Het geheime wapen van de monarchie: ‘België kan rekenen op kroonprinses Elisabeth’

Het koningspaar breekt met een familietraditie: ze begeleiden kroonprinses Elisabeth zo verstandig mogelijk richting koningschap. Royaltywatchers zijn enthousiast: ‘Ze combineert het beste van haar ouders.’

Ik zou het geen echt interview noemen, want we mochten haar maar één vraag stellen: “Welke indruk maakt dit bezoek op u?”‘ Toch was Pascale Mertens, de royaltywatcher van de VRT, redelijk onder de indruk van Elisabeths présence toen ze in het vluchtelingenkamp van Kakuma haar eerste interview gaf. ‘Ze was bijzonder rustig, vriendelijk en zeker van haar stuk, maar zonder kapsones.’

De kroonprinses begeleidde haar moeder, koningin Mathilde, op een driedaagse missie voor Unicef in Kenia. Volgens Mertens had het Paleis dat onverwachte interview goed voorbereid. ‘Pas helemaal op het laatst werd ons verteld dat Elisabeth mee zou reizen, al had ik via mijn contacten al iets vroeger vernomen dat het zou kunnen gebeuren. Koningin Mathilde had immers een paar keer verteld dat ze haar kinderen graag zou meenemen op dat soort inleefreizen voor Unicef, en Elisabeth was bijna 18. Ze was kort daarvoor al een keer mee geweest op verrassingsbezoek bij de Brusselse brandweer met haar vader. Deze reis was dus een goede gelegenheid.’

Toen Elisabeth aan het begin van de reis aan de journalisten werd voorgesteld, was ze nog vrij gespannen en verlegen, maar dat beterde snel. ‘Ze groeide in haar rol. Tijdens het bezoek in een vluchtelingenkamp had ze snel en spontaan contact met de hulpverleners én de getraumatiseerde kinderen. Het ging haar goed af, zou ik zeggen. Nooit had ik het gevoel dat ze niet wist wat ze moest doen of dat ze hulp zocht bij haar moeder.’

En toen kregen de vier meereizende tv-ploegen plots te horen dat Elisabeth beschikbaar was voor een interview. ‘De woordvoerder zei achteraf dat hij het niet eerder had willen aankondigen om de kroonprinses tot op het laatste moment te laten beslissen of ze er klaar voor was.’

Elisabeth gaf aan de vier zenders telkens hetzelfde antwoord. ‘Maar het is zeker niet zo dat ze het antwoord van een papiertje moest aflezen, zoals ergens werd gesuggereerd. Ik had het gevoel dat ze meende wat ze zei en dat ze echt geraakt was door de weerbaarheid van veel meisjes van haar leeftijd die daar verbleven in zulke moeilijke omstandigheden. Het waren háár woorden.’

Tijdens die ‘interviews’ stond koningin Mathilde enkele meters verderop mee te luisteren. ‘Ik denk dat zij zenuwachtiger was dan haar dochter. Het was mooi om die twee in Kenia bezig te zien. Niet als de huidige en toekomstige koningin, nee, het waren gewoon een moeder en dochter, samen op stap.’

Pascale Mertens was er ook bij toen de kroonprinses enkele maanden later in de troonzaal van het paleis haar achttiende verjaardag vierde met een uitgekozen groep leeftijdgenoten. ‘Toen ik haar de zaal zag binnenwandelen, dacht ik aan mezelf op die leeftijd. Zover als zij stond ik toen nog niet. Je moet het maar doen, om voor zo veel mensen een speech te geven met de media erbovenop. Dat is echt niet iedereen gegeven, zeker niet op die leeftijd. Ik heb het gevoel dat ze een heel verbindende figuur kan worden en dat ze niet gebukt gaat onder de zware taak die haar wacht. Dat zal hopelijk voor haar nog wel even duren. Als koning Filip ermee stopt op dezelfde leeftijd als zijn vader, koning Albert, dat deed, dan heeft ze nog twintig jaar te gaan als kroonprinses. En dan nog zal ze een jonge koningin zijn, met haar 38 jaar.’

