Veel scholieren en studenten twijfelen nog wat ze na de zomer zullen doen. Wat is de beste strategie om hun kans op een job te vergroten en later meer te verdienen: verder studeren, een pauze nemen of meteen beginnen te solliciteren? Knack onderzocht tien studiekeuzes die het verschil kunnen maken.
Een wereldreis maken of aan een studie verpleegkunde beginnen? Je inschrijven voor een tweede masteropleiding of meteen werk zoeken? Een job aanvaarden op je stageplek of een zevende jaar volgen? Ontzettend veel jonge mensen weten op dit moment nog niet goed wat ze komend schooljaar zullen doen. Vaak hebben ze geen idee welke keuzes hun kans vergroten op een goedbetaalde en boeiende job die bij hun interesses aansluit.
‘Verder studeren is zowat de beste investering die je in je leven kunt doen’, zegt professor arbeidseconomie Stijn Baert (UGent). ‘Uit internationaal onderzoek blijkt dat elk studiejaar waarvoor je slaagt later 8 à 10 procent meer loon oplevert. Dat hangt samen met twee economische concepten.
Ten eerste is er de theorie van het menselijk kapitaal: op school leer je dingen die je op de werkvloer productiever maken.
Ten tweede is er de signaaltheorie: veel werkgevers zien in een prestigieus diploma een bewijs van kenmerken die je al voor je studie had, zoals intelligentie en doorzettingsvermogen.’
‘Uit internationaal onderzoek blijkt dat elk studiejaar waarvoor je slaagt later 8 tot 10 procent meer loon oplevert.’
Dat blijkt ook uit het schoolverlatersrapport van de VDAB, dat jongeren moet helpen om een goede studiekeuze te maken. Doorgaans is de regel: hoe meer iemand zich heeft gespecialiseerd, hoe groter de kans dat hij een goede baan krijgt. Al is het niet om het even welke specialisatie of hogere studie je kiest.
1. Volg in het secundair een harde STEM-richting
Met trendy campagnes zoals STEMfluencers probeert de Vlaamse overheid al meer dan tien jaar om leerlingen uit het secundair onderwijs warm te maken voor STEM-richtingen (science, technology, engineering, mathematics). De reden ligt voor de hand: de Vlaamse arbeidsmarkt schreeuwt om technische en wetenschappelijke profielen.
Al blijkt uit het schoolverlatersrapport dat niet elk STEM-diploma even gegeerd is. ‘Er is een duidelijk verschil tussen harde en creatieve richtingen’, zegt Lindsey Marin, stafmedewerker bij de VDAB-studiedienst. ‘Studiegebieden zoals bouw, mechanica en elektriciteit doen het heel goed op de arbeidsmarkt, terwijl er minder vraag is naar mensen met een grafisch diploma.’
Zo heeft meer dan 10 procent van de schoolverlaters die grafische communicatie en media hebben gevolgd, na een jaar nog geen baan gevonden. ‘Als je in de eerste plaats voor een STEM-richting kiest om later veel kans op een job te hebben, denk je dus beter goed na welke studie je precies kiest’, zegt Marin.
STEM-richtingen zoals bouw, mechanica en elektriciteit doen het heel goed op de arbeidsmarkt terwijl er minder vraag is naar mensen met een grafisch diploma.’
2. Ga voor een (zevende) specialisatiejaar
Tot voor kort konden leerlingen na het zesde jaar arbeidsmarktfinaliteit een specialisatiejaar volgen dat niet alleen extra beroepskwalificaties opleverde, maar ook toegang gaf tot het hoger onderwijs. Dat verandert in het nieuwe schooljaar. Jongeren die een beroepsopleiding volgen, krijgen voortaan al na het zesde in plaats van na het zevende jaar een diploma secundair onderwijs. Maar daarmee kunnen ze zich alleen inschrijven voor een graduaatsopleiding en niet voor een bacheloropleiding.
Als ze toch een bachelordiploma willen behalen, dan moeten ze nog altijd een extra jaar volgen dat hen voorbereidt op hoger onderwijs. Wie zich wil specialiseren, kan een ánder ‘zevende jaar’ volgen, dat in de meeste gevallen maar één semester langer zal duren. Gevreesd wordt dat jongeren die niet naar het hoger onderwijs willen zich niet meer geroepen zullen voelen om aan een specialisatiejaar te beginnen.
