De Nederlandse journalist en historicus Kemal Rijken was aan boord van het gammele toestel dat koning Filip en koningin Mathilde onlangs naar Chili bracht. Het gaf inspiratie voor een opiniestuk over Belgische en Nederlanders staatsbezoeken. Wat kunnen beide landen van elkaar leren en wie doet het beter?
Zouden de gedachten van de Belgische koning FIlip nog vaak teruggaan naar het laatste staatsbezoek? Eind juni reisde hij met een 24 jaar oude A340-300 van de Portugese chartermaatschappij Hi Fly naar Chili. Huurkosten? Ongeveer drie ton aan belastinggeld. Maar dan heb je ook wat: Filip kon zo al zijn gasten meenemen in één vliegtuig, een vereiste voor verre Belgische staatsbezoeken.
Op maandagochtend 23 juni zat ik als enige Nederlander aan boord, ergens achterin. Zoals bekend hadden we eigenlijk een dag eerder moeten vertrekken, maar dat mislukte omdat het toestel technische problemen had, vermoedelijk met kerosine. Drie dagen later, in het Chileense Antofagasta, was er opnieuw pech. Bij vertrek naar België viel iemand flauw. Waarschijnlijk gebeurde het door de luchtverversing die niet aan stond. De man kwam bij en vervolgens klonk het: Fasten your seatbelts!
Maar ook toen we ons taxiënd in de richting van de naar de landingsbaan begaven, maakte ons vliegtuig plots een harde rembeweging. Iedereen veerde op, toen het leek alsof we ergens tegenaan knalden, waarna we lang stil stonden.
Koning Filip ging met minister van Buitenlandse Zaken Maxime Prévot van Buitenlandse Zaken van boord om poolshoogte te nemen. Het zag er niet best uit. De Airbus was met de voorwielen tegen de towbar aangekomen – of andersom – en beide banden waren beschadigd. Een ervan kon door een reserveband worden vervangen, maar een tweede ‘thuiskomer’ moest uit hoofdstad Santiago komen, duizenden kilometers verderop.
Er volgden lange uren van wachten met uiteindelijk een teruggang naar het hotel. Filip en Mathilde zetten hun beste beentje voor: ze reisden niet met een privévlucht naar België, maar bleven bij de groep en verbleven in hetzelfde hotel. De koning sprak iedereen de volgende morgen toe.
Verschillen
Dankzij mijn ervaring met Belgische en Nederlandse staatsbezoeken kan ik ze met elkaar vergelijken.
Welke verschillen zijn er? Nou, het huren van een toestel, dat gebeurt in Nederland niet. Koning Willem-Alexander neemt ook amper mensen in het regeringsvliegtuig mee. Deze Boeing 737, met de naam PH-GOV, kan immers slechts 26 passagiers vervoeren. De koning is ook piloot en soms vliegt hij hem zelf. Om zijn punten te halen zit hij iedere maand als copiloot op een Europese KLM-vlucht. Net als deze Feyenoord-supporters kunt u hem dus misschien tegenkomen. Koning Filip vliegt liever in een helikopter.
Maar er zijn meer verschillen: waar het programma van koning Filip inhoudelijk in balans is – een mix van cultuur, sociaal, diplomatiek, economisch en wetenschappelijk – helt dat van Willem-Alexander over naar handel en duurzaamheid. De laatste tijd is daar ook ‘innovatie’ bijgekomen, een begrip dat momenteel erg trendy is in Den Haag.
Los daarvan dienen staatsbezoeken voor België en Nederland hetzelfde doel: het ‘vieren’ van de diplomatieke relatie op het hoogste niveau en het versterken van de banden met het te bezoeken land.
Belgische staatsbezoeken kennen daarentegen wat meer rustmomenten. Ook wordt er meer gegeten en gedronken. En tijdens het bezoek splitst het vorstenpaar zich. Filip doet economische en wetenschappelijke thema’s en Mathilde neemt culturele en sociale onderdelen voor haar rekening, hoewel ze ook samen optrekken.