‘Echt vrouwtje’

Kroonprinses Elisabeth, hertogin van Brabant, werd achttien jaar geleden op 25 oktober geboren als eerste kind van Filip en Mathilde. Filips eerste reactie in de media zal hem blijven achtervolgen: met ‘Het is een echt vrouwtje’ stelde de toenmalige kroonprins apetrots zijn dochter voor. ‘Het zou me niet verbazen dat ze nu samen lachen om die uitspraak’, zegt Pascale Mertens. ‘Die twee zijn echt close.’

Het verschil tussen zijn houterige reactie toen en zijn relatie met zijn kinderen nu verklaren velen door de manier waarop Filip zelf is opgevoed. Een waarnemer die liever anoniem wil blijven, zegt: ‘Hij wil dat zijn kinderen sterker in het leven staan. Sterker dan hijzelf, want een warme band met zijn ouders heeft Filip altijd gemist.’

De huidige koning verwijt zijn ouders dat ze hem lang aan zijn lot hebben overgelaten en zich niets van hem aantrokken. Eigenlijk is hij grotendeels opgevoed door graaf Michel Didisheim, de toenmalige kabinetschef van prins Albert. Filip werd net als zijn broer Laurent en zus Astrid grootgebracht alsof ze nog leefden als de Coburgers in de negentiende eeuw: opgevoed door gouvernantes en privéleraars en afgeschermd van de echte wereld. Precies daarom stuurden Filip en Mathilde hun vier kinderen heel bewust niet naar een dure privéschool zoals het chique Institut Le Rosey in Zwitserland, waar Boudewijn en Albert verbleven, maar wel bijvoorbeeld naar het Sint-Jan Berchmanscollege van de jezuïeten in Brussel. ‘Ik zeg niet dat een jezuïetencollege een perfecte afspiegeling is van de samenleving, maar de prinses heeft er wel een vrij normaal scholierenleven kunnen leiden. Haar vader bracht haar en de drie andere kinderen trouwens elke dag naar school en niet alleen op de eerste schooldag, als de camera’s er staan. De ouders kijken ook hoogstpersoonlijk het huiswerk van hun kroost na. Dat laten ze niet over aan anderen. Het gezin komt op de eerste plaats.’

Ploegsteert

Een ander voorbeeld van die nieuwe wind in Laken bleek in oktober 2014 tijdens het Lichtfront in Ploegsteert. Daar vergezelde de toen dertienjarige Elisabeth haar ouders bij de herdenking van honderd jaar Eerste Wereldoorlog. Het was het eerste echt publieke optreden van Elisabeth en ze verraste de vele duizenden toeschouwers met een zelfgeschreven speech. ‘We zullen hen die hier gevallen zijn nooit vergeten. Het is nu aan ons, aan de jongeren, om de fakkel hoog te houden en net zoals vandaag een lichtfront te vormen’, zei ze. Ook toen was ze niet zenuwachtig.

Een medewerker van het hof die betrokken was bij de voorbereiding van die herdenking, vertelt: ‘Elisabeth had een grote persoonlijke inbreng in het schrijven van die toespraak, en dat vonden we ook goed. Natuurlijk is de tekst op voorhand nagelezen door het hof, zoals dat altijd gebeurt, maar er is nauwelijks wat aan gewijzigd. Het doel was om jongeren van haar leeftijd te herinneren aan de gruwelen van honderd jaar geleden en hoe zij dat aanvoelde. Dat is aardig gelukt. Ze staat stevig in haar schoenen en is niet makkelijk van haar stuk te brengen.’

Wales

Op dit ogenblik zit kroonprinses Elisabeth in haar laatste schooljaar aan het United World College of the Atlantic in Wales. UWC is een internationale keten van scholen die in de jaren zestig ontstond en ook een afdeling in Brussel heeft. De school heeft een progressieve reputatie en is gebaseerd op het idee dat de wereld één is – of dat moet worden. De scholieren kunnen er een internationaal baccalaureaat behalen dat in heel wat landen wordt erkend als toegang tot het hoger onderwijs.

De instelling is gevestigd in een twaalfde-eeuws kasteel dat weleens wordt vergeleken met Zweinstein uit de Harry Potter-romans, maar daar houdt de vergelijking op. De school lijkt meer op een mini-universiteitscampus, waar de leerlingen hun leven in en buiten de klaslokalen heel zelfstandig moeten organiseren, waar ze verplicht aan vrijwilligerswerk doen en waar zestig procent een beurs heeft. Lisa, zoals ze door haar vriendinnen wordt genoemd, is dus opnieuw omringd door heel normale scholieren en leidt er een vrij anoniem leven.

