Melissa Depraetere: ‘Gemeentes die te weinig sociale woningen bouwen, die krijgen een forse boete‘

Als Vlaams viceminister-president bewaakt Melissa Depraetere al bijna 10 maanden de socialistische lijn binnen de Vlaamse regering. De Vooruit-politica wil uiterlijk tegen september nog belangrijke stappen zetten. ‘Als we de zorgen van hun kiezers blijven negeren, is dit misschien de laatste regering zonder het Vlaams Belang.’

‘Ik ben echt bang in het verkeer. Als ik niet zelf rijd, zit ik in de stoel vlak achter mijn chauffeur, zodat ik zo weinig mogelijk zie van wat er om me heen gebeurt. Vooral de vrachtwagens jagen mij schrik aan. Daarom neem ik zo vaak de trein.’  

Melissa Depraetere maakt een insinuatie van Knack meteen onschadelijk. Want zijn haar foto’s op Instagram die ze op de trein neemt niet vooral een pose om te tonen dat de Vlaamse minister voor Energie, Klimaat, Wonen, Toerisme en Jeugd ook maar een doodgewone Vlaming is?

Nee dus. ‘Ik steek helemaal niet weg dat ik over een chauffeur beschik – al hebben de meeste collega-ministers er twee. Maar ik zit niet graag in de auto. Vanuit West-Vlaanderen ben je met de trein bovendien vaak sneller in Brussel.’

Sinds eind vorig jaar bewaakt viceminister-president Depraetere de lijn van Vooruit binnen de Vlaamse regering, waar ook de N-VA en de CD&V deel van uitmaken. ‘Ik herinner mij het eerste gesprek met minister-president Matthias Diependaele (N-VA) – tot vorig jaar kenden we elkaar totaal niet. Hij zei dat hij niet goed wist hoe hij als regeringsleider moest beginnen. Voor mij was het ook allemaal nieuw.’

Uw carrière gaat in vliegende vaart. In zes jaar tijd ging het van inhoudelijk medewerker, via fractieleider in de Kamer en partijvoorzitter naar minister.

Melissa Depraetere: Ik heb me al afgevraagd of het allemaal niet te snel is gegaan. In elke fase waren het anderen die mij gepusht hebben. Maar bij elk van die stappen heb ik achteraf moeten concluderen dat het de juiste was.

Als parlementair medewerker volgde u in 2018 het dossier van de F-16-gevechtsvliegtuigen en de vervanging door de F-35’s op. Dat is vandaag nog actueel, aangezien Arizona 11 nieuwe toestellen gaat kopen.

Depraetere: Frank (Vandenbroucke, federaal vicepremier voor Vooruit, nvdr) belt me nog geregeld op om daar mijn mening over te vragen. Wat we vandaag zien gebeuren, is precies waar ik altijd voor heb gewaarschuwd. Toen de regering-Michel de F-35’s kocht, heeft ze er te weinig aangeschaft voor een goed draaiende vloot. Dat we nu een tweede serie F-35’s aankopen, kon ik in 2018 al voorspellen.

Het is een goede zaak dat we er slechts 11 aankopen, en geen 21 zoals minister van Defensie Theo Francken (N-VA) wilde. Het is belangrijk dat er in meer componenten van het leger wordt geïnvesteerd dan alleen maar in die vliegtuigen.

‘Ik ben jong, blond, vrouw en socialist. Ik had werkelijk alles tegen om serieus genomen te worden’, zei u ooit. Hoe valt dat nu mee?

Depraetere: Dat is in de positieve zin geëvolueerd, maar er zijn altijd politici die al twintig à dertig jaar meegaan en vinden dat ik nog veel te leren heb. Terwijl zij evengoed zouden kunnen redeneren dat ze óók kunnen leren van iemand die jonger is, aangezien zij al decennia ter plaatse trappelen.

Hebt u het nu over partijgenoten?

Depraetere: Nee, bij ons zitten er niet meer zoveel mensen die al dertig jaar aan politiek doen. (lacht)

Vorige week was er een fel debat over het Vlaamse klimaatplan, dat een jaar te laat kwam. Tegen 2030 wilt u 40 procent minder broeikasgassen uitstoten, terwijl Europa een vermindering van 47 procent verwacht.

Depraetere: Uiteindelijk zullen we aan die 47 procent moeten raken. Maar vandaag zitten we op 33 procent, dan is 40 procent een goede tussenstap. Je moet de mensen ook meekrijgen in je verhaal. Daarom komt er een taxshift van elektriciteit naar gas. Zo maken we het aantrekkelijk om bijvoorbeeld met een warmtepomp te verwarmen.

