Kristof Calvo (Groen): ‘We blijven de aantrekkelijkste partij voor progressieven. Dat is een probleem’

Groen-politicus Kristof Calvo zit niet meer in het parlement, maar politiek blijft de benzine waarop zijn motor draait. Al is dat vandaag anders dan vroeger. ‘Waarom zouden we niet tegen de PVDA zeggen: Raoul, goed bezig, niet té groot worden, maar blijf de regering opjagen.’

Door Walter Pauli

Het leek halfweg december een goed idee voor een groot interview rond nieuwjaar: we laten Kristof Calvo, vroeger Kamerfractieleider van Groen, vandaag eerste schepen in Mechelen, van op afstand de nationale politiek bekijken. Tot een paar dagen nadat die afspraak gemaakt was, Groen-voorzitter Bart Dhondt onverwacht ontslag nam. Plots aarzelde Calvo. Hij wil absoluut niet overkomen als de politicus die in 2024 vrijwillig afstand nam van zijn mandaat in de Kamer en in 2025 al klaar staat met kritiek op de partijgenoten die het voorbije jaar de kastanjes uit het vuur moesten halen.

Ondertussen is Dhondts ontslag drie weken achter de rug. In de tijdrekening van de Wetstraat is dat een klein jaar. Dus ging Knack toch naar Mechelen, voor een gesprek over één jaar regering-De Wever en wat dat betekent voor de progressieve partijen in Vlaanderen, in en buiten dat kabinet.

Kristof Calvo: U zult het misschien niet verwachten, maar ik heb respect voor Bart De Wever (N-VA). Ik vind dat die waardering voor zijn persoon zelfs deel mag uitmaken van het narratief van partijen in de oppositie. Ik ben onder de indruk van zijn optreden in het VRT-programma Over Vijf Jaar. De interviews met Wim De Vilder. Daarin zegt De Wever dat hij ook vijf jaar geleden nooit geregeerd zou hebben met het Vlaams Belang. Maar om interne N-VA-overwegingen kan hij dat pas sinds vorig jaar duidelijk zeggen. Ik heb de neiging om hem geloven.

Bovendien zou er zonder De Wever op dit ogenblik misschien weinig oppositie te voeren zijn. Totaal onverwacht heeft vooral hij er bij de verkiezingen van juni 2024 voor gezorgd dat het Vlaams Belang toch niet de grote winnaar is geworden. In het andere geval was het land in een totaal debacle verzeild geraakt. Hij heeft dat knap gedaan in 2024. Daar moet elke democraat toch respect voor hebben?

Het is voor het eerst sinds Yves Leterme (CD&V) in 2008 en Elio Di Rupo (PS) in 2011 dat de belangrijkste politicus van het land of een regio ook eerste minister werd. Charles Michel (MR), Sophie Wilmès (MR) en Alexander De Croo (Open VLD) waren dat niet.

Calvo: En zelfs iemand met De Wevers autoriteit heeft uiteindelijk zo weinig gezag in zijn eigen coalitie. Daar schrik ik wel van. Deze coalitie is meteen in dezelfde dynamiek terechtgekomen als de vorige. Ook De Wever heeft alle moeite om zijn spektakelvoorzitters in het gareel te houden.

De Wever zelf schuwt het spektakel evenmin. Het begon al op verkiezingsavond, toen zijn zoon plots verscheen met een Romeinse adelaar.

Calvo: Klopt, De Wever heeft die manier van aan politiek doen geïntroduceerd en geperfectioneerd. Intussen is ze overgenomen door politici met minder talent en nog meer volume. Dat is gevaarlijk voor ons politiek systeem. Het vertrouwen in de democratie hangt samen met de mate waarin dat systeem in staat is om zaken gedaan te krijgen. En dat is in België altijd ingewikkeld. Bovendien wordt die ruimte nog kleiner door wat ik de ‘spektakelparticratie’ noem.

Een regering met volheid van bevoegdheid die haar begroting niet op tijd rond krijgt, dat is – ik druk me voorzichtig uit – redelijk speciaal. De regering die dus extreem streng is voor zieken en werklozen – zij mogen geen enkele afspraak of controle missen – respecteert haar eigen deadlines niet?

Dit regeringsbeleid komt niet uit de lucht vallen. Het is het resultaat van machtsverhoudingen en van het dominante mensbeeld. De actieve welvaartsstaat van paars-groen is vandaag, twintig jaar later, doorgeslagen naar een repressieve, bureaucratische verzorgingsstaat van formulieren, sancties en controles. Als we zo voortdoen, moeten mensen binnenkort een examen Nederlands afleggen om de bus te mogen nemen.

