Een wetsontwerp om radicale organisaties te verbieden, doet het middenveld steigeren. De details van de mogelijke wet zijn nog onbekend, maar ‘als een minister zou bepalen dat het lidmaatschap van een verboden vereniging strafbaar is, dan is dat problematisch.’
Het wetsontwerp van minister van Veiligheid en Binnenlandse Zaken Bernard Quintin (MR) tegen radicale organisaties is goedgekeurd door de regering. Als het ontwerp wet wordt, zal de minister zelf, na verslag van één inlichtingendienst, een organisatie kunnen verbieden.
‘We laten de vijanden van onze rechtsstaat en democratie niet langer ongestraft hun gang gaan op ons grondgebied’, zegt Quintin. ‘Nultolerantie geldt voor elke organisatie die haat en geweld aanwakkert, de nationale veiligheid ondermijnt en ons samenleven bedreigt.’
Stefan Sottiaux, hoogleraar aan de faculteit rechten van de KU Leuven, twijfelt of het wetsontwerp een leemte in de wetgeving zal opvullen. ‘Er bestaan al verschillende wetten die het recht op vereniging inperken: de antidiscriminatiewetgeving, de wet op privémilities, wetten tegen terroristische organisaties… Verenigingen die gewelddadig zijn of die strafbare handelingen stellen, mogen al worden verboden. Daar is geen discussie over.’
De vraag is welk nieuw criterium de minister zal hanteren om een vereniging (tijdelijk) te verbieden, zegt Sottiaux. ‘Een omschrijving als een “radicale vereniging” is te vaag. Veel zal afhangen van de precieze omschrijving in de wettekst of het al dan niet evenredig is om een vereniging te verbieden.’
Ongeziene macht
Knack vroeg het kabinet van Quintin om de tekst in te kijken, maar dat bleek niet mogelijk. Bij coalitiepartner CD&V reageert woordvoerder Jan Vanderhoeven: ‘Dit voorontwerp is binnen de regering in eerste lezing goedgekeurd en kan in de verdere wetgevingsprocedure nog aanpassingen ondergaan. We wachten onder andere het advies van de Raad van State en de Gegevensbeschermingsautoriteit af.’
Veel is nog onduidelijk, maar belangengroepen vrezen nu al kwalijke gevolgen indien de wet er komt. ‘Dit geeft de regering de ongeziene macht om organisaties monddood te maken. Dat is ronduit gevaarlijk in een democratie’, zei Nadia Cornejo van Greenpeace België in De Standaard. ‘Dit wetsvoorstel vult geen juridische leemte op maar zet de deur open voor het criminaliseren van activisme, sociale bewegingen en kritische stemmen.’
Ook Sottiaux vreest dat deze wet de regering te veel macht kan geven. ‘Als de nieuwe wet het lidmaatschap van een verboden vereniging ook strafbaar zou stellen, dan is het cruciaal dat niet een minister maar een rechter daarover oordeelt. Als een minister dat zou bepalen, is dat een schending van de scheiding der machten. Dat zou problematisch zijn.’
Criminoloog Christophe Busch over de steile opgang van extreemrechts: ‘Een Vlaamse Orban of Trump is mogelijk’
Maat voor niets
Anderzijds vreest Sottiaux dat de wet een maat voor niets wordt, want met de huidige regelgeving is al veel mogelijk. ‘Een rechter kan nu al bepaalde verenigingen verbieden, daarvoor is geen nieuwe wet nodig. Het proces tegen het Vlaams Blok indertijd kon worden gevoerd op basis van het artikel in de antiracismewet dat het lidmaatschap van verenigingen strafbaar stelt die kennelijk en herhaaldelijk discriminatie of segregatie bedrijven of verkondigen.’
Het recht op verenigingsvrijheid is uiteraard ook geen vrijgeleide voor het plegen van criminele activiteiten in groepsverband, verduidelijkt Sottiaux. ‘Terroristische of criminele organisaties kunnen uiteraard worden verboden en het lidmaatschap daarvan kan strafbaar zijn.’
Het verbod op een organisatie is ook moeilijk te handhaven, volgens Sottiaux. ‘Voor feitelijke verenigingen zal het effect onbestaande zijn. Dezelfde mensen wier vereniging wordt verboden, kunnen de dag nadien weer samenkomen en een nieuwe feitelijke vereniging oprichten.’
Separatisme
Premier Bart De Wever (N-VA) benadrukt dat de nieuwe wet in elk geval niet bedoeld is om ‘opinies of ideeën te bestraffen, hoe controversieel die ook zijn’. Zéér belangrijk, vindt Sottiaux: ‘Een vereniging die pleit voor een radicale wetswijziging moet kunnen. Denk bijvoorbeeld aan een vereniging die pleit voor het depenaliseren van polygamie of voor separatisme. Dat zijn misschien radicale ideeën, maar ze vallen binnen een gezond democratisch debat.’
Welke organisatie zou deze nieuwe wet dan wél kunnen aanpakken, die nog niet kan aangepakt worden met de huidige wetgeving? De Wever kon slechts één voorbeeld noemen, de pro-Palestijnse organisatie Samidoun. Die werd in Duitsland al verboden. De Wever: ‘Organisaties zoals Samidoun verheerlijken terroristische organisaties en hun wreedheden, maar waken ervoor nooit op heterdaad betrapt te worden op oproepen tot geweld.’
Knack legde de vijf meerderheidspartijen drie casussen voor. Het extreemrechtse Voorpost dat bij een actie bij het asielcentrum in Zutendaal veroordeeld werd voor huisvredebreuk en belaging, de klimaatactivisten van Code Rood die de hoofdzetel van chemiebedrijf Syensqo bezetten als protest tegen militaire steun aan Israël en tot slot de actiegroep Doe Deurne Dicht die probeerde de toegang tot een privéjetterminal te blokkeren.
Alleen CD&V reageerde tijdig: ‘Wat de individuele casussen betreft, is het niet aan ons om hier op deze manier een uitspraak over te doen. Onze veiligheidsdiensten zullen belast zijn met het opstellen van een objectieve analyse. Er moet steeds een rapport zijn van een veiligheidsdienst dat aantoont dat er sprake is van een concrete en actuele dreiging. Op basis van die analyse door de veiligheidsdiensten kan de regering een beslissing nemen met inachtneming van de geldende wet- en regelgeving.’
Of de minister van Binnenlandse Zaken ooit een organisatie op eigen houtje zal kunnen verbieden, is dus nog hoogst onzeker.
Undercover bij de vechtsportclub van Dries Van Langenhove: kickboksen voor witte suprematie (video)