‘De uitspraken van De Wever over de Brusselse procureur zijn trumpiaans van de Aldi’

De acties van magistraten tegen de pensioenhervorming van de regering-De Wever zijn nog niet gaan liggen. Integendeel, zowat elke dag kondigen rechters of procureurs nieuwe vormen van protest aan.

Sinds de grote aankondiging dat het Openbaar Ministerie 4000 veroordeelde gevangenen uitnodigt om zich aan te melden bij de overbevolkte gevangenissen, zijn er alleen maar acties bij gekomen. Een voorbeeld: de West- en Oost-Vlaamse parketten vragen de politierechters om de meeste dossiers uit te stellen – een verzoek waar de rechters graag op ingaan.

De rechterlijke macht staat zo neus aan neus met de uitvoerende en de wetgevende macht. Volgens professor grondwettelijk recht Koen Lemmens (KU Leuven) toont de actiebereidheid de ernst van de malaise. ‘Ik maak me zorgen over deze acties, maar wat zijn de alternatieven? Als magistraten tussen 12 en 13 uur in toga op het Poelaertplein gaan staan, worden ze uitgelachen. Stakingen worden helaas pas ernstig genomen als ze overlast veroorzaken.’

Is rechtszaken uitstellen wel een goede vorm van protest?

Koen Lemmens: Ik vind het ontroerend hoe we als samenleving plots erg gehecht lijken aan de goede werking van justitie. Opeens vinden we het belangrijk dat alles perfect loopt, en terecht. Decennialang mocht justitie krakkemikkig functioneren, nu is het onze grootste zorg. Rechters moeten wel vaker noodgedwongen zaken uitstellen omdat bijvoorbeeld de griffier ziek is en er door het personeelstekort geen vervanger beschikbaar is. Dan is dat blijkbaar aanvaardbaar. Maar o wee als het kadert in een actie. Dan is de verontwaardiging groot.

Het is blijkbaar moeilijk om empathie te tonen voor mensen met 8000 euro pensioen?

Lemmens: Dat pensioen is uitgesteld loon, een beloning voor een hele carrière. Bovendien wil ik die brutobedragen graag eens vergelijken met het pensioen van een bedrijfsjurist, inclusief zijn groepsverzekering, die magistraten niet hebben. Maar het gaat om veel meer dan de pensioenen.

Het gaat ook over de schimmel op de muren in veel gerechtsgebouwen?

Lemmens: Uiteraard. Het valt me telkens weer op hoeveel toewijding en ernst daar heerst. Daar krijgen magistraten bitter weinig waardering voor. De magistraat kan eigenlijk nooit winnen. Een vonnis of arrest dat normaal is, valt niet op. Het is pas als er iets afwijkt dat het in de publieke opinie komt. En dan is het oordeel snel geveld: het zijn idioten in ivoren torens, of ‘activistische rechters’.

Wie met een beetje ratio kijkt, ziet geen heiligen, maar wel essentiële schakels in de bescherming van burgerrechten en in het tegengewicht tegen de uitvoerende macht. Vergeet niet dat de vorige regering duizenden vonnissen naast zich neer heeft gelegd in het kader van de opvangcrisis. Magistraten zijn er ook om de zwaksten te beschermen tegen de overheid.

Vorige week weigerde het Openbaar Ministerie een geldboete te vorderen in de Brugse correctionele rechtbank. ‘Het is niet aan mij om de staatskas nog verder te spijzen’, aldus de procureur.

Lemmens: Het doel van een boete is een vorm van bestraffing, het toebrengen van leed. We radbraken niet meer, we delen geen stokslagen meer uit, maar we doen mensen wel pijn in de portefeuille. Dat er geld binnenkomt voor de overheid, is mooi meegenomen. Maar als een procureur zélf gaat zeggen dat boetes alleen om inkomsten draaien, dan krijg je al snel de indruk dat het niet om rechtshandhaving gaat, maar om mensen geld uit de zak kloppen. Dat is funest.

De situatie doet me denken aan het schilderij Duel met knuppels van Francisco Goya. Op het doek zien we twee mannen vechten. Ze zijn zo op elkaar gefocust dat ze niet zien wat wij zien: dat ze samen wegzakken in moerassige grond. Zowel de politiek als de magistraten verliezen vertrouwen. Alleen overleg kan hen redden.

Premier Bart De Wever (N-VA) toont weinig begrip voor de actie van het Brusselse parket, dat zich in de eerste plaats zal concentreren op zaken van corruptie bij de overheid. ‘Een procureur met een heel duidelijk PS-etiket’, zei hij bij Villa Politica.

Lemmens: Dit is beneden het niveau van de premier. Ik wik mijn woorden: dit is trumpiaans van de Aldi. Politici moeten beseffen dat zij vanuit hun positie gemakkelijk kunnen uithalen, terwijl de ander zich niet kan verdedigen. Moet die man dan een persconferentie beleggen? Dat kan niet. We hebben geen idee in welke omstandigheden ze moeten werken. Niemand vindt het normaal om kantoormateriaal of wc-papier te moeten meenemen naar het werk. Voor magistraten is dat de dagelijkse realiteit.