PVDA-voorzitter Raoul Hedebouw over zijn Vlaamse ambities: ‘Waarom zou Vlaanderen niet links stemmen?’

In 2019 haalde de PVDA voor het eerst ook in Vlaanderen de kiesdrempel, geen drie jaar later leren peilingen dat de communistische partij ongeveer even groot is als de Open VLD, de CD&V en Groen. Voor partijvoorzitter Raoul Hedebouw is het slechts een begin: ‘In 2024 zal het de PVDA zijn die in Vlaanderen de strijd aangaat met de N-VA en het VB.’

Een afspraak maken voor een interview met Raoul Hedebouw is een oefening in agendabeheer – een nationale partijvoorzitter, met partijafdelingen van West-Vlaanderen tot Luxemburg, heeft geen uur dat niet ‘ingepland’ is. Uiteindelijk spreken we om tien uur af in het Grand Café van station Luik-Guillemins. (‘Een mooi maar veel te duur gebouw’, zegt Hedebouw. ‘En ijzig koud in de winter. De architect heeft er blijkbaar geen rekening mee gehouden dat het in Luik in de winter dertig graden kouder kan zijn dan in Spanje.’) De PVDA-voorzitter heeft er al een drukke ochtend op zitten. Samen met de vakbonden heeft hij op de Place Saint-Paul in het centrum van Luik betoogd voor het behoud van de koopkracht, een van de vele eisen die de PVDA deelt met de vakbonden ABVV/FGTB.

Terwijl hij naar Brussel-Zuid spoort, kan Hedebouw Knack te woord staan. Aan gespreksstof geen gebrek: de avond voordien heeft Vlaams welzijnsminister Wouter Beke ontslag genomen, en dat had dan weer alles te maken met de dreigende implosie van zijn partij, de CD&V.

Het enige resultaat van die groene strategie is dat zowat iedere werkmens in België stilaan in opstand komt tegen het klimaatbeleid.

Zelfs in de CD&V vond men het ontslag van Beke uiteindelijk de beste oplossing. Alleen viel het op hoe hard PVDA- fractieleider Jos D’Haese natrapte naar de gevallen minister. Primeert voor PVDA’ers het politieke altijd op het menselijke?

Raoul Hedebouw: Onze tussenkomsten in het parlement zijn minder hard dan het leven van de meeste gewone mensen. Tijdens de betoging van de werknemers in Vlaamse kinderdagverblijven hoorde ik hartverscheurende verhalen: ‘Wij kunnen het echt niet meer aan, en de minister luistert gewoon niet naar ons.’ Ik zit dus veel minder in met Wouter Beke, die straks als parlementslid opnieuw 6000 euro zal verdienen, dan met al die werknemers uit de kinderopvang die rond moeten komen met 1500 euro – of een pak minder voor wie deeltijds werkt.

Dat was trouwens het noodlot van Wouter Beke. Hij stond erbij en keek ernaar, terwijl buitenlandse multinationals de sector van de woonzorgcentra uitverkochten. Die bedrijven zijn niet bekommerd om onze ouderen, tenzij om het geld dat bij hen te rapen valt. Ze noemen dat de silver economy. De PVDA heeft wereldkundig gemaakt dat er elk jaar uit die woonzorgcentra 6 miljoen euro van Vlaamse oudjes naar Franse aandeelhouders stroomt. Dat is slechts één voorbeeld van de redenen waarom er zo veel woede zit in de samenleving. En daarvan is de PVDA de spreekbuis.

Meestal zijn het populisten die zichzelf profileren als de spreekbuis van iedereen die ontevreden is.

Hedebouw: De PVDA probeert vandaag die woede om te zetten in positieve energie. Wat wij de laatste jaren hebben geleerd, is dat er onder sociale druk concrete overwinningen te behalen zijn – als we zouden moeten wachten tot we het wereldwijde kapitalisme hebben verslagen, vragen we véél geduld van onze militanten. Dankzij de acties van de Witte Woede konden wij bijvoorbeeld met een amendement extra miljoenen voorzien voor het zorgpersoneel. Omdat zo veel mensen boos en wanhopig werden over de steeds duurdere gas en elektriciteit, hebben wij als eerste partij ingezet op de blokkering van de energieprijzen. Nu kondigt zelfs mijn Open VLD-collega Egbert Lachaert af dat het verlaagde btw-tarief op gas en elektriciteit gehandhaafd zal blijven tot na de winter. Premier Alexander De Croo zegt: ‘De markt is irrationeel.’ Als zelfs hij dat moet toegeven. (lachje) Wij zeggen: de markt is de markt. De markt wil zo groot mogelijke winsten maken, ook ten koste van de mensen. Die kapitalistische logica bestrijden wij.

