‘We weten zo goed als niets over de arbeiders op wie Europa nu teert’

Mocht u mij een jaar geleden hebben gevraagd wanneer de mijnen in België dicht zijn gegaan, had ik u een beschamend want totaal verkeerd antwoord gegeven. De enige beelden die ik ooit van mijnen zag, waren in zwart-wit en op school werd ons niet meer verteld dan wat weetjes over ‘de ramp in Marcinelle’ en misschien een leuk verhaal met Rocco Granata. Het leken anekdotes uit een ver en voor mij irrelevant verleden.

Over de akkoorden die België met Italië sloot (een zak kolen in ruil voor een arbeider) ging het nooit. Over de latere akkoorden met Marokko en Turkije, toen Italië de werkomstandigheden in België niet meer accepteerde, al helemaal niet. Arbeidsmigratie was gewoon geen thema.

We leerden wel over de ‘vooruitgang’ van Europa, de industriële en technologische revoluties, maar niet wie die ‘vooruitgang’ mogelijk maakte. We bestudeerde wel de rijke architectuur van dit land, maar niet wie die heeft opgetrokken. We leerden ons niet afvragen waarom mensen überhaupt migreren, of wie het werk doet dat deze samenleving mogelijk maakt. Wij, de meest geprivilegieerde hoogopgeleide kinderen, werden getraind om het wereldtoneel te begrijpen maar nooit een blik achter de schermen te nemen.

Laatst vond in het oude mijngebouw van Winterslag, het huidige C-Mine, een festival rond arbeidsmigratie plaats: We Buildt This. Een ode aan alle onzichtbaar gemaakte mensen die dit land opbouwden en draaiende houden, een viering van de verhalen die ik niet te horen kreeg, en daardoor een antidotum tegen het xenofobe discours rond migratie. Het festival is bovendien het culturele luik van het InMyName-platform, een organisatie die de strijd voert voor de regularisatie van mensen zonder papieren.

Want hoe blind wij ook zijn gemaakt voor de geschiedenis van arbeidsmigratie, nog veel minder weten we over de arbeiders op wie Europa nu teert, over de geheime krachten achter onze huidige ‘vooruitgang’. Zo is ook het nieuwe Europagebouw, waar de Europese Raad samenkomt om hitsig over migratie te discussiëren, het resultaat van moderne slavernij. Men haalde er arbeiders voor naar België met beloftes van lonen en contracten die ze nooit hebben gekregen. De gevel, die volgens de architect de culturele rijkdom van het continent symboliseert, werd gebouwd door Bulgaren, Guineeërs, Portugezen, Brazilianen, Moldaviërs, Russen, Marokkanen en Roemenen wier werk noch bestaan dit land erkent. Dat is wie er vandaag achter de gevels van onze samenleving schuilt. Dat zijn de mensen die ze ons nu willen doen vergeten.

We Buildt This eindigde met woorden van de rapper Behaarde Glimlach, die sindsdien in mij doorzinderen. ‘Alstublieft, alstublieft,’ zong ze, ‘ik smeek het jullie, vertel de kinderen de waarheid.’