Op vraag van minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) zal het Riziv langdurig zieken extra controleren. Ruim een kwart van hen is onterecht ‘invalide’, zo blijkt uit een eerste steekproef. ‘Maar met een ander label zijn die mensen nog niet geholpen.’
België telt ruim een half miljoen langdurig zieken. Ongeveer de helft van hen, vooral ouderen en vrouwen, is arbeidsongeschikt verklaard tot hun pensioen. Met de naderende begrotingsbesprekingen komt die groep steeds meer in het vizier van de regering terecht.
Minister van Volksgezondheid en Sociale Zaken Frank Vandenbroucke (Vooruit) kondigde aan dat hij honderdduizend van die zieken opnieuw wil controleren. Het Laatste Nieuws meldt nu dat die eerste controles uitgevoerd werden. Eind 2024 controleerde het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (Riziv) 920 dossiers van mensen jonger dan 61 die tot hun pensioenleeftijd met een doktersbriefje thuis zitten.
5 miljard euro
In de groep van mensen met chronische aandoeningen als dementie of parkinson was haast iedereen terecht invalide verklaard tot de pensioenleeftijd. Maar in 768 gevallen uit een andere groep, van mensen met een niet–onomkeerbare ziekte, bleek dat slechts 16,7 procent effectief recht had op arbeidsongeschiktheid tot aan het pensioen. 55,6 procent was wel terecht arbeidsongeschikt, maar niet voor de rest van hun leven. Hun invaliditeit werd dus ingekort. Bij ruim een kwart (27,2%) zette het Riziv hun invaliditeit meteen stop.
Bij VTM Nieuws rekende MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez zich al rijk. Volgens hem zouden strengere controles op de langdurig zieken ‘5 miljard euro’ kunnen opbrengen. Een simpele rekensom: de federale overheid spendeert deze regeerperiode 20 miljard euro aan ziekte-uitkeringen en 25 procent zou dus onterecht zijn.
‘Bouchez kán niet voorzichtig zijn’, zegt Raf De Weerdt, federaal secretaris van de socialistische vakbond ABVV. ‘Nochtans moet je met dit soort cijfers heel omzichtig omspringen. De MR-voorzitter gaat véél te kort door de bocht. Het gaat hier, binnen de groep waarvoor het Riziv de invaliditeit tot pensioenleeftijd controleert, specifiek over personen waarbij de pathologie daar niet automatisch toe leidt. Je kunt dat niet zomaar extrapoleren naar de volledige groep en begroting.’
Minder pensioen voor langdurig zieken met vervroegd pensioen: ‘Onterechte straf’
Gelekt
Het Riziv benadrukt aan Knack dat het om een selectieve steekproef gaat: ‘De dossiers die we opnieuw hebben gecontroleerd zijn mensen met een ziektecode die geen erkenning tot de pensioenleeftijd rechtvaardigt. De steekproef bestond voor de helft uit de jongste verzekerden op die lijst, de andere helft was een gerandomiseerde selectie.’ Extrapoleren is dus niet vanzelfsprekend.
De Weerdt: ‘De cijfers die nu in de media verschijnen, komen uit een tussentijds rapport van het Riziv dat al een aantal maanden oud is. Via het beheerscomité uitkeringen had ook het ABVV al langer inzage in dat rapport. Iemand heeft het nu bewust gelekt om het thema voor de begrotingsbesprekingen in de markt te zetten. Het gevolg? Een mediacircus.’
Het Riziv bevestigt dat dit geen nieuwe data zijn. Bovendien gaat het nog niet over de uitbreiding van de controles op vraag van Vandenbroucke: ‘Tot nu toe heeft het Riziv geen versterking gekregen om die controles uit te voeren; we doen dit binnen de beschikbare capaciteit.’
Funest voor de maatschappij én de zieke
‘Dit document bewijst dat het Riziv goed werkt en ook kritisch is voor de werking’, oordeelt De Weerdt. ‘Het toont ook aan dat er behoefte is aan een gedegen instrument om te controleren of mensen al dan niet terecht in het systeem van invaliditeit zitten en blijven. Ook wij pleiten voor degelijke controles. Maar nóg belangrijker is dat die mensen begeleid en opgevolgd worden, zodat ze binnen hun capaciteiten en op vrijwillige basis weer aan het werk kunnen.’
Ook onderzoeker Bart Scholiers van Steunpunt Werk pleit daarvoor: ‘Uit onderzoek blijkt dat de langdurig zieken zeer moeilijk doorstromen naar een job. Van de niet-beroepsactieve Vlamingen die al meer dan een jaar ziek zijn, vindt slechts 1,3 procent een jaar later een reguliere job. 89,9 procent blijft een jaar later in datzelfde statuut.
‘Maar hun label veranderen, geeft hen niet plots een baan. Ik denk dan ook dat het besef groeit dat de activering van langdurig zieken niet meteen een schok zal veroorzaken in het aantal mensen dat werkt. Het is wel zo dat we mensen nu nog te vaak volledig afschrijven, terwijl we moeten kijken naar wat ze wel nog kunnen.’
De Weerdt sluit zich daarbij aan: ‘Arbeidsongeschiktheid tot aan het pensioen is een stevig etiket dat je op mensen kleeft: “de komende twintig jaar verwachten we niks meer van u”. Dat is funest, zowel voor de maatschappij als voor de persoon in kwestie. We moeten hen begeleiden en in hen investeren.’