Tegelijkertijd beschermen we mensen tegen de verwachte stijging van de gasfactuur door ETS2, de toekomstige Europese koolstofheffing, door de inkomsten van die heffing terug te betalen aan de consument. In Vlaanderen hebben wij in Europees opzicht veel mensen die gas verbruiken – ook ik heb thuis nog een gasketel. Ik ben niet bereid om die mensen botweg te zeggen dat ze duizenden euro’s moeten ophoesten voor een warmtepomp.

Oppositieleden als Egbert Lachaert (Open VLD) blijven erbij dat uw berekening mathematisch onmogelijk is.

Depraetere: Zij hebben ongelijk. Elke euro die door ETS2 wordt geïnd, zal terugvloeien naar de mensen. Dat principe staat zelfs in het regeerakkoord.

U profileert zichzelf als minister van Koopkracht in plaats van minister van Klimaat?

Depraetere: Beide gaan hand in hand. Ik heb bewust voor de bevoegdheid klimaat gekozen. Het zijn cruciale jaren, iedereen heeft last van de hitte of stuit op bosbranden op reis door Europa. Er moet dus iets gebeuren. Tegelijk ben ik geen extreemgroene politica. Ik bekijk niet alles alleen maar door de klimaatbril. Wie mensen niet meekrijgt, botst vroeg of laat op weerstand.

Het Vlaams Parlement moest debatteren op basis van 15 A4’tjes met voorstellen die niet eens degelijk becijferd werden. Maakt u het parlement niet belachelijk?

Depraetere: Vroeger kregen ze een dik klimaatboek waarin alles al was afgeklopt. We kiezen voor transparantie door de politieke keuzes meteen publiek te maken. We nemen nu de tijd om alles in detail te laten berekenen. Maar ik garandeer u dat we een heel serieuze oefening hebben gedaan. Als blijkt dat sommige maatregelen minder opleveren dan verwacht, dan zal de bevoegde minister binnen het eigen domein nieuwe ingrepen uitdokteren.

Volgens de Bond Beter Leefmilieu (BBL) ontspringt de industriële veestapel volledig de dans. De Boerenbond was in zijn nopjes met het plan. U hebt zich laten inpakken door de CD&V?

Depraetere: Onzin. In de glastuinbouw komt er een omschakeling weg van gas. Dat ligt niet voor de hand, want al die grote serres worden nog op gas verwarmd. En wat betreft de veestapel: de BBL vergeet dat er zoiets is als het stikstofakkoord, waarmee de veestapel fors wordt verminderd. De landbouw is vaak het eerste slachtoffer van de droogte, en landbouwers beseffen dat het probleem zichzelf niet zal oplossen. Maar we zullen die omschakeling niet versnellen door alle varkens en koeien de kogel te geven.

Over energiezuinigheid gesproken: zal de koelkastpremie van 250 euro worden afgeschaft? Op Vooruit na is elke partij tegen die bon, en hij kost de belastingbetaler dit jaar 18 miljoen euro.

Depraetere: Ik heb geen plannen in die richting. Ik heb het misbruik eruitgehaald, maar ik blijf achter die bon staan – ook al werden de huidige voorwaarden in de vorige regering door de N-VA ingevoerd. Niet iedereen kan renoveren, zelfs niet met een renovatiepremie. Dat geldt per definitie voor huurders. Via een energiezuiniger toestel kunnen we hun stroomfactuur drukken.

De koelkastpremie is hét symbool van Vlaamse spilzucht. Mensen krijgen het beeld van een federale regering die naarstig geld zoekt, terwijl de Vlaamse regering het door ramen en deuren gooit.

Depraetere: (fel) Dat is absoluut niet het geval. Ook hier is er al fors bespaard, ook op Vooruit-departementen als welzijn en energie – de hervorming van de renovatiepremie was geen pleziertje. In budgettair krappe tijden is het des te belangrijker dat het geld terechtkomt bij wie het echt nodig heeft.

Onder aanvuren van de N-VA zal de hervorming van de erfbelasting maar liefst 350 miljoen euro minder in het laatje brengen. Is dat gepast in deze tijden?

Depraetere: Ik sta achter de erfenishervorming. In ons verkiezingsprogramma was die evenwel budgetneutraal. In het regeerakkoord staat een kostprijs van 350 miljoen euro, en daar houden we ons aan. Op één voorwaarde: de achterpoortjes moeten dicht.

Via schenkingen hebben 730 rijke families vorig jaar 0 euro belastingen betaald op een waarde van 7 miljard euro. Tegelijk hebben alle andere Vlamingen – die geen familiale vennootschap hebben – voor datzelfde bedrag wél belastingen opgehoest. Dat is gewoon niet eerlijk.

Mochten de rijken op zulke schenkingen zelfs maar 3 procent betalen, dan zou dat al een grote stap vooruit zijn. Het is aan minister van Financiën Ben Weyts om die achterpoortjes te sluiten. Doet hij dat niet, dan keuren wij de erfenishervorming niet goed.