Nochtans vergroot dat ontegensprekelijk hun kansen op de arbeidsmarkt. ‘Van de schoolverlaters die voor het zesde jaar van een beroepsopleiding zijn geslaagd, is meer dan 14 procent na een jaar nog werkzoekend, terwijl dat voor jongeren die een specialisatiejaar hebben gevolgd maar 7 procent is’, zegt Marin.
Werkgevers willen namelijk het liefst mensen die zich al hebben gespecialiseerd en op de werkvloer minder moeten worden opgeleid. ‘Wie een zevende jaar volgt, geeft ook het signaal dat hij heel bewust voor dat vakgebied kiest en er niet gewoon op de middelbare school is ingerold’, zegt Nora Van den Eynden van HR-bedrijf Acerta. ‘Dat heeft een grote impact, want werkgevers willen in de eerste plaats gemotiveerde werknemers.’
‘Hulp bij studiekeuze? Al die zelftests maken de verwarring alleen maar groter’
3. Kies voor een duaal leertraject
Vanaf hun zestiende (of vanaf hun vijftiende als ze de eerste twee jaar secundair hebben afgerond) kunnen leerlingen ook kiezen voor duaal leren. Dat wil zeggen dat ze hun opleiding combineren met praktijkervaring op de werkvloer.
‘Meer dan 7 procent van alle jongeren die na het secundair onderwijs zijn gestopt met studeren, is na een jaar nog op zoek naar werk. Voor leerlingen die een duaal leertraject volgden, is dat maar 6 procent’, zegt Baert. ‘Dat verschil lijkt klein, maar we mogen niet vergeten dat het – zeker bij de start – niet de sterkste scholieren zijn die doorstromen naar duaal leren.’
Volgens hem is het geen toeval dat landen met goed uitgebouwde systemen van duaal leren veel minder jeugdwerkloosheid kennen. ‘De mechanismen liggen voor de hand’, zegt hij. ’Je bouwt meer menselijk kapitaal op dat je op de werkvloer kunt gebruiken, waardoor je meteen productiever bent. Daarnaast geef je blijk van werkijver en heb je al wat voorsprong bij een werkgever.’
Toch komt er al jaren kritiek op het systeem, zeker nu het deeltijds beroepsonderwijs (dbso) erin opgaat. Duaal leren is namelijk bedoeld voor ‘arbeidsrijpe en arbeidsbereide’ leerlingen, terwijl de groep jongeren die tot nu toe les volgde in het dbso dat doorgaans helemaal niet is.
Daardoor kunnen zij niet met een duaal leertraject starten en dreigen ze uit de boot te vallen. ‘We moeten in elk geval vermijden dat zij over een paar jaar opduiken in de statistieken van jongeren die zonder diploma van school komen’, zegt Marin.
4. Neem beter geen pauzejaar
In de Verenigde Staten is het al generaties lang een ingeburgerde traditie om na de middelbare school een jaar vrij te nemen om op adem te komen, te reizen of over je toekomst na te denken. Ook in Vlaanderen wordt zo’n pauzejaar populairder. ‘De meeste werkgevers kijken er niet meer van op als er zo’n sabbatjaar op je cv staat’, zegt Hannelore Van Meldert van Acerta.
‘Wel zullen ze willen weten wat je in die tijd precies hebt gedaan. Heb je een wereldreis gemaakt of andere dingen ondernomen waaruit je veel hebt geleerd, dan kan dat een pluspunt zijn. Als je een jaar vrij hebt genomen om te luieren, dan komt dat natuurlijk minder goed over.’
‘Heb je tijdens een sabbatjaar een wereldreis gemaakt of anderen dingen gedaan waaruit je veel hebt geleerd, dan kan dat een pluspunt zijn. Als je een jaar vrij hebt genomen om te luieren, dan komt dat natuurlijk minder goed over.’
In elk geval blijkt uit – weliswaar beperkt – onderzoek dat zo’n pauzejaar eerder een negatieve impact op je latere inkomen heeft. ‘Dat komt voor een stuk doordat je je intrede in het hoger onderwijs uitstelt en ook pas later werkervaring opdoet’, legt Stijn Baert uit. ‘Bovendien – maar dat is geleerd gissen – zal een deel van de werkgevers zo’n sabbatjaar als een gebrek aan werkattitude beschouwen. Al gaat het in het leven natuurlijk niet alleen over centen. Aan het eind van je leven herinner je je wellicht amper nog iets van sommige werkjaren, terwijl je dat ene sabbatjaar nooit meer vergeet.’
5. Schrijf u in voor een zorg- of lerarenopleiding
Bij schoolverlaters die in het secundair onderwijs een zorgrichting hebben gevolgd of een graduaatsdiploma van een zorgberoep op zak hebben, is amper 3 procent na een jaar nog op zoek naar werk. Voor bachelors en masters met een zorgdiploma is dat zelfs maar 1 procent.
