De inflatie in ons land mag dan voor het eerst sinds juli gedaald zijn, de prijs van sommige producten blijft stijgen. Zo is onze voeding (inclusief alcoholische dranken) vandaag 14,48 procent duurder dan vorig jaar. Vooral de prijzen van frituurolie, meel en melk zijn aanzienlijk gestegen. ‘En in de eerste helft van 2023 zullen de prijzen nog fors omhooggaan’, zegt professor landbouw- en voedingseconomie Xavier Gellynck van de UGent.
Het leven is deze maand 10,6 procent duurder dan in november vorig jaar. Volgens Statbel, de statistische dienst van de Federale Overheidsdienst Economie, is die inflatie voor het grootste deel te wijten aan de hoge energieprijzen. Maar ook voeding levert een aanzienlijke bijdrage.
‘Globaal zijn er twee zaken die de hoge inflatie van voedingsmiddelen kunnen verklaren’, zegt professor arbeidseconomie Stijn Baert (UGent), tevens lid van de indexcommissie. ‘Enerzijds is de voedingssector energie-intensief. Van boer tot bord worden veel schakels doorlopen die energie nodig hebben. Het is mogelijk dat de voedingswaren die extra duur zijn ofwel nog meer energie vragen ofwel tot stand komen door productieprocessen in landen waar de inflatie voor energie extra hoog was.’
‘Anderzijds hebben de stijgende prijzen alles te maken met aanbodsproblemen in de productieketen’, zegt Baert. ‘Dat betekent dat wat men nodig heeft om afgewerkte voedselproducten te maken, minder voorhanden is, zodat de prijs stijgt van wat toch beschikbaar is. Bij het verklaren van de hoge prijzen voor specifieke voeding gaat het in de eerste plaats om aanbodsproblemen qua elektriciteit, maar ook om grondstoffen die minder voorradig zijn, zoals graan, maïs en zonnebloemolie uit Oekraïne.’
Frituurolie: 42,8 procent duurder dan vorig jaar
Van alle voedingsmiddelen is frituurolie het sterkst in prijs gestegen. ‘Een van de belangrijkste ingrediënten van frituurolie is zonnebloemolie, en die importeren we vooral uit Oekraïne’, vertelt professor landbouw- en voedingseconomie Xavier Gellynck (UGent). Oekraïne en Rusland produceren samen 57,8 procent van de zonnebloemolie wereldwijd. ‘Vooral in het oosten van Oekraïne, waar het conflict het hevigst woedt, worden zonnebloemen geteeld. Er is nu veel minder gezaaid, en door een tekort aan meststoffen was de oogst minder groot dan voorzien. Door dat kleinere aanbod is de prijs gestegen. Er zijn wel alternatieven voor zonnebloemolie, maar die zet je niet in een handomdraai in de markt.’
Sinds de export van zonnebloemolie uit Oekraïne is gestopt, zaten bedrijven die bijvoorbeeld aardappels verwerken met de handen in het haar. ‘We probeerden het probleem op te lossen door in de eerste plaats elders zonnebloemolie te kopen’, zegt Christophe Vermeulen, CEO van Belgapom, de beroepsvereniging van de Belgische aardappelverwerkers en -handelaars. ‘Ook in Frankrijk, Spanje en Zuid-Amerika wordt zonnebloemolie geproduceerd, maar lang niet voldoende voor onze industrie.’ Daarom werd overgeschakeld op alternatieven zoals palmolie of koolzaadolie. ‘Maar telkens als de vraag naar een product stijgt, stijgt ook de prijs ervan. Omdat er zo weinig aanbod was, werd ook de frituurolie in de supermarkt duurder.’
Vermeulen verwacht dat het tekort aan frituurolie nog wel even zal aanhouden. ‘Het is niet makkelijk boeren als de bommenwerpers boven je hoofd vliegen. Intussen probeert men in andere delen van de wereld extra zonnebloemen te telen. In Frankrijk zijn er bijvoorbeeld meer geplant. Hopelijk zorgt dat voor een stabilisering van de prijzen.’
Meel en andere granen: 34,4 procent duurder dan vorig jaar
‘Oekraïne en Rusland zijn allebei belangrijke exporteurs van granen’, zegt Gellynck. Uit statistieken van de Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) blijkt dat de twee landen samen goed zijn voor 14,5 procent van de wereldwijd geproduceerde tarwe. Ook hier laten de gevolgen van de oorlog zich voelen. Miljoenen tonnen graan waren geblokkeerd in de havens van Oekraïne. Om die veilig uit te voeren, werd er een graandeal gesloten tussen Rusland en Oekraïne. Die moest de tekorten op de wereldmarkt wegwerken, de voedselprijzen drukken en de hongercrisis in de wereld verlichten. Maar de graandeal bleek geen groot succes, want het meeste graan ging naar de rijkere landen en de schepen bleken voor bijna de helft geladen met mais, bedoeld voor dierenvoeding.
Bovendien ligt niet alleen de oorlog aan de basis van de hoge graanprijs. Ook de gevolgen van extreme weersomstandigheden door de klimaatverandering, de gestegen prijs van kunstmest en de coronapandemie zijn merkbaar. Verschillende landen, zoals India, Iran, Egypte en Kazachstan besloten om geen graan meer uit te voeren. ‘Graan wordt verhandeld op de wereldmarkt. De prijs die daar bepaald wordt, beïnvloedt ook de prijs die wij ervoor betalen’, aldus Gellynck.
Volle en halfvolle melk: respectievelijk 28,3 en 26,1 procent duurder dan vorig jaar
‘Sinds september vorig jaar stijgt de prijs voor melk die de zuivelindustrie betaalt aan de boeren’, zegt Renaat Debergh, afgevaardigd bestuurder van de Belgische Confederatie van de Zuivelindustrie (BCZ). ‘De melkprijs van oktober is 54 procent hoger dan die van een jaar eerder. Dat de prijs zo gestegen is, komt door een krimpend aanbod. Boeren produceren minder melk, omdat ze zelf met hogere kosten zitten. Denk aan energie, veevoer en kunstmest – die zijn allemaal duurder geworden.’
‘Naast de melk, die als grondstof gekocht wordt, heeft de zuivelindustrie ook te lijden onder de stijgende kosten voor lonen, energie en verpakkingen. Dat maakt dat de prijs van consumptiemelk fors omhoog moest, en nog niet voldoende is gestegen om al die kosten te dekken’, aldus Debergh. De prijs die de consument betaalt voor melk in de supermarkt, wordt bepaald door contracten die op jaarbasis worden afgesloten. ‘Pas als die contracten aflopen, kunnen nieuwe prijzen onderhandeld worden en zullen die hogere kosten doorgerekend worden aan de consument’, zegt Gellynck. ‘Supermarkten hebben daar voor een stuk al op geanticipeerd. In de slipstream van de communicatie rond de inflatie hebben ze al heel wat prijzen verhoogd. Maar vanaf 2023 zullen we de nieuwe rekeningen wel gepresenteerd krijgen. In de eerste helft van het nieuwe jaar zullen de prijzen nog fors omhooggaan.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
