Sinds kort worden zo’n 6000 pornosites en -apps die actief zijn in het Verenigd Koninkrijk verplicht om de leeftijd van hun bezoekers te controleren. Alleen wie meerderjarig is, krijgt nog toegang tot de platformen. De nieuwe regelgeving zorgt voor zo’n 5 miljoen extra online leeftijdscontroles per dag. Ook de Europese Unie experimenteert met een vorm van controle.
Is het einde van de anonimiteit van het internet in zicht? We schotelen de vraag voor aan Catherine Van de Heyning, die als substituut-procureur de strijd aanbindt met cybercriminaliteit en daar als professor fundamentele rechten ook wetenschappelijk onderzoek naar doet. Tijdens een vakantie waarin ze met haar kinderen een ‘vreemd en absurdistisch’ circus bezocht – ‘want ondanks alle hittegolven regent het natuurlijk net op het moment dat wij naar zee gaan’ – staat ze ons te woord. ‘Hoog tijd om het nog eens even over porno te hebben. (lacht)’
Is het aantal minderjarigen dat op pornosites belandt zo onrustwekkend?
Catherine Van de Heyning: Ja, en het gaat allang niet meer alleen over pubers. In de klas van mijn dochter, die in het vierde leerjaar zit, bleek vorig jaar dat slechts vier kinderen géén smartphone hadden. Via een whatsappgroep deelden enkele jongens al snel links naar pornosites met hun klasgenootjes. Ze deden dat om te lachen, maar zulke video’s hebben wel degelijk een reële impact.
Veel jongeren krijgen hun eerste seksuele opvoeding via pornosites, zeker nu die voorlichting op school onder druk staat. Sommige ouders vinden het niet kunnen dat leerkrachten hun kinderen uitleggen hoe seks werkt, maar tegelijk zitten die kinderen wel hardcore porno te kijken op de tablets die ze van hun ouders gekregen hebben. Het is absurd.
Porno geeft een totaal vertekend, vaak gewelddadig en onrealistisch beeld van seks. Zo is er in die generatie een toegenomen normalisering van wurgseks. Dat is enorm schadelijk voor de hersenen, zeker als je nog in volle ontwikkeling bent.
‘Porno geeft een totaal vertekend, vaak gewelddadig en onrealistisch beeld van seks.’
Werden er dan nog geen maatregelen genomen?
Van de Heyning: Jawel, maar die hadden nauwelijks effect. Het enige wat er was, was het zogenaamde RTA-label (restricted to adults, nvdr). Websites konden dat vrijwillig toevoegen, zodat je met de ouderlijk-toezichtfunctie op een toestel het verkeer kon blokkeren. Alleen is dat makkelijk te omzeilen, gebruiken weinig ouders het op een correcte manier en beschermt het systeem dus vooral kinderen van geïnformeerde, hoger opgeleide gezinnen. Een klassiek mattheuseffect.
Daarom nam de Europese Unie extra maatregelen.
Van de Heyning: Klopt. De Digital Services Act maakt platformen binnen de EU verantwoordelijk voor de bescherming van minderjarigen. Daar vallen socialemediaplatformen onder, maar de eerste focus is gelegd op pornowebsites zoals Pornhub en XVideos. Zij moeten de leeftijd van hun bezoekers controleren op een manier die verder gaat dan een klik op de knop ‘ik ben 18 jaar of ouder’. Voorlopig is Frankrijk daar het verst in gegaan. Als er daar geen leeftijdscontrole plaatsvindt, wordt de site gewoon geblokkeerd.
Wat doet België?
Van de Heyning: Voorlopig weinig, maar ik hoop dat we nu eens niet wachten tot de storm is gaan liggen en instappen in het Europese proefproject rond leeftijdsverificatie waar Denemarken, Frankrijk, Griekenland, Italië en Spanje al mee experimenteren. Een nationaal initiatief volstaat immers niet. Surfende kinderen worden niet tegengehouden aan landsgrenzen.
‘Wie dat echt wil, zal altijd een achterpoortje vinden.’
Hoe werkt dat systeem?
Van de Heyning: Het project zoekt een balans tussen effectiviteit en privacy. Idealiter krijgt iedereen een soort digitale wallet waarin je één keer je leeftijd bewijst, bijvoorbeeld via je identiteitskaart, en waarbij porno- of goksites alleen dat stukje informatie te zien krijgen. Dus níét je naam, adres of rijksregisternummer.
Toch blijft de kritiek dat zulke maatregelen makkelijk te omzeilen zijn. Sinds de invoering van de regels in het VK is het gebruik van Proton, de populairste VPN-app, met 1800 procent gestegen.
Van de Heyning: Wie echt wil, zal altijd een achterpoortje vinden. Het punt is: dat spontane confrontatie met porno moeilijker wordt, en dat maakt een groot verschil voor kinderen.
Betekent dit het einde van de anonimiteit op het internet?
Van de Heyning: Het hangt af van hoe je het doet. Als je werkt met een slim systeem dat alleen de leeftijd doorgeeft, blijft anonimiteit perfect mogelijk. Als je mensen om hun identiteits- of bankgegevens vraagt, is dat natuurlijk iets anders – en dan zal er ook massaal met valse identiteiten gewerkt worden. Het systeem moet dus slim, veilig én beperkt zijn.
Is porno goed voor vrouwen? ‘Hoe meer je kijkt, hoe slechter je je voelt over je eigen lichaam’
