‘Minister Weyts, met kruimels zal u het onderwijs niet laten excelleren’

Marc Vandepitte schrijft een open brief aan kersvers Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA), na diens belofte om 250 miljoen extra te investeren in het onderwijs.

Beste minister Weyts,

U kondigde eind vorige week trots aan dat u ‘serieuze extra budgettaire middelen’ klaar had voor het onderwijs. Het gaat over 500 miljoen voor scholenbouw en 250 miljoen aan andere maatregelen om het lerarentekort weg te werken, de kwaliteit van het onderwijs te verhogen, de taalachterstand aan te pakken enzovoort.

Dat klinkt zeer mooi, tot je het afmeet aan de reële behoeften. Dan schiet er nog weinig over om trots op te zijn. Zo kijkt de scholenbouw aan op een achterstand van zes tot zeven miljard euro, of minstens twaalf maalhet bedrag waar u als kersvers onderwijsminister probeert mee uit te pakken.

Hetzelfde liedje voor de andere maatregelen. U voorziet daarvoor 250 miljoen, en dit pas tegen het einde van de legislatuur, terwijl alleen al het lager onderwijs jaarlijks 1,8 miljard euro nodig heeft.

Net als uw voorganger doet u alsof de inspanningen voor onderwijs steeds groter worden. Dat is fake news. Om te beginnen gaat het niet echt over extra investeringen maar over verschuivingen binnen de sector. Het blijkt namelijk dat het onderwijs die investeringen bijna volledig zelf zal moeten ophoesten.

Ook is het volstrekt onwaar dat we steeds meer besteden aan onderwijs. Het belang dat een regering hecht aan een bepaalde sector wordt uitgedrukt in het percentage van het bruto regionaal product dat ze eraan besteedt. Welnu, dat aandeel voor het onderwijs wordt jaar na jaar kleiner. (In 2010 was het onderwijsbudget goed voor 4,56 procent van het bbp, in 2018 was dat gedaald tot 4,31 procent). Indien de Vlaamse regering vandaag in verhouding evenveel zou besteden aan onderwijs als in 2010, dan zou het budget nu bijna 700 miljoen euro groter zijn. En dan moet je weten dat sindsdien het aantal leerlingen en studenten met 10 procent gestegen is.

De met veel bravoure aangekondigde 750 miljoen voor onderwijs dienen feitelijk als afleidingsmanoeuvre om uw gebrek aan ambitie te maskeren. De waarheid is dat het budget ondermaats is en dat we afstevenen op een crisis in het onderwijs, meer bepaald op een acuut lerarentekort. Volgens uw eigen regeerakkoord verwachten we tegen 2024 een tekort van niet minder dan 7000 leerkrachten.

In verband met het lerarentekort bevat het regeerakkoord exact dezelfde beloftes als vijf jaar geleden: vermindering van planlast door minder administratieve verplichtingen, het maximaal inzetten van de leerkrachten in de klas en het sluiten van een loopbaanpact. Van al die beloftes is er niets in huis gekomen. Vandaag hebben we exact dezelfde coalitie als vorige keer en ook deze keer is er geen budgettaire ruimte om die beloftes waar te maken.

Minister Weyts, met kruimels zal u het onderwijs niet laten excelleren.

De enige concrete maatregelen die het regeerakkoord voorziet om het tekort aan te pakken, zijn het aanstellen van een ombudsman, de uitbreiding van de regeling voor de starters en het beter honoreren van anciënniteit voor nieuwe zij-instromers in knelpuntvakken. Dat is iets, maar volstrekt onvoldoende om de aantrekkelijkheid van de onderwijsjob te herstellen.

Beste minister, van alle sectoren loopt men in het onderwijs de grootste kans op een burn-out. U heeft zich in het verleden verdienstelijk gemaakt om het welzijn van katten en honden te verbeteren. Het zou goed zijn om dezelfde ijver aan de dag te leggen voor het welzijn van leerkrachten.

Om dat welzijn te verbeteren moet de hoeveelheid werk resoluut naar beneden. Volgens het tijdsbestedingsonderzoek dat minister Hilde Crevits (CD&V) vorig jaar bestelde, kloppen leraren tijdens het schooljaar tot 50 uur per week. Over heel het jaar is dat gemiddeld 41 uur per week, vakanties meegerekend.

De klassen moeten ook kleiner ofwel moet er meer ondersteuning komen tijdens het lesgeven (in de vorm van coteaching, bijvoorbeeld). En er moeten opnieuw landingsbanen komen en een betere pensioenregeling. Iedereen in de sector weet dat het acuut tekort wegwerken onmogelijk is zonder serieuze extra middelen.

Het regeerakkoord blinkt uit door vage beloftes en het ontbreken van cijfers. Ik heb daarom voor u enkele concrete vragen die bepalend zullen zijn om de werkdruk naar beneden te krijgen en de job opnieuw aantrekkelijk te maken: is de nieuwe regering van plan om iets te doen met het tijdsbestedingsonderzoek? En zo ja, wat zijn de concrete plannen? Wat met de klasgrootte? Hoe zal men de planlast verminderen en hoe zal het lesgeven opnieuw centraal komen te staan in de job? Door welke maatregelen? Wat wordt precies bedoeld met het pact dat men wil sluiten? Komt er een regeling voor de eindeloopbaan?

Uw voorganger pakte om de zoveel dagen uit met een goednieuwsshow over nevenkwesties, maar slaagde er niet in om de fundamentele dossiers aan te pakken. Van de huidige minister verwachten we het omgekeerde. Het zal nodig zijn om ons onderwijs opnieuw te laten excelleren.