Smartphoneverbod in het onderwijs: ‘Leerlingen gingen steeds vaker naar het toilet om daar stiekem hun berichten te checken’

De directies van secundaire scholen bereiden zich voor op het smartphoneverbod dat normaal na de zomervakantie ingaat. ‘Als leerlingen met een telefoon in hun achterzak blijven rondlopen, betwijfel ik of ze er ook echt af zullen kunnen blijven.’

Vanaf 1 september wordt ook in secundaire scholen een algemeen smartphoneverbod ingevoerd. Zitten schooldirecties daarop te wachten en kunnen ze zo’n verbod wel afdwingen? We vroegen het aan de directeurs van de partnerscholen van De Leraarskamer van Knack 2024-2025.

Vinden jullie zo’n algemeen smartphoneverbod een goed idee?

Greet Nivelle (Provinciale Kunsthumaniora Hasselt): Wij waren al van plan om smartphones te verbieden voor de minister daarmee aan kwam zetten. Zodra leerlingen de school binnenkomen, zullen ze hun telefoon niet meer mogen gebruiken, tot ze aan het eind van de dag weer vertrekken. Vroeger dachten we dat we smartphones beter konden toelaten omdat jongeren ermee moeten leren omgaan, maar daar zijn we van teruggekomen. Het leidt hen gewoon te veel af.

Philip Brinckman (Sint-Jozefcollege Turnhout): Het argument dat jongeren smartphones moeten gebruiken omdat ze er anders niet mee leren omgaan, slaat volgens mij nergens op. Dat is alsof je een kind in een snoepwinkel zou achterlaten met de boodschap dat het geen snoep mag nemen. Wij hebben op school dan ook nooit smartphones toegelaten en onze internen krijgen maar een halfuur smartphonetijd per dag.

Ward Brouwers (Go! Atheneum Vilvoorde): Bij ons zijn smartphones ook al jaren verboden. Wanneer de leerlingen op school arriveren, moeten ze hun telefoon opbergen. Worden ze er toch mee betrapt, dan moeten ze nablijven en wordt hun telefoon afgepakt.

Frank Hosten (College Ieper): Wij zijn nog over de implementatie van het verbod aan het nadenken. Ondertussen mogen onze leerlingen tussen de lessen door nog altijd een smartphone gebruiken. Als ik regels invoer, wil ik er ook zeker van zijn dat we die kunnen controleren en handhaven. Bij een verbod op smartphones en smartwatches – laten we die vooral niet vergeten – is dat minder evident. Ik wil ook geen heksenjacht organiseren.

Brinckman: Dit schooljaar zagen we bij ons op school plots het toiletbezoek stijgen. Blijkbaar waren er leerlingen die zich daar terugtrokken om even met hun smartphone bezig te kunnen zijn. Nu moeten ze hun telefoon aan de leerkracht overhandigen voor ze naar het toilet gaan en sindsdien is het toiletbezoek weer gedaald.

Brouwers: Je kunt die dingen echt wel verbieden zonder een heksenjacht te voeren. Zie je dat iemand een smartwatch draagt of een smartphone gebruikt, dan heeft hij prijs. Dat is niet zo moeilijk.

Hosten: Voor ik zo’n verbod invoer, wil ik er ook zeker van zijn dat het door het hele team wordt gedragen. Anders is zo’n beslissing een slag in het water. Bij ons zijn er nu leerkrachten die smartphones tijdens hun lessen inzetten. Soms vinden ze het handiger om de leerlingen daarop iets te laten opzoeken of een interactief moment te organiseren dan iedereen een laptop te laten bovenhalen.

Brinckman: Het zal toch gemakkelijker zijn om zo’n verbod in te voeren als dat van bovenaf wordt opgelegd?

