‘Positieve ontwikkelingen in de lerarenopleiding blijven nog te vaak buiten beeld’

‘Het is onterecht en demotiverend voor lerarenopleiders en studenten dat verouderde foutieve beelden van de lerarenopleidingen blijven circuleren’, schrijven Jetske Strijbos, Els Consuegra, Joost Vaesen, Inge Placklé, Tim Duerinck en Wim Keyaerts van de lerarenopleiding aan de VUB.

Onderzoek wijst uit dat wanneer leraren zich degelijk voorbereid weten op het lesgeven, specifiek voor hun doelpubliek en in hun vakdomein, zij hun opdracht beter kunnen vervullen, ze meer tevreden zijn en ze minder gemakkelijk het onderwijs verlaten. In 2019 zette de overheid dan ook het licht op groen voor educatieve masteropleidingen. Daarmee is de tijd dat je leraar kon worden in een ‘achterafje’ definitief voorbij. Ondertussen timmeren jaarlijks een 2000-tal universiteitsstudenten aan doorgedreven vakinhoudelijke, vakdidactische én pedagogische expertise op masterniveau. Nu hebben de visitatiecommissies, dat zijn samen ruim 60 experten in pedagogiek en vakdidactiek, professionals uit het werkveld en studenten, na een zeer intensieve doorlichting deze nieuwe opleidingen erkend als de solide basis die beginnende leraren in de tweede en derde graad van het secundair onderwijs nodig hebben.

Afgelopen week stuurden de universiteiten een gezamenlijk persbericht uit over deze positieve resultaten, maar de tekst zelf haalde de kranten niet. Wel lezen we sindsdien, dag na dag, over de miserabele kwaliteit van de opleidingen tot leraar. Wat een twist. De VUB-lerarenopleiding herkent de pijnpunten maar benadrukt dat deze de voorbije jaren in grote mate aangepakt en weggewerkt zijn, wat is bevestigd door de visitatiecommissies.

Mix van theorie en praktijk

Velen zijn er zich misschien niet van bewust maar aan alle universiteiten bestaat een aanzienlijk aandeel, tot de helft, van de opleiding uit praktijk. Dat is ook nodig om tot authentieke oefening te komen. Cruciaal is echter niet de omvang, maar wel de link die tussen theorie en praktijk gelegd wordt. Wanneer studenten theoretische inzichten meteen in hun stage of lesopdracht kunnen inzetten ontstaat krachtig praktijkleren, zeker wanneer die koppeling expliciet ondersteund en doorgesproken wordt met een mentor, een begeleider of medestudenten.

Ook voor de scholen kan deze input verrijkend zijn volgens Bastiaan Libeer, directeur van GO! 4 City te Sint-Jans-Molenbeek: “Nieuwe leerkrachten brengen veel nieuwe inzichten, kennis en vaardigheden binnen in onze school. Dat helpt ons om nog beter in te spelen op schoolspecifieke of maatschappelijke uitdagingen.”

Om te garanderen dat theorie en praktijk hand in hand gaan investeren we aan de universiteit in kleine reflectiegroepen. Zeker bij studenten in het leraar-in-opleiding (LIO) traject, die de educatieve masteropleiding en een job als leraar combineren, merken we dat de nood hoog is om de eerste periode van ‘overleven in het werkveld’ samen vanop een afstand te bekijken en over onderbouwde ingrepen voor hun specifieke klascontext na te denken. Ann Olaerts, alumna van de VUB: “Dat de opleiding zoveel aandacht schonk aan de grootstedelijke context was voor mij doorslaggevend, maar ze is echt beginnen renderen toen ik in het LIO-statuut ben gestapt. Je staat met beide voeten in de praktijk en je kan de vers opgedane theoretische en vakdidactische inzichten meteen concreet uittesten in de klas maar tegelijk weet je je ondersteund door je begeleiders.”

Niet alleen universiteiten deden een inspanning de voorbije jaren, maar ook de overheid. Voor LIO-studenten is het sinds kort mogelijk om beroep te doen op de lerarenbonus. Deze maatregel laat zij-instromers toe om met behoud van loon vrijgesteld te worden van een deel van de lesopdracht om zo tijd vrij te maken voor het volgen van de lerarenopleiding. Deze Vlaamse regeling wordt in (Nederlandstalige) Brusselse scholen nog verdubbeld. Dit soort maatregelen maakt de overstap naar het onderwijs aantrekkelijk en de combinatie opleiding-werk haalbaar.

(Lees verder onder de preview.)

Het toegenomen potentieel van het LIO-traject kreeg de voorbije weken te weinig aandacht in het al te negatieve debat over de lerarenopleidingen. We hopen dan ook op meer bekendheid over dit traject en pleiten er oor dat de overheden deze tijdelijke maatregel verduurzamen.

Professionalisering

Zijn afgestudeerden uitgeleerd eens zij hun diploma in handen hebben? Uiteraard niet, zoals dat voor geen enkele academische praktijkopleiding het geval is. Kijk naar artsen, architecten, advocaten of psychologen. Een student rechten bestudeert in zijn opleiding wetgeving en procedures, onderzoekt cases en oefent het pleiten, maar als hij advocaat wil worden, dient hij na afstuderen nog een tweejarige stage te lopen. Ook leraren hebben, ondanks de vele oefenmomenten in de praktijk, zo’n inductieperiode nodig waarin zij als nieuwbakken professionals gradueel en met hulp van collega’s instappen in de intense realiteit van een school.

Onderzoek is hierin eenduidig: nieuwe leraren die tijdens hun eerste arbeidsjaren beroep kunnen doen op een mentor voelen zich beter in hun job, presteren beter en lopen minder risico op uitval. Sinds enkele jaren maakt het mentorschap deel uit van de schoolwerking, maar of er sprake is van een heuse inloopperiode? Daar is nog groeimarge…. Denk maar aan opties als een kleinere lesopdracht zonder loonverlies zodat er meer tijd is om lessen voor te bereiden of beginnende leraren niet koppelen aan de meest uitdagende klassen. Ann Olaerts onderstreept het belang van een goede begeleiding: “Ik kreeg niet enkel begeleiding van de stagebegeleiders van de opleiding, maar ook door een uitstekende coach van mijn school. Ik wens elke nieuwe leerkracht zo een vertrouwensbommetje toe!”

Deze week start ons academiejaar. Er staat een nieuwe lichting studenten klaar en een kwart heeft nu al een baan in het onderwijs. Niet anders dan onze visitatiecommissie het formuleerde zullen we ook dit jaar met “bevlogenheid en passie” de beste leraren opleiden.

Jetske Strijbos, Els Consuegra, Joost Vaesen, Inge Placklé, Tim Duerinck en Wim Keyaerts zijn lid het dagelijks bestuur van de lerarenopleiding aan de VUB.