Hetzelfde geldt voor starters met een educatieve bachelor of master: amper 1 procent van de pas afgestudeerde leerkrachten heeft na een jaar nog geen baan. Doordat het personeelstekort zowel in de zorgsector als in het onderwijs nijpend is, kunnen veel zorgwerkers en leerkrachten zelfs kiezen waar ze aan de slag gaan.
In het onderwijs zijn niet alle diploma’s even gewild. Zo zijn er nog altijd genoeg leerkrachten plastische opvoeding, geschiedenis en aardrijkskunde.
Toch zijn niet alle zorgberoepen en vakleraars evenveel in trek. ‘Wie in het secundair onderwijs voor personenzorg kiest, zal niet veel moeite hebben om een goede baan te vinden’, zegt Marin. ‘Maar na een logistieke zorgopleiding is dat wat minder evident. Ondanks de krapte in de zorgsector is het dus toch belangrijk om goed na te denken welke opleiding je precies volgt.’ Ook in het onderwijs zijn niet alle diploma’s even gewild. Zo zijn er nog altijd genoeg leerkrachten plastische opvoeding, geschiedenis en aardrijkskunde.
Maar kun je als zorgwerker of leerkracht ook goed je brood verdienen? ‘In die sectoren is het basisloon goed, en in de zorg kwamen daar de afgelopen jaren ook nog specifieke premies bovenop’, weet Baert. ‘Daar staat wel tegenover dat je loon zowel in de zorg als in het onderwijs gemiddeld minder sterk stijgt dan in de private sector.’
Februaristarters aan de hogeschool: ‘Soms is het beter om te wachten tot je echt zeker bent van je studiekeuze’
6. Ga een tijdje in het buitenland studeren
Heel wat studenten en ook steeds meer leerlingen uit het secundair onderwijs gaan in het kader van een internationaal uitwisselingsproject een semester of zelfs een heel jaar in het buitenland studeren. Daarnaast zijn er ook jongeren die hun laatste jaar secundair, bijvoorbeeld, in een Amerikaanse high school overdoen.
Anderen volgen op eigen initiatief een zomerschool of een andere cursus aan een buitenlandse hogeschool of universiteit. ‘Uit studies blijkt dat de impact op het latere inkomen best positief is: een jaar van je opleiding in het buitenland volgen, leidt tot een hoger loon’, zegt Baert. ‘Dat kan alweer worden verklaard door het opgebouwde menselijk kapitaal, zoals een betere taalkennis, en het feit dat zo’n Erasmus-ervaring op je cv vaak wordt gezien als een blijk van onder meer ambitie, openheid en zelfstandigheid.’
7. Doe een vrijwillige stage
Hoe meer ervaring je bij een sollicitatie kunt voorleggen, hoe meer kans je maakt om de baan te krijgen. ‘Heel veel jongeren hebben weinig of geen ervaring als ze afstuderen’, zegt Nele Vandevoorde, beleidsadviseur bij de VDAB. ‘Nochtans hebben sommigen al stages, studentenjobs of vrijwilligerswerk gedaan, maar vaak beseffen ze niet hoe relevant die ervaringen zijn. Het is dus belangrijk dat ze die goed in de verf zetten.’
Volgens experts is een stage, een studentenbaan of vrijwilligerswerk altijd een meerwaarde omdat je er altijd iets van leert. ‘Zogenaamd generieke vaardigheden worden op de arbeidsmarkt almaar belangrijker’, zegt Van Meldert. ‘Uit bevragingen blijkt dat werkgevers, bijvoorbeeld, veel belang hechten aan analytische vaardigheden (in staat zijn om informatie te onderzoeken en te ontleden, nvdr), aanpassingsvermogen en veerkracht. Dat zijn allemaal dingen die je oefent wanneer je stage loopt of een studentenjob doet.’
Daarnaast waarderen veel werkgevers het natuurlijk ook als je in je vrije tijd werk hebt gedaan dat aansluit bij je opleiding. Studeer je verpleegkunde, dan is het bijvoorbeeld een goed idee om in de zomer in een woonzorgcentrum te werken. Tijdens een masteropleiding communicatie kan het dan weer helpen om je op de communicatiedienst van een bedrijf aan te melden voor een vrijwillige stage.