Hosten: Dat is zo, maar dan moeten we nog altijd goed nadenken over de modaliteiten. Hoe zorgen we ervoor dat die regel wordt nageleefd? Als onze leerlingen met een smartphone in hun achterzak blijven rondlopen, betwijfel ik of ze er ook echt af zullen kunnen blijven.

Nivelle: Als je smartphones op school verbiedt, wil dat inderdaad niet zeggen dat ze die thuis zullen laten. Dat begrijp ik ook: sommige leerlingen komen van ver en willen onderweg bereikbaar zijn. De vraag is dan wat ze er tijdens de schooluren mee moeten doen. Ik vind in elk geval niet dat wij als school verantwoordelijk zijn voor hun telefoons. We zijn ook niet van plan om zo’n smartphonebox of -hotel aan te kopen.

Brinckman: In de eerste graad hebben wij nu smartphoneboxen waar leerlingen hun telefoon ’s ochtends in moeten stoppen. Het gevolg is wel dat minder en minder kinderen hun smartphone meebrengen. Zeker als ze dicht bij de school wonen. Er zijn er zelfs die op een gewone gsm overschakelen, en dat moedig ik ook aan. Met een telefoon zonder internetverbinding kunnen ze evengoed hun ouders verwittigen als er onderweg iets gebeurt.

Nivelle: Die ouders zullen trouwens ook moeten leren dat ze hun kind niet meer tijdens de les kunnen bellen. Dat mag nu ook niet, maar vaders en moeders doen het weleens in een opwelling. Ze willen hun kind iets vertellen, grijpen naar hun telefoon en bellen zonder goed en wel te beseffen dat het in de les zit.

Wat zijn voor jullie de belangrijkste redenen om smartphones op school te verbieden?

Hosten: Als leerlingen op de speelplaats de hele tijd met hun smartphone bezig zijn, hebben ze veel te weinig contact met elkaar. Daarnaast worden smartphones en vooral smartwatches soms gebruikt om te spieken. Maar het grootste probleem is dat we geen zicht hebben op wat ze ermee doen. Elke school wordt op gezette tijden met cyberpesten geconfronteerd. Vaak gebeurt dat in gesloten chatgroepen waar wij geen toegang toe hebben. We kunnen wel uitzoeken wie die heeft aangemaakt en de groep offline laten halen, maar binnen de kortste keren duikt er dan gewoon een nieuwe op.

Dat los je toch niet op door smartphones op school te verbieden?

Hosten: Buiten de schooluren zal dat inderdaad blijven gebeuren.  Net daarom vind ik dat de school een vrijhaven zou moeten zijn waar leerlingen op een andere manier met elkaar in gesprek gaan.

Brouwers: Daar ben ik het mee eens. Als kinderen een paar uur niet naar hun smartphone kijken, hebben ze wel tweehonderd nieuwe berichten. Dat zorgt voor te veel stress. Hun brein is daar gewoon niet klaar voor.

Brinckman: Smartphonegebruik is een probleem dat in onze samenleving nog altijd wordt onderschat.  Dit jaar heb ik drie leerlingen die af en toe flauwvallen en dan op de grond liggen te beven. Onlangs heb ik de MUG moeten bellen omdat ik een van die meisjes niet wakker kreeg. Volgens de spoedarts had ze last van een vorm chronische hyperventilatie die wordt uitgelokt door schermgebruik.

Wat vinden jullie leerlingen eigenlijk zelf van zo’n smartphoneverbod?

Brouwers: Ik heb een leerlinge gehad die naar een andere school overstapte, maar al na twee maanden terugkeerde. De belangrijkste reden? Ze kon niet aarden in een school waar er amper sociaal contact was doordat iedereen de hele tijd naar een smartphone zat te kijken. ‘Hier spreken we tenminste nog met elkaar’, zei ze.

Brinckman: Elk jaar vraag ik onze leerlingenraad wat ze die van het verbod vinden, en telkens weer krijg ik te horen dat er niets aan hoeft te veranderen. Kunnen jullie dat nu geloven?