Wraakporno verspreiden kan je je huis kosten

Een 38-jarige Oost-Vlaming is veroordeeld tot een nooit geziene dwangsom van 420.000 euro omdat hij pornografische beelden van zijn ex-vriendin verspreidde en ze niet tijdig verwijderde. Maar de lijdensweg van het slachtoffer is nog niet ten einde.

Het kost Sanne* zichtbaar moeite om haar verhaal te doen. Ze laat zich daarom bijstaan door een vriendin, die als een van de weinigen op de hoogte is van wat haar is overkomen. Als ze het moeilijk heeft, neemt de vriendin het over.

Maatschappij

Maatschappij

70.000 Belgen krijgen te maken met wraakporno

Sanne is ook moe. De 34-jarige Oost-Vlaamse is administratief bediende in een school, maar moet ’s avonds bijklussen in de horeca om de kosten te kunnen betalen van het gevecht dat ze nu al twee jaar voert. ‘Deze nachtmerrie heeft me al duizenden euro’s gekost aan juridische bijstand en psychiatrische en psychologische hulp. Ik weet niet hoelang ik dit nog kan volhouden. Ik werk vrijwel elke weekdag van acht uur ’s ochtends tot elf uur ’s avonds. Gelukkig kan ik op mijn familie en mijn vrienden rekenen.’

De nachtmerrie begon in september 2020, kort nadat Sanne haar relatie met Sven* na drie jaar had beëindigd. ‘Dat was achteraf gezien een zeer toxische relatie’, zegt ze. ‘Hij sprak nog met zijn ex-vrouw af, was zeer wantrouwig, bezitterig en manipulatief. Hij zonderde me ook af van mijn vrienden en familie.’

De vriendin knikt. ‘In die periode zagen we Sanne steeds minder. Ze vermagerde ook enorm, was lichamelijk een wrak.’

‘Ik woog nog 49 kilo op het eind, terwijl ik wel gewoon at’, zegt Sanne. ‘Ik vermagerde puur door de stress. Ik had voor het eerst in mijn leven ook angstaanvallen.’

Sanne beklemtoont wel dat zij en Sven als vrienden uit elkaar zijn gegaan. ‘Hij begreep dat ik er een punt achter zette.’

Tijdens de relatie had Sven voorgesteld om seksueel getinte beelden van elkaar te maken. Sanne stemde toe, op voorwaarde dat alles privé zou blijven. Sven, die in de IT-sector werkte, maakte een account aan op Google Drive dat gekoppeld was aan een nieuw mailadres. Daar zouden de beelden privé bewaard worden.

Enkele weken na het einde van de relatie, op zaterdagmiddag 19 september 2020, ontving Sanne tijdens een lunch een WhatsAppbericht van een vriendin. ‘Sanne, ik krijg rare berichten van een man die zegt dat er naaktbeelden van jou online staan. Hij heeft je via Instagram een bericht gestuurd om je te waarschuwen, maar je hebt het nog niet geopend. Hij heeft gezien dat we bevriend zijn en vraagt mij om contact met je op te nemen.’

‘Ik ben meteen naar dat bericht gaan kijken’, vertelt Sanne. ‘Mijn wereld stond stil. Zeer expliciete beelden van mij stonden op het internet, met daarbij mijn naam, leeftijd, adres, werkgever, de namen van vrienden, van mijn ouders… Ik wist natuurlijk direct waar die beelden vandaan kwamen, want in eerdere relaties had ik nooit zulke foto’s laten maken. Het viel me ook op dat het alleen foto’s van mij waren, en niet van Sven en mij samen. Ik heb meteen contact met hem opgenomen, en hij zei dat hij gehackt was. Ik geloofde dat, ook al omdat hij beloofde me te helpen om de beelden van het internet te krijgen.

‘Ik had net een huis gekocht. Ik zou die avond met mijn ouders en mijn broer op de aankoop gaan klinken. Ik heb me de hele avond moeten forceren om te doen alsof ik oké was, maar vanbinnen was ik aan het sterven. Ik heb het uiteindelijk aan mijn broer verteld. Aan mijn ouders – mensen van rond de zeventig – heb ik het pas veel later durven te zeggen.

‘Na dat eerste bericht kwam via Instagram en Facebook een tsunami van meldingen op gang. De ene na de andere vreemde persoon nam contact met me op, dagen aan een stuk. Soms om me te waarschuwen, soms om me lastig te vallen. Er was zelfs iemand die me chanteerde. Ik moest ervoor zorgen dat ik naaktfoto’s van zijn ex te pakken kreeg. Anders zou hij mijn foto’s verder verspreiden.

