Kinderen op internet: psychologe Patricia Cammarata geeft ouders praktische tips

In de verlengde herfstvakantie zullen ook kinderen weer massaal hun toevlucht zoeken tot sociale media en YouTube. Hoe kunnen ouders hun kinderen begeleiden in de digitale wereld?

Welke invloed heeft de digitalisering op het gezinsleven? Patricia Cammarata (45) houdt zich al jaren bezig met die vraag. De Duitse blogster en auteur heeft zelf drie kinderen en praat in haar podcast over families en hoe die kunnen omgaan met digitale media. Eind maart verscheen haar nieuwste boek Dreissig Minuten, dann ist aber Schluss! Mit Kindern tiefentspannt durch den mediendschungel. (‘ Dertig minuten, maar dan is het gedaan! Ontspannen met kinderen door de mediajungle’)

Zoals de titel van uw boek al zegt: veel ouders begrenzen de tijd die hun kinderen op schermpjes mogen doorbrengen. Bij schoolkinderen raden experts bijvoorbeeld 30 minuten per dag aan. Hoe denkt u daarover?

Patricia Cammarata: Voor mij is een strikte tijdslimiet eerder een teken van radeloosheid. Bezorgde ouders hebben het gevoel dat ze actie moeten ondernemen. Ze denken dat hun kind minder schade zal oplopen als het minder tijd op internet doorbrengt. Maar een kind dat 30 minuten naar een horrorfilm kijkt op YouTube zal even gechoqueerd zijn als een kind dat er 50 minuten naar kijkt.

Een tijdslimiet opleggen is dus niet zinvol?

Cammarata: Toch wel. Het gezinsleven heeft regels nodig. Wij hebben met onze kinderen prioriteiten afgesproken. School komt op de eerste plaats, daarna de klusjes in huis. We hebben ook enkele gezinsmomenten uitgekozen die we samen doorbrengen, zoals het avondmaal. Dan is er geen elektronica toegestaan. In het dagelijkse leven blijft dan niet meer dan een halfuur over voor internet. Maar als de kinderen vakantie hebben en het is rotweer, dan vind ik het niet erg als ze meerdere uren op de computer doorbrengen.

Is het voor kinderen beter om zo weinig mogelijk voor een scherm te zitten?

Cammarata: Er is geen enkel onderzoek dat die conclusie heeft getrokken. Of kinderen zich veel of weinig met digitale media bezighouden, heeft blijkbaar geen invloed op hun ontwikkeling. Als er al problemen zijn, dan komt dat door de manier waarop ze ermee omgaan.

Komt het analoge leven in gevaar als kinderen te veel tijd op iPads en smartphones doorbrengen?

Cammarata: In sommige gevallen kan het tot extremen leiden. Maar we mogen het analoge en het digitale niet van elkaar scheiden. Het zijn geen aparte werelden. Voor kinderen gaan die twee al langer in elkaar over. Het maakt geen verschil meer of ze met hun vrienden praten op de speelplaats of via berichtjes. In de namiddag ontmoetten ze elkaar in het park, in de avond spelen ze samen computerspelletjes zoals League of Legends.

En dan zijn ze blij dat hun ouders hen even met rust laten?

Cammarata: Tijdens de puberteit hebben jongeren inderdaad meer behoefte aan ruimte. Ze willen samenkomen met vrienden zonder dat volwassenen hen in de gaten houden. Dat is gemakkelijker op internet. Ook games zoals Fortnite maken dat mogelijk. Jongeren spreken vaak af in het spel om samen door de virtuele wereld te trekken.

Fortnite heeft bij ouders een slechte reputatie. Wat vindt u van dit soort games?

Cammarata: Ik begrijp ouders die geen fan zijn van computerspellen waarin je iedereen moet vermoorden. Maar kinderen kunnen zeer goed het onderscheid maken tussen realiteit en spel. In Fortnite komt geen bruut geweld voor en de rondjes duren niet lang. Voor kinderen boven de twaalf jaar vind ik dat spel niet problematisch.

