Voor het eerst komt er in ons land een openbaar strafproces tegen het socialemediaplatform X. ‘De Belgische wetgeving loopt voorop, maar het vergt veel inspanningen om het gewenste resultaat te bereiken’, zegt advocaat Margot De Meester (Sue Advocaten).
In december 2020 diende het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen een strafklacht in tegen X, dat toen nog Twitter heette. Sinds juli van dat jaar heeft het Instituut de bevoegdheid om slachtoffers van wie intieme beelden zonder toestemming werden verspreid bij te staan.
Niet veel later klopte een Vlaamse vrouw die anoniem wenst te blijven aan bij het Instituut, omdat haar naaktbeelden zonder toestemming op het socialemediaplatform werden geplaatst. Het zou gaan om een video van enkele seconden waarop voornamelijk ingezoomd wordt op het gezicht van de vrouw, terwijl ze verkracht wordt. In de video doet ze een expliciete uitspraak in het Nederlands, blijkbaar onder druk van de persoon die haar aan het verkrachten is.
Via de zogeheten ‘notice and take down’-procedure vroeg het Instituut in 2020 het platform verschillende keren om de beelden offline te halen. Twitter deed dat een paar keer, maar weigerde daarna om nog verdere acties te ondernemen. Daarmee is het bedrijf in strijd met de Belgische wet die de verspreiding van zogenaamde niet-consensuele naaktbeelden verbiedt.
De pleidooien in het proces zullen plaatsvinden op 20 februari. ‘Als de rechter beslist dat er een schending is, dan zou dat een belangrijk precedent zijn’, zegt advocaat Margot De Meester van Sue Advocaten, een kantoor dat is gespecialiseerd in Belgisch strafrecht. ‘Zo’n uitspraak kan een sterk signaal geven aan slachtoffers.’
‘Met het strafproces levert België pionierswerk’, vervolgt De Meester. ‘Het is de eerste keer dat een platform voor de Belgische rechter moet verschijnen omdat het weigert beelden offline te halen. De boetes kunnen trouwens zeer hoog oplopen. Zeker als er economische motieven meespelen, want dan geldt een strafverzwaring.’ Het bedrijf van Elon Musk riskeert een boete van acht miljoen euro.
België wordt vaak een pionier genoemd in de aanpak van het verspreiden en offline halen van seksueel getinte beelden zonder toestemming. Kunt u schetsen hoe die wetgeving eruitziet?
Margot De Meester: In 2020 voerde België een wettelijk kader in tegen het verspreiden van niet-consensuele seksueel getinte beelden. De Belgische wetgeving schrijft voor dat slachtoffers een verzoekschrift kunnen indienen bij de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg. Zo kunnen niet alleen de verspreiders, maar ook alle tussenpersonen, zoals socialemediaplatformen, verplicht worden om de beelden te verwijderen. Dat moet dan binnen de zes uur gebeuren.
‘Omdat X weigerde technische medewerking te verlenen bij de verwijdering van de beelden, spreken we mogelijk van een misdrijf.’
Belangrijk is dat, zodra een verzoekschrift is ingediend, men ervan uitgaat dat de verspreiding niet-consensueel is, tenzij het tegendeel bewezen wordt. Zo kan men snel ingrijpen. Omdat X weigerde technische medewerking te verlenen bij de verwijdering van de beelden, spreken we mogelijk van een misdrijf volgens het Belgisch strafrecht.
Maken Belgische wetten eigenlijk indruk op Amerikaanse techreuzen als X?
De Meester: Het is goed dat socialemediaplatformen tot verantwoording worden geroepen. De Belgische wetgeving loopt voorop, maar het vergt veel inspanningen om het gewenste resultaat te bereiken. Voor internationale spelers zoals X gelden talloze regels van verschillende landen, waarvan België er slechts één is. Toch wordt de druk ook opgevoerd op Europees niveau, en op termijn kan dat meer effect hebben.
Stel dat X hier relatief ongeschonden uitkomt, is dat dan niet bijzonder ontmoedigend voor nieuwe slachtoffers?
De Meester: Dat risico bestaat. Voor slachtoffers is het sowieso zwaar, want het kwaad is natuurlijk al geschied: de beelden zijn online verschenen en verspreid.
In autoritaire regimes, zoals in China, halen overheden gewoon socialemediaplatformen offline. Zou zoiets bij ons ook een optie kunnen zijn?
De Meester: Nee. Gelukkig leven we in een democratische rechtsstaat. Zo’n drastische maatregel zou veel te ver gaan en is hier absoluut niet aan de orde.