Voormalig adviseur van Mark Rutte: ‘We zijn nog lang niet van hem af’

Voormalig adviseur Joshua Livestro is uiterst kritisch voor de Nederlandse premier Mark Rutte. ‘Hij heeft de pin uit de granaat getrokken en de coalitie opgeblazen omwille van kortetermijngewin. Ik vind het hoogst opmerkelijk dat de Tweede Kamer hier geen punt van maakt.’

En plotseling kondigde Mark Rutte zijn vertrek aan. Nederlands langst zittende premier, die sinds oktober 2010 maar liefst vier verschillende kabinetten leidde, kondigde vanochtend in de Tweede Kamer aan dat hij niet langer lijsttrekker zal zijn voor de VVD bij de volgende verkiezingen. Op die manier vermijdt hij een motie van wantrouwen die op zondag werd ingediend.

De aankondiging van Rutte is een voorlopige apotheose van het politieke schouwspel dat zich de voorbije week voltrok. Afgelopen vrijdag viel het kabinet Rutte-IV, nadat de premier zelf een ultimatum had gesteld. De coalitie van Ruttes rechts-liberale VVD, het links-liberale D66, het centrumrechtse CDA en de centrumlinkse ChristenUnie viel uit elkaar nadat de premier zelf de druk op zijn coalitiepartners had opgevoerd. Daarmee hoopte Rutte D66 en de ChristenUnie te dwingen om in te stemmen met strengere asielmaatregelen. De manier waarop Rutte als regeringsleider actief op zoek ging naar de val van zijn eigen kabinet, is ongezien. Joshua Livestro, voormalig politiek adviseur van Rutte, is uiterst kritisch voor Ruttes demarche. ‘Er zijn enorme staatsrechtelijke problemen met wat Rutte gedaan heeft’, stelt Livestro. ‘Dit heeft enorme gevolgen voor het Nederlandse coalitiesysteem.’

Welke gevolgen ziet u?

Joshua Livestro: In een coalitiesysteem is de premier het bindmiddel van de coalitie. Hij moet de sfeer in de coalitie bewaken en erop toezien dat de hoofdlijnen van het coalitieakkoord gevolgd worden. Mark Rutte heeft die logica weggeveegd. Hij heeft de pin uit de granaat getrokken en de coalitie opgeblazen omwille van kortetermijngewin. Het kan geen staatsrechtelijke regel worden dat een premier zomaar zijn coalitie kan opblazen als hij daar even zin in heeft. Ik vind het hoogst opmerkelijk dat de Tweede Kamer daar geen punt van maakt.

Nadat Rutte had aangekondigd dat hij niet langer lijsttrekker zal zijn, werd de motie van wantrouwen tegen hem ingetrokken.

Livestro: Die motie was meer dan terecht. Het gaat er niet om of Rutte nog partijleider mag zijn. Daar heeft de Tweede Kamer niets over te vertellen. De vraag voor de Tweede Kamer is of dergelijk gedrag van een regeringsleider getolereerd kan worden. Maar dat lijkt iedereen al vergeten. Zelfs de niet op enig fatsoen te betrappen Geert Wilders verklaart nu plots dat het toch niet netjes zou zijn om door te gaan met een motie van wantrouwen.

Waarom doet Rutte dit nu?

Livestro: Het lijkt me duidelijk dat hij de bedoeling had om het kabinet te laten vallen en zijn partij op de goede plaats te manoeuvreren voor de komende verkiezingen. Alleen heeft hij daarbij kennelijk geen rekening gehouden met hoe zijn tegenstanders zouden reageren. Het heeft hem volstrekt verrast dat daarover zo veel boosheid is ontstaan.

Hoe verklaart u die verkeerde inschatting?

Livestro: Macht corrumpeert en dan ga je op den duur denken dat je overal mee weg komt. Mark Rutte overleefde elke politieke storm. Hij was al die tijd het jongetje dat iedere keer zijn excuses aanbood en dan weer met een schone lei door mocht, hoewel hij meermaals voor het parlement heeft gelogen. Ook deze keer dacht hij dat het allemaal wel zo’n vaart niet zou lopen. Hij zou het wel oplossen, zoals hij er de voorbije dertien jaar altijd in slaagde om het op te lossen. Niet dus. Op een bepaald moment breekt de kruik.

Was het een optie om Rutte te vervangen als premier?

Livestro: Uiteraard, maar die is kennelijk nooit overwogen. Ik denk dat we hier te maken hebben met een typisch geval van Ruttehypnose. Zowel zijn politieke tegenstanders als het journaille zijn niet meer in staat om voorbij de persoon van Mark Rutte te denken. Toen er gisteren een debat ontstond over een mogelijke motie van wantrouwen, zag je bij veel commentatoren een schrikreactie: dit kan toch niet? Niet met Mark Rutte! Hoogst eigenaardig, want waarom zou dat niet kunnen? Mark Rutte is slechts een persoon. Hij is perfect vervangbaar.

Is dit het einde van Rutte als politicus?

Livestro: Hoegenaamd niet. Als het een beetje meezit, zijn er in november verkiezingen. Met een beetje geluk staat er zes à zeven maanden later een regering op het bordes. Dan zijn we dus bijna een jaar verder. Nee, van Mark Rutte zijn we nog lang niet af. Ik sluit niet uit dat we hem over pakweg anderhalf jaar wel ergens zien opduiken: bij de NAVO, of in een of andere Europese functie.

Wat betekent dit voor de VVD, die zich de voorbije dertien jaar zowat volledig met Rutte heeft vereenzelvigd?

Livestro: Het meest logische is dat Edith Schippers, fractieleider in de Eerste Kamer, partijleider wordt. Alle andere mogelijke opvolgers zijn ondertussen weg. Het valt nog te bezien of de VVD zonder Rutte de grootste blijft. Anderzijds is de VVD een partij die zeer goed is in campagne voeren, en meer machtswil heeft dan de andere partijen.

Het wordt heel interessant om te zien hoe de sociaaldemocratische PVDA en GroenLinks zich zullen organiseren. Zij gaan in kartel naar de volgende verkiezingen. Als dat electoraal werkt, kan dat een voorbeeld worden voor andere partijen, ook in andere Europese landen.