Minderheden en rolstoelgebruikers structureel gediscrimineerd op Antwerpse huurmarkt

De Schelde door Antwerpen

Op de professionele huurwoningmarkt van Antwerpen is er sprake van structurele discriminatie van etnische minderheden en rolstoelgebruikers. Dat wijst een onderzoek van de vakgroep sociologie van de Vrije Universiteit Brussel (VUB) in opdracht van het stadsbestuur uit.

Het gaat om de nulmeting met praktijktesten die het stadsbestuur wilde doen om de eventuele discriminatie op de huurmarkt in kaart te brengen zodat er vervolgens een gericht beleid tegenover kan worden geplaatst.

Het onderzoek vond plaats tussen oktober 2019 en oktober 2020 en draaide rond 3.481 academische correspondentietesten – de geschreven variant van praktijktesten. De onderzoekers reageerden op bestaande huuradvertenties op Immoweb en Zimmo met telkens twee fictieve kandidaat-huurders: de testpersoon had een kenmerk waartegen gediscrimineerd kon worden, de controlepersoon niet.

Op alle andere aspecten waren de test- en controlepersoon identiek hetzelfde. Nadien werden de reacties van de vastgoedmakelaars per mail, sms of voicemail bijgehouden en geanalyseerd. De resultaten tonen volgens de onderzoekers zwart op wit aan dat vastgoedmakelaars in Antwerpen significant minder kandidaten met een niet-Belgische naam uitnodigden voor een plaatsbezoek dan kandidaten met een Belgisch klinkende naam. Bij mannen van niet-Belgische origine was de nettodiscriminatiegraad 19 procent, bij vrouwen 15 procent. Rolstoelgebruikers werden zelfs in 36 procent van de gevallen gediscrimineerd. Niet alleen vinden die laatsten zeer moeilijk een woning die ze kunnen huren, vaak zien makelaars ook de wettelijk beschermde ‘redelijke aanpassingen’ die de huurkandidaten indien nodig op eigen kosten willen doen, niet zitten.

Opvallend is ook dat mannen in het algemeen vaker werden uitgenodigd dan vrouwen, al was dat geen onderwerp van de studie. Tegenover personen met een mentale beperking en tegen homoseksuele of lesbische koppels stelden de onderzoekers geen discriminatie vast: zij bleken evenveel kans te maken op een plaatsbezoek als kandidaten zonder een mentale beperking of als heteroseksuele koppels.

In vergelijking met andere steden doet Antwerpen het volgens professor Pieter-Paul Verhaeghe ‘niet supergoed, maar ook niet superslecht’: voor mannen van niet-Belgische origine staat de teller in Gent bijvoorbeeld op 14 procent discriminatie (weliswaar bij een tweede onderzoek, na antidiscriminatiebeleid), in Brussel op 20 procent, in Namen gaat het om 37 procent en Bergen spant de kroon met 57 procent. Doordat de Antwerpse makelaars meerdere keren werden getest, konden de onderzoekers ook vier profielen van makelaars onderscheiden op basis van hun discriminerend gedrag. Een eerste groep van 18 procent discrimineert consequent tegen etnische minderheden. ‘Dit zijn makelaars die allicht bewust discrimineren’, stelt Verhaeghe.

Een tweede groep (23 procent) discrimineert af en toe, mogelijk op vraag van klant/verhuurder. 53 discrimineert zelden of nooit, 6 procent discrimineert in positieve zin. Bij die laatste groep ging het vooral om makelaars die met expats en kortverhuur werken. De onderzoekers doen alvast enkele beleidsaanbevelingen om de discriminatie aan te pakken. Die gaan van informatie- en sensibiliseringscampagnes en training van makelaars tot sensibiliserende correspondentietesten, handhaving en meer betaalbaar wonen.

‘Sensibilisering zonder handhaving is naïef’, zegt Verhaeghe. ‘Je moet een stok achter de deur hebben, bijvoorbeeld door al te zeggen dat je zal optreden als sensibilisering niet blijkt te werken. Je zou dan correspondentietesten als bewijs kunnen laten dienen bij een klacht.’ Verhaeghe stelt ook dat de discriminatie in het onderzoek allicht nog onderschat wordt. ‘De mogelijke discriminatie tijdens en na het plaatsbezoek kennen we hiermee niet en uit buitenlands onderzoek weten we dat die soms nog groter is’, stelt hij. ‘Bovendien was de testpersoon hier eigenlijk licht in het voordeel tegenover de controlepersoon omdat hij steeds eerst reageerde.’