Toch zit er met Vooruit ook een centrumlinkse partij in de regering-De Wever.

Calvo: De sociaaldemocratie heeft natuurlijk zelf een aandeel in die evolutie. Het zelfvertrouwen van Rousseau is zijn kracht. Toen ik zo oud was als hij, dacht ik ook dat je politiek in de ik-vorm kunt schrijven. Of dat elke partij in haar eentje het verschil kan maken. Rousseaus grote zelfvertrouwen ligt vandaag mee aan de basis van het politieke isolement van zijn eigen partij – op inhoudelijk vlak. Vooruit moet het stilaan toch erkennen: het zou comfortabeler zijn als er links van hen meer politiek gewicht aan de regeringstafel had gezeten.

Ecolo en Groen waren belangrijke verliezers van de verkiezingen. Een nieuwe regeringsdeelname was niet aan de orde. Had u dat verlies zien aankomen?

Calvo: Er is een tendens bij Groen die de verschillen graag uitvergroot en de zuiverheid cultiveert. We zijn in 2024 naar de kiezer getrokken met de slogan ‘Enkel met Groen’. Terwijl je in de politiek alleen niets gedaan krijgt. Maar de junior partner mogen zijn in een rechtse regering, daarmee kan Vooruit toch geen vrede nemen? Dat moet ons motiveren om te bouwen aan andere machtsverhoudingen. Progressieve politiek zal alleen meer wegen als er meer wordt samengewerkt.

Op dit ogenblik zijn de machtsverhoudingen natuurlijk wat ze zijn: en dus rust er een taboe op billijke inspanningen vragen aan de sterke schouders. Je kunt een hele straffe minister zijn, zoals Frank Vandenbroucke (Vooruit). Zijn collega’s in de kern zullen Vandenbroucke wellicht omschrijven als eerder hardnekkig – en terecht. Maar uiteindelijk ondergaat ook hij de ongelijke machtsverhoudingen, bijvoorbeeld over de arbeidsmarkt.

Het is klassieke partijpolitiek. Werkloosheid zit bij David Clarinval, dus de MR. Pensioenen worden beheerd door Jan Jambon, dus de N-VA. In ruil kon Vooruit de gezondheidszorg claimen. Daar zet Vooruit alles op in.

Calvo: Maar tegen welke prijs? Er is verdorie meer weerstand tegen de hervorming van de parlementaire pensioenen dan tegen het versoepelen van nachtarbeid. Dat is de diplomademocratie. Ik lees de kranten als ik niet kan slapen, dat is mijn nachtarbeid. Ik hoef die kranten niet te bezorgen als de meeste mensen nog in hun bed liggen. Is het dan gek dat veel mensen die een praktische opleiding kregen en nu met hun handen werken, zich vandaag niet gerepresenteerd voelen door de politiek?

We zijn onverbiddelijk geworden voor mensen die het moeilijk hebben. Tegelijk zijn we idolaat van mensen met succes. Harvard-filosoof Michael Sandel heeft dat beschreven in De tirannie van verdienste. Hij stelt: we moeten niet alleen geld herverdelen, maar ook respect. Respect is in deze samenleving minstens zo ongelijk verdeeld als geld.

Een partijvoorzitter van diezelfde meerderheid (Georges-Louis Bouchez van de MR, nvdr) die over werklozen zegt dat ze geen afspraak mogen missen, maakt wel een snoepreisje naar Qatar op het moment dat het parlement zich buigt over de begroting en regeringsverklaring. Dat kan alleen de elite zich veroorloven.

De oppositie heeft kansen te over om te vuren. En dat heeft ze ook gedaan. Alleen is de vraag: heeft ze raak getroffen? Wat heeft het filibusteren van Open VLD’er Vincent Van Quickenborne opgeleverd, behalve ellenlang vervelend theater?

Calvo: Het irriteert mij vooral hoe het liberalisme een lobbyclub is geworden voor flexi-jobs. Op echt elk maatschappelijk probleem is het antwoord van de Open VLD: flexi-jobs. Zorg? Flexi-jobs. Onderwijs? Flexi-jobs. In de Melsensstraat proberen ze zich rechts van de N-VA heruit te vinden. Zonde van de mooie waarden van het liberalisme.