Met dat antikapitalistische verhaal bereikt de PVDA bijna één stem op de vijf in Franstalig België. Vlaanderen stemt veel rechtser.

Hedebouw: Toen ik nationaal voorzitter werd van de PVDA, vroeg ik mij af: zal de Raoul-stijl ook pakken in Vlaanderen? In Luik sloeg die aan, maar dat is ‘de vurige stede’. Maar wat in Vlaanderen? Wel, het was een aangename vaststelling om te merken dat er eigenlijk geen verschil is tussen Vlaanderen en Wallonië.

Ik geloof echt niet in die ‘twee democratieën’-theorie van N-VA-voorzitter Bart De Wever. Politiek heeft niets met volksaard te maken, maar alles met krachtsverhoudingen. Het hele noorden van Frankrijk was vele decennia een van de meest linkse bastions van het land. Vandaag stemt een meerderheid er extreemrechts. Waarom zou Vlaanderen dus niet links kunnen stemmen? Ik leg mij er niet bij neer dat dat een statische en haast onveranderlijke wetmatigheid zou moeten zijn. Ik aanvaard geen politiek determinisme.

Als multinationals bezuinigingen doorvoeren, is dat níét de schuld van de migranten, maar van aandeelhouders die steeds meer geld willen verdienen.

In het Engelstalige marxistische tijdschrift Jacobin legde u een paar maanden geleden uw strategie uit: de PVDA moet zich dringend tot Vlaanderen richten, want in Vlaanderen wonen mathematisch de meeste arbeiders. Bovendien staat (extreem)rechts er veel te sterk, waardoor een scheuring van het land dreigt.

Hedebouw: Dat is toch zo? Er zijn weinig steden in dit land met méér arbeiders dan Antwerpen. Als nationaal voorzitter van de PVDA gaat veel van mijn aandacht uit naar Vlaanderen. In Vlaanderen is de politieke inzet van de verkiezingen van 2024 veruit het hoogst. En bij de verkiezingen van 2024 zal het de PVDA zijn die de strijd aangaat met de N-VA en het VB. Ooit stemde haast de hele haven van Antwerpen socialistisch. Vanaf de jaren tachtig werd dat helaas veel te vaak een stem voor het Vlaams Belang. Waarom zou dat niet opnieuw veranderen? De werkende klasse is geen monoliet.

Jarenlang werd in Antwerpen vooral een nationalistisch verhaal verteld, en kregen de vreemdelingen de schuld van alles. Extreemrechts praat de mensen aan om naar beneden te schoppen: tegen de Walen, tegen de immigranten, tegen de werklozen. Wij van de PVDA gaan het gevecht aan met boven: wij sporen werkende mensen aan om een vuist te maken tegen de rijken en tegen het patronaat. Als enige partij brengt de PVDA een antikapitalistisch alternatief.

Dat klinkt bijzonder ideologisch. En als de PVDA-kiezers moeten wachten tot jullie de eindoverwinning hebben behaald op het mondiale kapitalisme, zullen ze inderdaad véél geduld moeten hebben.

Hedebouw: In het parlement lachen ze mij dikwijls uit als ik het begrip ‘klassenstrijd’ in de mond neem. Maar als ik in de kranten lees wat het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) wil, dan zie ik dat die klassenstrijd nog springlevend is. Ik heb die klassenstrijd trouwens niet uitgevonden, en Marx evenmin. Ik heb wel kant gekozen. Wie zegt dat de klassenstrijd voorbij is en dat links en rechts niet bestaan – zoals Vooruit-voorzitter Conner Rousseau – heeft gewoon gekozen voor de mainstream. Natuurlijk bestaan links en rechts.

Neem de loonnorm. Het patronaat wil de stijging van de lonen temperen en de vakbond wil dat niet. Zij die zeggen ‘ni gauche / ni droite, zijn in de praktijk vooral ni gauche. We hebben het ook met de Franse president Emmanuel Macron gezien: hij was van in het begin ni gauche en is in amper vijf jaar tijd al helemaal naar rechts opgeschoven.

Hebt u dan sympathie voor de gele hesjes?

Hedebouw: Ik sta vollebak achter die gele hesjes.

Die beweging is nochtans een van de electorale reservoirs van de extreemrechtse kandidate Martine Le Pen. Rechts en links reiken er elkaar de hand.

