariteit essentieel is, maar ook omdat het nodig is. Volgend jaar moeten we bijna 5000 nieuwe mensen aantrekken. We kunnen het ons niet permitteren om de helft van de bevolking te missen.’
De maatschappij is de laatste jaren sterk veranderd. Speelt dat mee?
Delphine Resteigne: Absoluut. De genderrollen zijn veranderd, en dat vertaalt zich in de beroepskeuzes die vrouwen maken. Dat Defensie zijn takenpakket heeft verbreed, speelt wellicht ook een rol. Het leger heeft immers veel meer te bieden dan alleen gevechtsfuncties.
Daarnaast zijn er ook meer vrouwelijke rolmodellen. Intussen zijn verschillende topfuncties bij Defensie ingevuld door vrouwen, wat aantoont dat ze op alle niveaus leiderschap kunnen opnemen en impact kunnen hebben.
Een van de eerste vrouwen bij de Belgische landmacht, Chris Myny, herinnert zich dat Defensie in 1975 helemaal niet voorbereid was op de komst van de vrouwen. Zo vormde het moederschap een struikelblok.
Resteigne: Dat is intussen veel beter. Defensie streeft vandaag een goed evenwicht tussen werk en privé na. Dat geldt trouwens evenzeer voor mannen: zij nemen vaker hun rol als vader op, doen aan co-ouderschap, en dat weerspiegelt zich in het personeelsbeleid. We weten dat de levensfase met jonge kinderen cruciaal is, en hebben aandacht voor flexibiliteit in uurroosters, telewerk en initiatieven zoals Quartier du Futur, dat de afstand tussen wonen en werken verkleint.
Volgens Myny moesten vrouwen zich in de jaren zeventig meer bewijzen dan mannen, en is dat vandaag nog steeds het geval. Bent u het met haar eens?
Resteigne: Op sommige diensten zijn er best veel vrouwen aan de slag: bijna de helft van het burgerpersoneel is vrouw. In gevechtsfuncties en bij de landmacht zijn dat er dan weer veel minder.
‘In een organisatie die nog altijd voor 80 à 90 procent uit mannen bestaat, is er nog werk aan de winkel.’
Moeten vrouwen zich dan meer bewijzen? In een organisatie die nog altijd voor 80 à 90 procent uit mannen bestaat, is er nog werk aan de winkel. De evolutie loopt parallel met die in de samenleving, waar evenmin volledige gendergelijkheid bestaat. Daarom moeten we blijven werken aan onze cultuur en aan de processen die inclusie ondersteunen.
In gevechtsfuncties zijn nog weinig vrouwen te vinden. Hoe komt dat? In het VTM-programma Special Forces presteerden vrouwen opvallend sterk, ook al waren de proeven fysiek bijzonder uitdagend. Tv-maker Karine Claassen moest niet onderdoen voor ex-olympiër Thomas Van der Plaetsen.
Resteigne: Sinds 1981 kunnen vrouwen gevechtsfuncties uitoefenen. In het buitenland zien we bijvoorbeeld vrouwen bij de Green Berets – de special forces van de VS. Tegelijk mogen we niet vergeten dat er biologische verschillen zijn tussen mannen en vrouwen. Voor bepaalde gespecialiseerde functies, zoals de special forces, moet iedereen dezelfde testen afleggen. We moeten die verschillen erkennen binnen een inclusieve aanpak op organisatorisch vlak.
In welke functies zijn vrouwen binnen Defensie het sterkst vertegenwoordigd?
Resteigne: In de medische dienst, de luchtmacht en het burgerpersoneel. Ze nemen zowel strategische als operationele functies op zich, zoals beleidsvoorbereiding, vorming, diplomatie of inlichtingen. Ook in digitale en technologische domeinen, zoals research and development, innovatie en cyberdefensie, zien we een sterke instroom van diverse profielen.
Op welke manier vormen vrouwen een meerwaarde voor Defensie?
Resteigne: Diversiteit maakt Defensie sterker. Een team dat alleen uit mannen bestaat, heeft op het terrein niet altijd dezelfde impact als een gemengd team. Vrouwen kunnen in sommige contexten makkelijker contact leggen met lokale vrouwen of kinderen. Dat is een duidelijke operationele meerwaarde. Daarnaast biedt diversiteit een bredere waaier aan perspectieven. Voor innovatie en creativiteit is dat een troef.
Tot slot is het ook een kwestie van legitimiteit. Een leger dat zichtbaar openstaat voor diversiteit, wekt meer vertrouwen op en is beter maatschappelijk verankerd. Dat is belangrijk nu de financiële inspanningen en verwachtingen rond Defensie toenemen.