‘De komst van Amazon kán een kans zijn voor Vlaanderen, maar alleen als we ze verstandig benutten’, schrijvnen Koen Mommens, Heleen Buldeo en Cathy Macharis van de VUB naar aanleiding van nieuwsberichten dat de internetgigant bij ons ook same-day delivery wil gaan invoeren.
Met de komst van Amazon naar Vlaanderen lijkt België eindelijk volwaardig mee te spelen in de e-commerceliga. Goed nieuws, zou je denken: te lang werd onze onlinehandel logistiek georganiseerd van net over de grens, met langere aanrijafstanden en hogere kosten en uitstoot. Een distributiecentrum in Vlaanderen kan er net voor zorgen dat voorraden dichter bij de consument liggen en niet meer van ver moeten worden ingevlogen of vervoerd.
Maar tegelijk kondigt Amazon aan dat het in Vlaanderen ook same-day delivery wil invoeren. En precies daar wringt het schoentje. Same-day delivery klinkt als vooruitgang: wat je ’s ochtends bestelt, ligt ’s avonds al op je deurmat. Maar om dat mogelijk te maken, moet de logistieke keten voortdurend op volle toeren draaien, met halflege bestelwagens, chaotische routes en steeds hogere druk op chauffeurs. Het resultaat is meer verkeer, meer uitstoot, meer lawaai en slechtere arbeidsvoorwaarden. Wat op het eerste gezicht efficiënt lijkt, blijkt bij nader inzien vooral een duur systeem van versnippering.
Nochtans hoeft het niet zo te lopen. De nabijheid van voorraden in Vlaanderen biedt juist kansen om leveringen lokaler, efficiënter en duurzamer te organiseren: met cargofietsen in steden, elektrische bestelwagens en pakketautomaten die leveringen bundelen. Die oplossingen bestaan al, en ze verminderen zowel de kosten als de milieu-impact. Maar ze vragen tijd en planning – twee zaken die het “same-day”-model net onmogelijk maakt.
Onderzoek van onze VUB-onderzoeksgroep MOBILISE toont bovendien dat de meerderheid van de consumenten geen nood heeft aan levering binnen 24 uur. Integendeel, een langere levertermijn geniet zelfs de voorkeur, ook bij jongere generaties. Dat verschil in tijd is cruciaal: het maakt bundeling van pakjes mogelijk, wat tot 21 procent minder CO₂-uitstoot oplevert. Ook worden afhaalpunten dan interessant, wat de efficiëntie verder verhoogt. De conclusie is duidelijk: snelheid is niet wat consumenten drijft – betrouwbaarheid en duurzaamheid wel.
Zolang gratis levering de norm blijft, blijven we echter een vertekend systeem in stand houden. De levering is nooit gratis: de échte kost wordt betaald door de samenleving, via files, luchtvervuiling en druk op arbeidsomstandigheden. Onderzoek toont dat het prijsmechanisme de sleutel is tot verandering. Wanneer leveringen die duurzaam en efficiënt verlopen goedkoper zijn, maken consumenten spontaan andere keuzes. De transportkosten hoeven dan niet hoger te liggen, ze worden gewoon eerlijker verdeeld.
Amazon kan ervoor kiezen om zijn logistiek sociaal en ecologisch verantwoord in te vullen. De overheid kan die keuze aanmoedigen door het stimuleren van zero-emissiezones voor stedelijke leveringen, fiscale prikkels voor gebundelde of trage leveringen, en door het ontmoedigen van het “gratis levering”-model dat lokale handelaars onder druk zet. De nabijheid van distributiecentra kan zo de basis vormen voor een duurzame e-commerce-infrastructuur, niet voor een nieuwe golf van overconsumptie en verkeersdruk.
De komst van Amazon kán een kans zijn voor Vlaanderen, maar alleen als we ze verstandig benutten. Niet door nóg sneller te leveren, maar door slimmer, menselijker en duurzamer te leveren. Als consument, als retailer, als overheid en als samenleving hebben we die keuze in handen. Laten we niet eindigen aan de digitale check-out zonder ze te hebben gemaakt.
Koen Mommens, Heleen Buldeo Rai en Cathy Macharis maken deel uit van de onderzoeksgroep MOBILISE van de Vrije Universiteit Brussel (VUB).