De echte maatschappelijke uitdagingen zijn enorm. Maar in het Kamerdebat over de begroting werd stennis gemaakt over de verhoging van de btw op frietjes. Jongens, toch! De oppositie zit voortdurend te vitten over deze of gene foute maatregel die de regering genomen heeft. Terwijl haar fundamentele kritiek zou moeten gaan over wat er ontbreekt.

Het gewicht van de inspanningen ligt onderaan, bij de kwetsbaren, en nauwelijks bovenaan. Die kolom is helemaal vergeten. Bovendien doet de regering grote groepen mensen zwaar inleveren voor uiteindelijk een erg mager begrotingsresultaat. Een begroting in evenwicht is allesbehalve in zicht. Dat kan ook alleen maar als je aan de bovenkant meer inspanningen durft te vragen.

Premier De Wever lijkt daar wel mee weg te komen. Zeker na zijn Europese passage is hij ongemeen populair en is zijn status hoger dan ooit. Het parlement schaarde zich achter hem.

Calvo: De meeste toppolitici zijn bezig met tactiek. Conner Rousseau bijvoorbeeld is tactisch geniaal, een goede communicator ook, een politiek dier. Je hoeft hem maar één keer te ontmoeten en je weet dat. Maar Bart De Wever is een strateeg. Hoe bereikte hij zijn duurzame politiek succes? Hij heeft geïnvesteerd in zijn denken en in een sterke organisatie. Bovendien heeft hij de gave om regelmatig van tactiek te veranderen. Dat maakt hem volgens sommigen onbetrouwbaar. Maar zijn richtpunt aan de horizon is ongewijzigd. Hij blijft Vlaanderen in een rechtse, conservatieve richting duwen: via België als het moet, intussen via Europa omdat het kan.

De Wever durft aan politiek te doen op zijn eigen voorwaarden. Hij zegt vaker ‘nee’ op media-opportuniteiten dan ‘ja’. Terwijl de rest zo graag in de tv-studio’s zit.

Bart Dhondt nam ontslag als voorzitter van Groen omdat hij zo graag in de media wilde komen, maar die media geen interesse hadden voor wat hij te zeggen had.

Calvo: De druk op politici om zichtbaar en bekend te zijn, is immens. Veel tijd wordt hen niet gegund, ook niet in de eigen partij. Ik begrijp dus heel goed de verleiding van snelheid en ophef. Ik heb mij in mijn jaren in de Kamer ook vaak laten verleiden.

We zitten in een tijd waarin de politiek overbelooft en onderpresteert. Elke voorzitter probeert te zeggen: kijk eens hoe mooi en hoe sterk ik ben. Dat moet het gebrek aan werkelijke daadkracht compenseren. Zo organiseer je natuurlijk zelf de kloof tussen woord en daad.

De dingen waar wij, politici, opgewonden van raken (zucht)… heel weinig mensen hebben tijd om alles te lezen of te volgen op tv. Die marathonsessies in de Kamer: vroeger was dat mijn speeltuin. Ik ging aan het einde van de week naar huis, doodmoe maar zeer tevreden: ‘Iedereen heeft mij gezien.’ Helaas had ik toen geen tijd voor vrienden of familie. Zij hadden mij kunnen zeggen: nobody cares, niemand heeft je gezien.

Het debat gaat vaak over het parlementair statuut. Maar veel erger is het gebrek aan impact. Het statuut is inderdaad royaal, maar de impact is te gering. Dat bedreigt de aantrekkingskracht van het parlementaire beroep, niet de besparingen op het statuut.

De PVDA heeft lak aan dat statuut en slaagt er – volgens de peilingen – steeds beter in om politieke impact te hebben. Maar de andere progressieve partijen vallen liever dood dan dat te erkennen.

Calvo: Ik waardeer het werk op de flanken. Ik ben ervan overtuigd dat politiek beleid altijd het resultaat is van het ideeënvenster waarvoor een samenleving al dan niet openstaat. Dan is het per definitie goed dat er ook ‘links van links’ van alles beweegt en gebeurt. Zo wordt dat venster verder open geduwd.

Vroeger had ik daarop neergekeken. Nu denk ik: het maakt deel uit van het evenwicht. Al zeg ik er meteen bij: een kleine PVDA is nuttig, een grote PVDA is een probleem. Dan wordt de versnippering op links te groot.

De PVDA is al groter dan Groen en nadert zelfs de linkse middenpartij Vooruit.