Hedebouw: Natuurlijk zit er ook rechtse retoriek in die beweging. Maar het zou toch fout zijn om uit linkse zuiverheid aan de kant te blijven staan? De gele hesjes komen op voor lagere prijzen voor naft en diesel. Dat is toch ook onze strijd? Dat is vandaag trouwens de strategie van de PVDA: via concrete voorbeelden maken we duidelijk wat het algemene plaatje is, en niet meer omgekeerd zoals vroeger. En vooral: we willen dat doen door positieve maatregelen voor te stellen. Wij stellen maatregelen voor waardoor de werkende klasse het beter krijgt. Met een zure boodschap bereikt links niets.

Er zit helaas veel zurigheid bij de mensen. Uit de recente kiesenquête van de VRT en De Standaard bleek dat ook bij veel PVDA-kiezers de liefde voor vreemdelingen bijzonder gering is.

Hedebouw: Er zijn spanningen in de samenleving. Net zoals in de jaren dertig speelt rechts daarop in, en ook een deel van onze kiezers is niet ongevoelig voor die boodschap. Dat is altijd zo geweest. Ons antwoord moet vooral géén moralistisch verhaal zijn. We moeten wel duidelijk zijn. Als multinationals bezuinigingen doorvoeren, is dat níét de schuld van de migranten, maar van aandeelhouders die steeds meer geld willen verdienen. De PVDA wil de woede van de mensen ernstig nemen, daarom zwaaien wij niet met een berispend vingertje naar wie kwaad is.

Alleen willen we die woede wel in de juiste richting sturen. Vandaag werken duizenden mensen zonder papieren in het zwart tegen dumpingprijzen. Natuurlijk is dat oneerlijke concurrentie. Toch blijft het belangrijk dat we niet kijven op de mensen aan de benedenkant, en dat we dat ook uitleggen aan de werkende bevolking. Het is onjuist om te spuwen naar de sukkelaars die zich nog lager op de sociale ladder bevinden. Nogmaals, we moeten hen overtuigen om hun woede naar boven te richten.

Als het parlement echt een spiegel was van de samenleving, dan was de afschaffing van de brugpensioenen nooit goedgekeurd, daarvan ben ik overtuigd. Ik zie dat aan de inbreng van de vier arbeiders in onze Kamerfractie. Telkens als Gaby Colebunders rechtstaat om het woord te nemen, voelt hij de pijn in zijn rug. Zoveel jaar zware arbeid bij Ford laat fysieke sporen na.

In de PVDA-fractie zitten meer arbeiders dan bij andere partijen. Maar het zouden er meer mogen zijn.

Hedebouw: Dat is zo. Als er één zaak is die we bij de PVDA moeten verbeteren, is dat we nog diverser moeten worden. Ook bij ons neemt de blanke, hoogopgeleide man van vijftig jaar nog te veel plaats in. Daarom is het zo belangrijk dat op het jongste partijcongres beslist werd om een vast quotum van arbeiders én arbeidsters op te nemen in het partijbestuur. De PVDA staat ook open voor nog meer jongeren en mensen met kleur. Onze geschiedenis is wat ze is: de voorloper van de PVDA is ontstaan uit de studentenrevolte van mei 1968 en we zijn nog altijd te veel een partij van universitairen.

Van dokters vooral.

Hedebouw: De sociale strijd kan niet zonder de inbreng van intellectuelen. Tegelijk moeten we ons de vraag stellen: waarom zitten er zo weinig arbeiders in de leidinggevende organen van de Partij van de Arbeid? De Franse KP voerde ooit een bewuste politiek om arbeiders op te leiden voor kaderfuncties. Diversiteit bepaalt je identiteit. Ik kan wel een discours voeren waarmee ik mij tot de arbeiders richt, maar als de arbeiders niet betrokken zijn bij de beslissingen, heb je als marxistische partij een probleem. De arbeidersklasse opnieuw een stem geven – een trotse stem – dat wil de PVDA doen. Dát is wat mij betreft ook de echte boodschap van de peilingen. De PVDA zorgt bij de werkende mensen voor een vlammetje. Een beetje vuur dat opnieuw oplicht, een teken van fierheid.

Ook bij ons neemt de blanke, hoogopgeleide man van vijftig nog te veel plaats in. We zijn te veel een partij van universitairen.

Soms lijkt het alsof er twee PVDA’s zijn. Er is de PVDA van ManiFiesta, het grote feest waarop alle progressieven welkom zijn, en de PVDA die voortdurend tegen de schenen van Groen en Vooruit stampt.