De vraag is wat ze zal doen als ze in mei klaar is met haar opleiding in Wales. Voortstuderen in het buitenland zoals haar vader deed of terugkeren naar een Belgische universiteit? Ze is alvast slim genoeg, vertellen de paleiswatchers. ‘In het Sint-Jan Berchmanscollege was ze steevast bij de drie, vier beste leerlingen van de klas. En die punten heeft ze zelf verdiend. Net als haar vader heeft ze een groot gevoel voor talen. Ze was bij de besten in Latijn en Grieks.’

De Franstalige media schreven ter gelegenheid van haar achttiende verjaardag dat een Belgische universiteit communautair gevoelig ligt. Volgens Mertens klopt dat niet. ‘Ik heb ernaar gevraagd en er is nog niets beslist.’ Dat wordt bevestigd door een andere bron. ‘Je hebt in ons land natuurlijk Nederlandstalige en Franstalige universiteiten, katholieke en vrijzinnige, maar het zou best kunnen dat ze een opleiding aan de ene universiteit combineert met een cursus aan een andere hogeschool. Het is echt niet zo dat er nu in Laken door een werkgroep vergaderd wordt over haar verdere opleiding. Ik denk dat Elisabeth daar zelf wel een duidelijk oordeel over heeft, zoals de meeste achttienjarigen.’

Haar vader studeerde twee jaar politieke wetenschappen aan het Trinity College in Oxford en nadien twee jaar aan Stanford University in Californië. Het voordeel van in het buitenland te studeren is dat je daar een anoniemer studentenleven kunt leiden dan hier, en laat dat nu net een van de grote bekommernissen van Laken zijn.

De taak die Elisabeth wacht is natuurlijk niet te onderschatten. Daarom krijgt ze nu al ‘les’ van adviseurs over allerlei staatkundige belangen in dit ingewikkelde land. ‘En op termijn zal ze zeker cursussen over staatshuishouding of constitutioneel recht krijgen.’

Dotatie

Dat is volgens waarnemers een ander groot verschil tussen Elisabeths opvoeding en die van Filip vroeger. Toen Filip nog kroonprins was, nam hij wel deel aan buitenlandse missies, maar het paleis hield hem ver van politieke verantwoordelijkheden. Hij werd ook nauwelijks betrokken bij de activiteiten van zijn vader. In feite was hij dus niet zo goed voorbereid toen hij het moest overnemen.

Elisabeth zal beter voorbereid aan haar taak als staatshoofd beginnen. De inlevingsreis naar Kenia was daar een onderdeel van, ook al ontkende koningin Mathilde dat tijdens de reis in Kenia. ‘Laat haar eerst genieten van haar jeugd en haar schooltijd. Daarna zien we wel.’

Daarom maakte Laken enkele maanden voor haar achttiende ook bekend dat Elisabeth voorlopig geen dotatie zal ontvangen. Ze heeft daar nochtans recht op: 920.000 euro per jaar, net zoveel als haar grootvader, Albert II.

Volgens sommigen doen haar ouders dat om geen negatieve opmerkingen te krijgen vanuit republikeinse hoek. Ingewijden doen dat af als nonsens. ‘Elisabeth zit nog op school en doet geen bijzondere representaties als kroonprinses. Zolang dat niet gebeurt, hoeft ze ook geen dotatie. Ik denk niet dat het een berekende beslissing is van het hof. De ouders willen zorgzaam omgaan met het belastinggeld van het volk.’ Ter vergelijking: de Nederlandse kroonprinses Amalia, die onlangs zestien jaar werd, zal vanaf haar achttiende een dotatie van 1,5 miljoen euro per jaar krijgen.

De vraag is hoeveel koningin er in prinses Elisabeth zit. Redelijk veel, antwoorden zowel Pascale Mertens als enkele ingewijden. ‘Ze combineert het beste van haar ouders: het spontane en het sociale van haar moeder Mathilde en het bedachtzame en de zin voor realisme van haar vader Filip. Ze kent haar talenten, maar ook haar beperkingen en ze verwerft stilaan een goed zicht op dit ingewikkelde land. Ze weet al jarenlang waar haar bestemming ligt en gaat daar heel verstandig mee om. Ik denk inderdaad dat België op haar zal kunnen rekenen als het zover is.’