Calvo: Progressief Vlaanderen heeft ook het midden nodig. Meer nog, zeker Groen heeft het midden nodig. Want waar slagen groenen erin om hun plannen duurzaam uit te voeren? Alleen waar groenen die iets van politiek snappen hun ideeën kunnen samenleggen bij een sterke middenpartij met brede maatschappelijke tentakels. Dat is bijvoorbeeld onze kracht in Mechelen, waar we al jaren goed samenwerken in een brede open stadslijst met burgemeester Bart Somers (Open VLD).

De uitvoering van het mobiliteitsplan in Gent is gelukt door de combinatie van Groen en burgemeester Daniël Termont (Vooruit). Termont kon in een café komen en zeggen: ‘Jongens, ’t is eigenlijk wel goed dat we minder met de auto rijden, dan kunnen we een pintje meer drinken.’ Centrumpartijen snappen politiek vaak beter dan groenen. Maar voor groene thema’s heb je groenen aan de tafel nodig.

In alle steden is de bevolking diverser geworden en leidt het beleid al snel tot cultuuroorlogjes. In Brussel, bijvoorbeeld, veroorzaakte het stadsbestuur onverwacht een rel met zijn ‘inclusieve’ kerststal.

Calvo: Moslimtheoloog Khalid Benhaddou sloeg de nagel op de kop: ‘Een aantal progressieven moet stoppen de moslims te gebruiken voor hun eigen veranderingsagenda.’ De ophef over die Brusselse stal is overdreven.

Maar soms moeten de dingen ook gewoon mogen zijn wat ze zijn. Hier op de Grote Markt in Mechelen staat een kerststal die er nog altijd uitziet zoals vroeger. Maar dat betekent niet dat we stilzitten. Op dezelfde Grote Markt wordt het voormalige hoofdkwartier van het Vlaams Belang het huis van de Oekraïense gemeenschap, En naast de stal heeft Circus Ronaldo zijn tenten opgeslagen.

We veranderen en vernieuwen voortdurend. Maar we zorgen ervoor dat de Mechelaars mee zijn. Bijvoorbeeld door veel aandacht te hebben voor de basics: veiligheid en netheid. Om verandering vragen is gemakkelijk, verandering gedaan krijgen is moeilijker. Dus onze kerststal blijft zoals hij is. (lacht)

U bent zowaar een voorzichtig man geworden.

Calvo: Politiek gaat ook over macht verwerven. Om macht te verwerven heb je samenwerking nodig. Ik geloof ook dat politieke stromingen complementair zijn. Waarom zouden we niet in de Kamer tegen de PVDA zeggen: ‘Raoul, goed bezig. Niet té groot worden, maar de regering blijven opjagen.’ Of: ‘Vooruit, het is moeilijk, maar we snappen de machtsverhoudingen. Volhouden. En al onze steun als jullie nog dapperder zouden worden.’

Sociaaldemocraten, redelijke groenen, sociale christendemocraten en progressieve liberalen: we moeten dringend praten. Progressieve democraten zitten bijna overal. En als we meer zouden inzetten op de overeenkomsten, dan zouden de machtsverhoudingen in Vlaanderen wel eens snel kunnen beginnen te schuiven.

Wat houdt u tegen?

Calvo: Op dit ogenblik zie ik het niet gebeuren. Ook in mijn eigen partij is daar weinig enthousiasme voor. Het zijn namelijk voorzittersverkiezingen. En die zullen weer gaan over de partij zelf.

Als partijvoorzitter kunt u de zaken doen kantelen.

Calvo: Ik ben genezen van het idee dat ík de dingen zelf kan veranderen. In dit politieke landschap is Groen nog altijd de aantrekkelijkste partij voor progressieven. Dat is ergens geruststellend, maar ook verontrustend. Dat dit Groen, met zijn uitdagingen en onvolkomenheden, het beste alternatief is, is eigenlijk een probleem.

Als u het zegt.

Calvo: Daar spreekt toch loyaliteit en liefde uit? Ik heb van die club veel kansen gekregen, en ik waardeer dat. Maar discussies over de nieuwe partijvoorzitter heb ik al zo vaak meegemaakt. Het gaat zelden over samenleving en strategie. Altijd over tactiek en communicatie. En elke keer is de conclusie: luider, scherper, zichtbaarder, duidelijker. Terwijl de wereld niet duidelijk is. De wereld is ingewikkeld. En daarom heb je meer openheid, nieuwsgierigheid en samenwerking nodig.

Ik had gehoopt dat 2026 het jaar zou worden van een progressief beraad. Maar het worden dus weer verkiezingen. Ik wens de mensen met ambitie veel succes toe.