Hedebouw: Wij van de PVDA zien het als onze taak om de noden en de verzuchtingen van de werkende klasse binnen te brengen in het parlement. De andere progressieve partijen doen dat niet, of veel minder. Neem de strijd voor het klimaat. Groen wordt gedomineerd door een sterke elitistische strekking die vindt dat de werkende bevolking maar flink mee moet betalen voor de klimaattransitie. Er is dus ook een linkse en rechtse manier om voor het klimaat te vechten. Groen gaat mee met allerlei ecotaksen en bant oude auto’s uit de steden. Maar wie heeft het geld om elke vijf jaar een nieuwe auto te kopen? Toch niet de werkende klasse? Het enige resultaat van die groene strategie is dat zowat iedere werkmens in België stilaan in opstand komt tegen het klimaatbeleid. Terwijl 40 procent van de uitstoot in België van tweehonderd zéér vervuilende bedrijven komt. Laten we dus in de eerste plaats die industrieën aanpakken, met gerichte maatregelen.

En veel maatregelen van de Vivaldi- regering zíjn toch niet goed? Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) begint de langdurig zieken op te jagen. Weet u dat de ziekenfondsen contact opnemen met de PVDA om daartegen oppositie te voeren, omdat ook zij het een slechte maatregel vinden?

Dus het socialistische ziekenfonds trekt de PVDA aan de mouw om het verzet tegen Frank Vandenbroucke te organiseren?

Hedebouw: Inderdaad! Wij krijgen voortdurend berichten van het middenkader en patiënten. Dat zorgt zeker in de Kamer voor een polarisering tussen de PVDA en Vooruit en Groen. Maar in Zelzate werken Vooruit en de PVDA wel prachtig samen, en in Borgerhout lukt dat ook met Groen. Het is larie en apekool om te denken dat links zonder fundamentele debatten kan, of dat interne discussies links zouden verzwakken. De geschiedenis leert dat het fundamentele debat de linkerzijde alleen maar sterker heeft gemaakt.

Had u tijdens de covidcrisis minister Vandenbroucke niet wat nadrukkelijker mogen steunen? Soms leek het erop alsof de PVDA linkse antivaxers ging volgen – u kent de argumenten wel dat kapitalisten als George Soros en Bill Gates de hele crisis hebben uitgelokt om daar veel geld mee te verdienen.

Hedebouw: Wij zijn nooit meegegaan in het antivaxgebeuren. Ik ben een bioloog van opleiding en dus een wetenschapper. De PVDA gaat niet in tegen wetenschappelijke inzichten, zeker niet als de volksgezondheid op het spel staat. Dat neemt niet weg dat ik alle begrip heb voor de woede tegen big pharma. Waarom worden de patenten op anticovidvaccins niet vrijgegeven, ook niet voor de armste landen in Afrika? Waarom mag Pfizer aan de Belgische overheid 12 euro aanrekenen per dosis vaccin, terwijl de productieprijs amper 2 tot 3 euro bedraagt? Dat is toch crimineel? Zeker omdat het fundamentele onderzoek naar die vaccins in bijna alle westerse landen door de overheid is gefinancierd.

Pfizer heeft zich nooit gespecialiseerd in vaccins. Ze hebben het Duitse Biotech gewoon overgekocht samen met alle kennis die daar was opgebouwd dankzij publieke financiering. Het is altijd hetzelfde: de privatisering van de winsten en de collectivisering van de kosten. Het kan nooit genoeg zijn. Wel, daarmee ga ik niet akkoord.

Een van de verwijten die de PVDA gemaakt kan worden is dat jullie nooit akkoord gaan met welke besparing of matiging ook. Alsof een hoog overheidstekort vroeg of laat niet betaald hoeft te worden door diezelfde overheid – dus door alle burgers, en vooral door de werkende bevolking.

Hedebouw: Wie moet de crisis en dus de schulden betalen? Wij vinden dat de bedrijven en de superrijken veel meer dan vandaag aangesproken mogen worden. Een rijkentaks die alleen de 2 à 3 procent rijksten treft, zet ons al een heel stuk op weg. Toen de PVDA acht jaar geleden haar miljonairstaks lanceerde, stonden wij alleen. Slechts de vakbonden waren ook te vinden voor dat idee. (grijnst) Vandaag denkt zelfs de CD&V na over zo’n rijkentaks . De PVDA is niet tegen besparingen, alleen zoeken wij die inleveringen bij andere posten dan de meeste andere partijen. Het Rekenhof heeft destijds becijferd dat ons Kiwimodel (naar het Nieuw-Zeelandse voorbeeld van publieke aanbesteding, waarbij alleen de goedkoopste medicijnen terugbetaalbaar zijn, nvdr) jaarlijks 1,5 miljard euro zou besparen. Ik wil dus geen schulden opbouwen, ik wil het geld elders halen.

