‘Ook in België en Vlaanderen moeten we de Mensenrechten blijven verdedigen’

Haal de taart en de slingers maar boven. 75 keer hoera voor de Mensenrechten. Op 10 december 1948 werd in de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) aangenomen. Sindsdien zijn wereldwijd grote stappen gezet in de erkenning en de afdwingbaarheid van de rechten van het individu. Toch zien we de laatste jaren weer machthebbers de Mensenrechten naast zich neerleggen. Dat betekent dat mensen, jij en ik, bij de les moeten blijven en niet vergeten onze rechten te verdedigen tegenover overheden waar ook ter wereld. Ook in België en ook in Vlaanderen.

Bij een 75-jarige verjaardag moet je niet focussen op de rimpels en krakende gewrichten. Daar word je bitter van. Je kan ook terugkijken op verwezenlijkingen. Toen in 1948 de Mensenrechten werden gedefinieerd zat de mensheid op zijn knieën. Gebroken door haat, bruutheid en blind geweld. Op het puin van de ruïnes probeerden denkers, filosofen en politici lessen te leren uit wat gebeurd was. Ze kwamen tot de essentiele vraag: wat maakt een mens tot mens? 

Het resultaat was niet alleen een opsomming van burgerrechten en politieke rechten, maar ook van economische, sociale en culturele rechten. Deze dertig artikelen vormen sindsdien ons moreel kompas. Veel landen hebben de inhoud van de Verklaring voor burgers afdwingbaar gemaakt in wetten en verdragen. Er is nog werk aan de winkel en misschien moet er een update komen, maar de voorbije 75 jaar werden er reuzenstappen gezet in de goede richting.

Versta me niet verkeerd. Politici hebben een haat/liefde verhouding met de Mensenrechten. Ze doen een beroep op de Mensenrechten om aan de macht te komen. Eenmaal aan de macht beschouwen ze de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens als een menukaart waaruit ze vrij kunnen kiezen, in plaats van een geheel van onvervreemdbare en onschendbare rechten van alle mensen. Ze spelen er Russische roulette mee.

Machthebbers vinden het niet aangenaam dat hun beslissingen de toets van de mensenrechten moeten doorstaan. Ook binnen de Europese grenzen zijn er steeds meer overheden die de Mensenrechten naast zich neerleggen. Vooral de opvangcrisis zorgt ervoor dat verkiezingen gewonnen worden door politici die openlijk verklaren dat alle mensen gelijk zijn, maar sommige meer gelijk zijn dan andere. Bepaalde minderheden en kwetsbare groepen worden snel zondebokken en niet langer als volwaardige mensen aanzien.

(Lees verder onder de preview.)

Paradoxaal offeren politici, in naam van de verdediging van de Europese waarden, onze belangrijkste waarden van gelijkheid, solidariteit en democratie. Zo vinden, ook in ons land, politieke zwaargewichten een beetje racisme wel kunnen. Een beetje racistisch is zoiets als een beetje zwanger. Het bestaat gewoonweg niet.

Maar terug naar het feestje. België heeft een mooi parcours afgelegd. We hebben inmiddels een Federaal Instituut voor de Rechten van de Mens én een Vlaams Mensenrechteninstituut.

Onze overheid veroordeelt geregeld grove schendingen in het buitenland. Maar dat neemt niet weg dat België zelf ieder jaar gele en rode kaarten krijgt van de controlerende instellingen en rechterlijke instanties. De Mensenrechten van gevangenen, vluchtelingen en asielzoekers worden door de papierversnipperaar gedraaid.

En toch is er reden voor slingers en ballonnen. Terwijl de Mensenrechten in het politieke forum niet altijd meer als evident aanzien worden, leven ze bij de bevolking volop. Steeds meer mensen zijn doordrongen van hun eigen fundamentele rechten en van die van de medemens. Steeds meer bedrijven, bedrijfsleiders en aandeelhouders zien in de Verklaring van de Rechten van de Mens een poolster of zuiderkruis waarop ze willen varen.

De 75ste verjaardag van de Verklaring van de Rechten van de Mens is een gelegenheid om de Mensenrechten in de spotlights te zetten en te promoten. Als ambassadeur van de Mensenrechten merk ik dat de kennis van de rechten afneemt. Er is meer dan alleen de sexy evergreens als vrije meningsuiting (art 19) of gelijkheid (art 1) of verbod op slavernij (art 4) en folteren (art 5). We hebben ook recht op vakantie en vrije tijd (art 24), op eerlijke verloning (art 23), privacy (art 12), om bijeen te komen (art 20), recht op een overheid die ons beschermt (art 28).

Ik pleit ervoor om de artikelen meer aandacht te geven In het dagelijks leven, in het onderricht op school, op de werkvloer, in de media. Hoogtijd om de Mensenrechten te laten shinen.

Mensen, jij en ik, moeten bij de les blijven en zelf onze en elkaars rechten blijven benoemen en verdedigen tegenover de overheden waar ook ter wereld. Ook in België, ook in Vlaanderen.