De studie zegt ook niets over de verhuur door particulieren. ‘Ook daar blijkt uit andere onderzoeken dat de discriminatie vaak nog groter is’, zegt Verhaeghe.

Schepen Bachar: ‘Overtuigd dat verbeterplan samen met makelaars veel zal veranderen’

Antwerps schepen voor Gelijke Kansen Karim Bachar (sp.a) zegt niet verrast te zijn over de resultaten van de praktijktesten op de Antwerpse professionele huurwoningmarkt, waaruit structurele discriminatie van etnische minderheden én van rolstoelgebruikers blijkt. ‘Maar ik ben ervan overtuigd dat het verbeterplan dat we samen met makelaarsorganisaties zullen opstellen al veel zal veranderen’, stelt hij.

De praktijktesten die door VUB-onderzoekers werden uitgevoerd waren bedoeld als nulmeting om er vervolgens beleid op te richten. ‘Dit was een speerpunt van het bestuursakkoord, omdat we willen dat elke Antwerpenaar die een woning wil huren even veel kans maakt daarop’, zegt Bachar. ‘Deze testen waren niet nodig om te weten dat er discriminatie is, dat wisten we wel, maar wel om een goed zicht te krijgen op de situatie.’

Aan sanctionering denkt het stadsbestuur nog niet. ‘Wij weten als stadsbestuur ook niet om welke makelaars het gaat’, zegt Bachar. ‘Praktijktesten zijn voor ons geen flitspaal. We gaan samen met de makelaarsorganisaties een plan van aanpak opstellen en dan zullen we op het einde van de rit een opvolgmeting houden. Als daaruit zou blijken dat er toch nog veel discriminatie is, kunnen we nog bekijken wat de mogelijkheden zijn.’

Het onderzoek was gericht op eventuele discriminatie tegenover etnische minderheden, mensen met een fysieke beperking, mensen met een mentale beperking en op basis van seksuele oriëntatie. De studie was niet gericht op discriminatie op basis van (bron van) inkomen, omdat volgens de onderzoekers de looptijd dan veel langer zou zijn om aan een voldoende grote steekproef te komen aangezien alleen huurwoningen in aanmerking komen die kunnen worden betaald met een uitkering.

Groen: ‘De tijd van enkel sensibiliseren is nu voorbij’

Groen stelt dat de nulmeting van de praktijktesten rond discriminatie op de Antwerpse professionele huurwoonmarkt “bevestigt wat iedereen weet”: er is een probleem met discriminatie op de woonmarkt in Antwerpen. De partij vraagt nu “eindelijk actie” van het stadsbestuur. “De tijd van enkel sensibiliseren is nu voorbij”, zegt gemeenteraadslid Ikrame Kastit.

“Dat zes op de tien makelaars niet discrimineren, is mooi”, zegt Kastit in een reactie op het VUB-onderzoek dat dinsdag werd gepresenteerd. “Dat vier op de tien makelaars dat wél doen, is erg problematisch in een stad als Antwerpen, waar de meerderheid van de inwoners bestaat uit minderheden.” Uit het rapport blijkt dat rolstoelgebruikers voor 36 procent gediscrimineerd worden, mensen met een niet-Belgische naam voor 17 procent. “Dat er hardnekkig wordt gediscrimineerd op de woonmarkt, wordt nu voor de zoveelste keer bewezen”, vindt Kastit. “Er moet een duidelijk signaal komen naar de hardleerse overtreders. Ik reken op schepen Bachar om zijn tanden te laten zien. Elke Antwerpenaar verdient het om met evenveel respect behandeld te worden.”

Het stadsbestuur liet al weten dat er nu een verbeterplan zal worden opgesteld in samenspraak met makelaarsorganisaties, sanctionering komt er voorlopig niet.

Partner Content