Uw opmars in de peilingen leert dat de PVDA op best wat goodwill kan rekenen. Dreigt dat niet te veranderen met de oorlog in Oekraïne? Premier De Croo maakte duidelijk dat partijen die niet duidelijk tégen Rusland zijn, zichzelf buiten de democratische orde plaatsen. Hij had het over het VB en de PVDA.

Hedebouw: In oorlogstijden is er alleen plaats voor oorlogstaal. Dat was zo in ’14-’18 en dat is nu nog zo. Niet Vooruit, maar de PVDA is blijkbaar de erfgenaam van de socialist Jean Jaurès, die om zijn pacifistische boodschap bij het begin van de Eerste Wereldoorlog werd vermoord. De Croo loog bewust toen hij de PVDA ‘vrienden van Poetin’ noemde. In een oorlog is de waarheid altijd het eerste slachtoffer. De PVDA brengt een vredesboodschap: begin alsjeblieft zo snel mogelijk aan onderhandelingen met Rusland, in plaats van steeds meer steeds zwaardere wapens te leveren die de oorlog alleen maar verlengen. En de PVDA organiseert concrete solidariteitsacties met Oekraïne. De Oekraïense werkende klasse lijdt verschrikkelijk onder de oorlog – die van Rusland trouwens ook. Ook daarom moet deze oorlog zo snel mogelijk stoppen.

Gelukkig beginnen steeds meer mensen dat te beseffen en geven zij ons gelijk. De PVDA is een besliste tegenstander van Poetin, die in Oekraïne optreedt als een marionet van de Russische oligarchen. Maar tegelijk waarschuwen wij er ook voor dat de Amerikaanse agenda geen Europese agenda is.

Wie zegt dat de klassenstrijd voorbij is en dat links en rechts niet bestaan – zoals Conner Rousseau – heeft gewoon gekozen voor de mainstream.

Hoe dan ook wringt de PVDA zich in alle mogelijke bochten om Moskou noch Peking te veroordelen, of het nu gaat over Oekraïne, de Oeigoeren of noem maar op. Steeds is het standpunt van de PVDA een onthouding, omdat deze of gene bepaling in de tekst niet volledig strookt met jullie analyse.

Hedebouw: Waarom stelt u mij vragen over de Oeigoeren, en krijgen andere partijen geen vragen over de VS? De VS zijn de grootste geweldpleger, en met die visie staat de PVDA niet alleen. Twee derde van de wereldbevolking ziet de zaken op dezelfde manier. In Irak zijn 1,5 miljoen doden gevallen door de schuld van de VS. Wie in Vlaanderen weet dat nog? Elders is men het niet vergeten. Overal in het zuiden vindt men het Westen hypocriet. Wij zijn vandaag woedend over Oekraïne, maar niet over Jemen. Saudi-Arabië is dat land al vijf jaar aan het platbombarderen. Dat heeft nu al tot 375.000 doden geleid en daarover wordt met geen woord gerept. Het is erg wat in Oekraïne gebeurt, maar de toestand in Jemen is nog veel erger – dat is niet zomaar de persoonlijke visie van Raoul Hedebouw, dat blijkt uit de cijfers van de Verenigde Naties. Het is niet omdat iets niet op de Vlaamse tv komt dat het niet bestaat. Israël schoot vorige week bewust een journaliste van Al Jazeera dood. Zal er ook maar één sanctie komen? Neen. Die westerse hypocrisie is al jaren doorprikt in the global south.

Dat neemt niet weg dat jullie eenzaam en alleen staan in het parlement met jullie boodschap om met Poetin te ‘praten’. Hij geeft voorlopig ook niet de indruk te willen luisteren.

Hedebouw: Al in 2011 stond de PVDA alleen met haar standpunt om Libië níét te bombarderen – zelfs de groenen deden daar toen al aan mee. Ik snap niet dat Groen zo blind mee stapt in de NAVO-strategie. Ook in Duitsland stappen de groenen vol enthousiasme mee in de pro-Atlantische, pro-imperialistische strategie van de VS. Waar is de groene pacifistische traditie gebleven? Dat hoorde toch bij het groene DNA? Uit de peilingen blijkt niet dat veel mensen de PVDA haar antioorlogshouding kwalijk nemen. Ik krijg de ene mail na de andere: ‘Qui va sauver l’honneur des pacifistes et des démocrates?’ Dat wij kritiek en tegenstand krijgen, stoort ons dus niet. Elke PVDA’er weet: wie de werkende klasse verdedigt en de klassenstrijd aangaat, moet tegen een stoot kunnen.