8. Behaal niet te veel masterdiploma’s
Veel jonge mensen zijn al blij als ze één masterdiploma op zak hebben, maar er zijn er ook die daarna aan een tweede of derde studie beginnen. Sommigen doen dat om zich verder in hun vak te specialiseren, anderen beginnen pas nadat ze een eerste diploma hebben behaald voor een – soms creatievere – studie die hen écht interesseert. ‘Een tweede masterdiploma dat je eerste studie aanvult of verdiept, kan een meerwaarde zijn’, zegt Van Meldert. ‘Maar van iemand met drie of meer masterdiploma’s zou ik me als recruiter toch afvragen wat zijn drijfveren zijn. Had hij een goede reden om te blijven studeren of wilde hij zijn intrede op de arbeidsmarkt het liefst zo lang mogelijk uitstellen?’
‘Van iemand met drie masterdiploma’s zou ik me als recruiter toch afvragen wat zijn drijfveren zijn.’
Leveren die extra masterdiploma’s uiteindelijk ook een hoger loon op? ‘Daar is weinig specifiek onderzoek naar gebeurd, maar wellicht zul je gemiddeld genomen sneller doorgroeien met meer dan één masterdiploma’, denkt Baert. ‘Je bezit namelijk uniek menselijk kapitaal – ik pluk in alles wat ik professioneel doe nog elke dag de vruchten van mijn eerste opleiding tot burgerlijk ingenieur. Aan de andere kant zijn er wel belangrijke opportuniteitskosten: je zou op basis van je eerste master al heel wat kunnen verdienen in de jaren dat je nog verder studeert. Bovendien kun je door werkgevers als overgekwalificeerd worden gezien. Al verschilt dat van sector tot sector, en dus van master tot master.’
9. Overweeg om te doctoreren
Hoeveel extra loon een doctoraat vandaag op de Vlaamse arbeidsmarkt kan opleveren, weten we niet echt. ‘Op basis van een analyse van vijftien jaar geleden lijken vooral mannen met een doctoraat er sterker op vooruit te gaan’, weet Stijn Baert. ‘Een mannelijke doctor verdiende toen maandelijks netto 20 procent meer dan een master, een vrouw ongeveer 17 procent. Als je de leeftijd van de betrokkenen en de sector waarin ze werken in rekening brengt, dan was de nettobonus nog ongeveer 13 procent voor mannen en 4 procent voor vrouwen. Ook uit recenter internationaal onderzoek blijkt dat wie een doctoraat op zak heeft, gemiddeld meer verdient dan een master.’
Meestal is het beginloon van een doctor nochtans lager dan dat van een master van dezelfde leeftijd, maar daarna stijgt het sneller. ‘Dat komt doordat doctoren meer diepgaande, gespecialiseerde kennis en vaardigheden hebben die nuttig zijn in een kenniseconomie als de onze’, zegt Baert.
‘Daarnaast zien werkgevers in hun doctoraat een signaal van bepaalde kwaliteiten, zoals een hoog IQ en systeemdenken. Afhankelijk van de sector waar ze voor kiezen, staat het hogere loon dat ze uiteindelijk bereiken wel niet in verhouding tot vier jaar – weliswaar betaalde – studie. Dat komt doordat velen van hen onder hun niveau werken. Doorgaans zet een doctoraat je dus op weg naar een snellere loongroei, maar dat gaat niet vanzelf. Je moet goede keuzes maken op het vlak van je functie en de sector waarin je werkt, én je moet zelf die promotie afdwingen.’
‘Als een werkgever voelt dat je hart er niet bij is, zal hij niet snel geneigd zijn om je aan te werven. Hoeveel diploma’s je ook hebt.’
10. Kies voor een richting die u boeit
Toch raden experts af om alleen maar voor een studie te kiezen omdat je denkt later veel kans te maken op een dikbetaalde job. ‘Het is heel belangrijk dat jonge mensen zich inschrijven voor een opleiding die hen interesseert,’ zegt Lindsey Marin, ‘anders is de kans klein dat ze zullen slagen. Het leven stopt ook niet aan de schoolpoort. Het kan niet de bedoeling zijn dat je jarenlang een beroep uitoefent waar je eigenlijk niet van houdt.’
Zo denken ze er ook bij Acerta over. ‘Kies vooral iets wat je graag wilt doen en wat echt bij je persoonlijkheid aansluit’, zegt Nora Van den Eynden. ‘Werkgevers willen in de eerste plaats gemotiveerde werknemers die in hun job willen investeren. Als ze voelen dat je hart er niet bij is, zullen ze niet snel geneigd zijn om je aan te werven. Hoeveel diploma’s je ook hebt.’