Het Nederlandse koningspaar doet vrijwel alles gezamenlijk, wat het programma extra intens maakt. Nederlandse staatsbezoeken vaak korter en zakelijker, waardoor deelnemers eerder uitgeput kunnen raken.
Speculoos
Door de problemen met de Portugese pechkist werd het programma van het jongste staatsbezoek in Chili met één dag ingekort en werden ‘gemiste’ onderdelen ingevoegd, wat alsnog voor een vol parcours zorgde. In de Atacama-woestijn bezochten Filip en Mathilde reusachtige ruimtetelescopen die diep in het heelal kunnen kijken. Zo zijn daar ook Belgische telescopen ter plaatse, met namen als Trappist en Speculoos zijn daar te zien.
Ik zal nooit vergeten hoe blij de koning – een ruimtefanaat – was tijdens zijn rondgang langs de observatoria. Het viel aanwezige fotojournalisten op dat hij en zijn vrouw dit keer enthousiaster en opener waren dan normaal. Voor mij was de gang van zaken rond het maken foto’s sowieso anders: ons koningspaar is zuiniger met het laten schieten van plaatjes van zichzelf dan het Belgische, dat meer oog lijkt te hebben voor wat journalisten nodig hebben voor hun publicaties.
Ongezond
Wat kunnen Belgen en Nederlanders van elkaar leren?
Allereerst is er het aspect ‘met zijn allen op reis’. Het voordeel is dat iedereen in één keer meereist, het goedkoper voor de deelnemers is en er weinig logistieke uitdagingen ontstaan – de Portugese pechkist was een uitzondering. Ook is het een uitkomst dat iedereen – het koningspaar, hun entourage, de politici, militairen, diplomaten, zakenlui, wetenschappers en journalisten – elkaar zo beter leert kennen, wat de onderlinge contacten bevordert.
Er ontstaat altijd een soort ‘schoolreisje-gevoel’. Dat is leuk, maar journalistiek gezien minder handig. Het kan immers situaties veroorzaken waarin de journalistieke afstand verdwijnt, wat ongezond is voor de verhouding tussen pers en organisatie. De onderlinge sfeer bleef, ondanks het feit dat we gestrand waren in een uithoek van Chili, over het algemeen positief. Wederom kon ik concluderen dat Belgen flexibele, sociale mensen zijn die elkaar het geval van nood oprecht steunen.
Goedkoop is duurkoop
De kosten van het telkens inhuren van een vliegtuig is een ander nadeel, zeker als de maatschappij niet levert wat is beloofd. Terecht vraagt minister Prévot om een evaluatie en wil hij het contract van het leger met de Portugezen inzien. Ik ben benieuwd of dan ook gekeken wordt naar het aanbestedingsproces. Waarom viel de keus op Hi Fly en een zeer oud toestel? Nota bene een kist die wekenlang aan de grond had gestaan. Waren er geen betere toestellen van andere maatschappijen? Was dit de goedkoopste en zo ja, is goedkoop niet gewoon duurkoop?
Protocol
Tot slot valt nog iets anders op: de Belgen houden meer vast aan rituelen. Op Melsbroek trapt de koning af met een militaire afscheidsceremonie, geheel met het groeten van de driekleur en het spelen van de Brabançonne.
In Nederland is zoiets lang geleden door koningin Juliana afgeschaft. En eenmaal weg is weg. Willem-Alexander stapt op Schiphol dus gewoon meteen in. Niks geen rode lopers of marsmuziek. Waarom militairen optrommelen en rituelen laten uitvoeren als je snel en efficiënt weg kan?
Maar ach, het beste staatsbezoek bestaat niet en alles heeft zijn charme. Een goede formule voor een staatsbezoek zou eigenlijk best of both worlds betekenen: de gemoedelijkheid van de Belgen gemixt met de efficiëntie van de Nederlanders. Zou dat niet mooi zijn?