Games zoals Clash of Clans of Clash Royale raad ik mijn kinderen sterk af. Zulke spellen zetten een heleboel problematische mechanismes in werking. Vaak moet je dingen kopen om verder te raken in het spel. Daarnaast kun je niets pauzeren, het spel loopt gewoon voort. Zo ontstaan er conflicten, je team wil net een nieuwe strategie uitproberen, maar je ouders roepen dat het eten klaar is.

Raadt u ouders aan om de spelletjes zelf uit te proberen?

Cammarata: Die raad hoor je vaak, maar ik vind het niet praktisch. Sommige games duren verschrikkelijk lang, andere zijn zo moeilijk dat ik moeite heb om de eerste tien seconden te doorstaan. Je kunt beter online informatie opzoeken. Of kijk naar filmpjes op YouTube waarin iemand anders het spel speelt, zogenoemde Let’s play-video’s. Dan kijk je bijna letterlijk over de schouder van de gamer mee.

Is het zinvol om je kind uitleg te vragen?

Cammarata: Jazeker. Kinderen tussen vier en zes geven vaak heel graag uitleg over dingen die ze leuk vinden. Het is ook een goede leeftijd om met internetopvoeding te beginnen. Als je interesse toont in de spelletjes die ze leuk vinden, versterkt dat de band. Je leert enorm veel over wat ze nodig hebben en over de prikkels die een spel hen laat ervaren. Dat is van onschatbare waarde.

In de media worden games altijd als een probleem voorgesteld. Laten ouders zich daardoor afschrikken?

Cammarata: Jammer genoeg wel.Ik organiseer avonden waarop ik met ouders praat over de plaats van internet in het gezin. Iedere keer weer komt hetzelfde thema aan bod: ‘Hoe voorkom ik dat mijn kind dit spel speelt?’ Iedere familie kan minstens drie slechte games opsommen, bijna niemand kent goede. Ik vraag me af waarom niemand goede games promoot. Waarom is er geen ’top tien beste games’ of ’top tien beste YouTube kanalen’ voor kinderen?

Vanaf welke leeftijd mogen kinderen eigenlijk op YouTube?

Cammarata: Dat is een moeilijk vraag. Op YouTube heb je amper controle, omdat de algoritmes steeds nieuwe video’s voorstellen. Dan kun je al snel van filmpjes over schattige dieren bij echt akelige video’s belanden. Voor je kind op YouTube mag, moet het al heel wat over internet geleerd hebben. Je kunt namelijk niet de hele tijd meekijken.

Ik heb met mijn kinderen een lijst samengesteld van YouTube-kanalen die ze mogen bekijken zonder toestemming te vragen. Er bestaat ook software die filtert wat ze te zien krijgen, maar die gebruik ik bewust niet. Kinderen moeten begrijpen waar het om gaat. Het kind leert pas als we het verantwoordelijkheid toevertrouwen.

Kinderen moeten leren om hun interesses na te jagen zonder dat hun sociale levenin het gedrang komt?

Cammarata: Precies. Ze moeten ook beseffen dat het in bepaalde situaties niet past om te gamen of filmpjes te kijken. Bijvoorbeeld als oma en opa op bezoek zijn.

Maar wat als vrienden hen dan berichtjes sturen of als er nieuwe TikTok-video’s verschijnen die dringend becommentarieerd moeten worden?

Cammarata: Kinderen zijn vaak bang dat ze iets missen, maar het is niet moeilijk om daarmee om te gaan. Het helpt al als ze de berichtfunctie uitschakelen, zodat ze niet de hele tijd op de hoogte worden gehouden van alles wat hun vrienden doen. Daar worden ze zelf ook zenuwachtig van. Bij ons moeten alle gsm’s beneden liggen als het bedtijd is. Verschillende studies hebben uitgewezen dat kinderen minder goed slapen als hun smartphones in hun kamer ligt.

Welke invloed heeft het gigantische aanbod van internet op de rol van ouders?

Cammarata: We worden meer en meer begeleiders in het leerproces. We staan niet meer bovenaan de hiërarchie als het om kennis gaat. Internet laat de oude machtspositie van ouders verdwijnen. Kinderen kunnen online controleren of wat mama en papa zeggen wel klopt. Je kunt hen zelfs niet meer wijsmaken dat je een bepaald spel maar vanaf zestien jaar mag spelen. Het is belangrijk dat zowel kinderen als ouders hiermee leren omgaan.