Jullie kijken naar diezelfde Weyts voor het ‘ruimere inkomensbegrip’ bij het toekennen van premies, een cruciale zin uit het regeerakkoord. Tegen wanneer moet hij klaar zijn?

Depraetere: Net zoals ik fraude aanpak bij de koelkastpremie, moet Weyts ook ingrijpen op andere vormen van misbruik. Toen ik ging studeren, was dat voor mijn ouders financieel niet vanzelfsprekend. Maar dan hoor je verhalen over een dokterszoon die een studiebeurs heeft omdat zijn vader zichzelf een laag loon uitkeert via een managementvennootschap, en dus in aanmerking komt. Dat valt niet meer uit te leggen. Bij het uitdelen van premies en beurzen gaan we veel breder moeten kijken dan naar inkomen alleen.

Dus ook naar inkomsten uit dividenden?

Depraetere: Onder andere. Daarvoor hebben we de hulp nodig van de federale regering. Ik denk dat Ben Weyts het nummer van federaal minister van Financiën Jan Jambon (N-VA) heeft. En zelfs als Jambon niet meewil, kan Vlaanderen eigen oplossingen uitdokteren.

Zoals een verklaring op eer invoeren?

Depraetere: Daar spreek ik me niet over uit. Tegen de Septemberverklaring moet Weyts een stap vooruit zetten. Kijk, wat de meerwaardebelasting op federaal niveau is, is het ruimer inkomensbegrip op Vlaams niveau. Wanneer er van de bevolking inspanningen worden gevraagd, moet iedereen zijn deel doen, ook de rijken.

In de vorige beleidsperiode was Vooruit fel criticus van Matthias Diependaele, toen bevoegd voor sociaal wonen. Nu zit u op zijn stoel. Trof u een puinhoop aan?

Depraetere: Ik gebruik zulke woorden niet graag. We hebben wel een ongelofelijke inhaalbeweging nodig. De fusie van woonmaatschappijen heeft de bouw van woningen vertraagd. De wachtlijst is met 200.000 mensen langer dan ooit. Door een nieuw IT-systeem staan woningen langer leeg. Ik vind dat hallucinant, maar we zullen het aanpakken.

Er komt een nieuw Bindend Sociaal Objectief, waarin elke gemeente een doelstelling krijgt voor de komende jaren. We zijn er volop mee bezig zodat het nog vóór september klaar is, en het zal ambitieus zijn. Lokale besturen die foert zeggen, zullen moeten bijdragen aan de huurpremie van mensen die vier jaar op de wachtlijst staan.

Volgens een enquête van Knack staan uw coalitiepartners N-VA en CD&V daar niet achter.

Depraetere: Da’s bijzonder want het staat in het regeerakkoord. Gemeentes met chique villa’s die niet vinden dat sociale woningen nodig zijn, zoals Brakel, zullen een forse boete krijgen. En ja, die boete zal hoog genoeg zijn en in de tijd zelfs exponentieel groeien zodat ze zich niet zomaar kunnen afkopen. Die lokale besturen zullen merken dat woningen bouwen de simpelste oplossing is.

Sociale woningen worden vaak gebruikt binnen antimigratieretoriek. Zo wordt geschermd met de voorrang die ‘nieuwkomers’ zouden krijgen op autochtone Vlamingen.

Depraetere: Uiteraard heeft niet iedereen die hier aankomt meteen recht op een sociale woning. Daklozen of mensen wier woning onbewoonbaar wordt verklaard en nergens meer terechtkunnen, die hebben wél voorrang.

Volgens mij kun je op dat soort retoriek op twee manieren reageren. Je kunt zeggen dat die mensen het niet hebben begrepen en dat ze zijn opgejut door het Vlaams Belang. Of je kunt er dieper op ingaan en proberen te achterhalen waarom zij zo gefrustreerd reageren. En dan kom je al snel uit op die wachtlijst van 200.000 mensen. Dit gaat ruimer dan sociaal wonen. Binnen de Vlaamse regering leeft het besef dat het echt anders moet. Als we de zorgen van hun kiezers blijven negeren, is dit misschien de laatste regering zonder het Vlaams Belang.

Volgens federaal vicepremier Vincent Van Peteghem (CD&V) hebben we nochtans nu enkele jaren de ‘mentale luxe om niet bezig te zijn met de agenda van het Vlaams Belang’.

Depraetere: (fronst) Het Vlaams Belang heeft het verpest bij de verkiezingen, maar het blijft een grote partij. Extreemrechts wint overal ter wereld aan macht. Overal waar zij besturen, gaan de vrijheid, veiligheid en welvaart van gewone mensen erop achteruit. Wat Vladimir Poetin doet, dat is het Vlaams Belang. Wat Donald Trump doet, dat is het Vlaams Belang. De impact voelen we elke dag. Dus nee, het Vlaams Belang kunnen we niet efkes negeren.