‘Ik ben vervolgens naar de politie gestapt om een klacht tegen onbekenden in te dienen. Sven is toen ook verhoord. Kort daarna kwam er een nieuwe lading foto’s online, met opnieuw een hele hoop berichten van mannen als gevolg. En telkens zat ik natuurlijk met de stress dat mijn werkgever het te weten zou komen. Of leerlingen van mijn school. Als er ’s avonds een onbekende man achter me liep, vroeg ik me altijd af of het iemand was die me gevonden had via de foto’s en me wilde aanranden.’

Pornowebsites

Bij de verspreide beelden zaten ook foto’s waarvan Sanne niet wist dat ze gemaakt waren en waarvoor ze nooit toestemming had gegeven. Het gaat dan bijvoorbeeld om een foto waarop ze aan het slapen is en waarvoor Sven haar bikini had losgetrokken.

‘Enkele weken later heeft Sven bekend dat hij de beelden gedeeld had met anderen en op pornowebsites had geplaatst.’

In een verklaring die dateert van november 2020 zegt Sven inderdaad dat hij foto’s en filmpjes naar verschillende websites heeft gestuurd. Hij ontkent dat hij dat uit wraak deed omdat de relatie was beëindigd. En hij verklaart spijt te hebben en hulp te zullen zoeken.

Desondanks verscheen ook na die verklaring een nieuwe collectie beelden online. Opvallend daarbij was dat aan die beelden een profielfoto van Sanne was toegevoegd die van na haar klacht bij de politie dateerde. Wat aantoont dat er ook nadien nog wraakporno was gepost.

Daarop besloot Sanne om samen met haar advocaten Geert Lenssens en Aline Umwali een strafklacht met burgerlijke partijstelling in te dienen bij de onderzoeksrechter in Gent. Er begon een onderzoek dat vandaag nog altijd loopt.

Op 4 december 2020 dienden Sanne en haar advocaten ook een eenzijdig verzoekschrift in tegen Sven en Google bij de rechtbank van eerste aanleg in Gent. Die beval dezelfde dag beide partijen om alle beelden te laten verwijderen, op straffe van een dwangsom van 10.000 euro per inbreuk.

Ook Google werd dus door Sanne en haar advocaten in het vizier genomen, omdat het bedrijf in hun ogen te weinig ondernam om de beelden onvindbaar te maken. Eind 2020 stuurde Google een aangetekend schrijven waarin het beweerde dat Sanne niet de juiste procedure had gevolgd, maar ook daarna beval de Gentse rechter het bedrijf om alle pornobeelden te verwijderen. ‘Voor mij als slachtoffer was het belangrijk dat wij er niet alleen in slaagden de dader te laten veroordelen, maar ook Google, als medium dat gebruikt werd om de wraakporno te verspreiden’, zegt Sanne. ‘Als een miljardenbedrijf er een batterij topadvocaten op zet, dan weet je dat het niet vanzelfsprekend wordt en moet je sterk in je schoenen staan. Het laat natuurlijk een wrang gevoel na dat Google aanvankelijk niet meewerkte. Zulke bedrijven schermen altijd met hun zorg voor de veiligheid van hun gebruikers, maar als puntje bij paaltje komt, nemen ze hun verantwoordelijkheid niet, tot ze door de rechter verplicht worden. Na de veroordeling werkte Google uiteindelijk wel mee.’

Opnieuw 42 beelden

De beschikking van de rechtbank van eerste aanleg verplichtte ook Sven om de beelden te verwijderen. Op 2 september 2021 stelde een gerechtsdeurwaarder vast dat er opnieuw 42 beelden van Sanne online te vinden waren. Advocaat Geert Lenssens liet daarom voor 420.000 euro beslag leggen bij de IT-specialist, meer bepaald op zijn huis.

Sven verzette zich en zei dat het niet bewezen was dat hij die 42 beelden verspreid had. Daarnaast argumenteerde hij dat het slechts om een mogelijke inbreuk ging, aangezien de beelden op één site waren aangetroffen, en dat er dus maximaal 10.000 euro gevraagd kon worden.

In een opmerkelijk vonnis van 13 september 2022 gaf de beslagrechter Sanne over de hele lijn gelijk. De rechtbank argumenteerde dat Sven de beelden wel degelijk verspreid had – ze verwees daarbij onder meer naar zijn verklaring van november 2020 – en dat hij onvoldoende inspanningen geleverd had om ze te verwijderen. Weliswaar beweerde Sven dat hij een gespecialiseerd bedrijf in de arm had genomen, maar hij kon niet aantonen welke concrete stappen waren gezet. Resultaat: hij moet effectief 420.000 euro betalen aan Sanne.

Volgens Geert Lenssens heeft het vonnis van de beslagrechter een belangrijke precedentswaarde. ‘Het toont aan dat slachtoffers van wraakporno effectief iets kunnen ondernemen. Daders lopen het risico op zeer hoge dwangsommen, waarbij dus zelfs beslag gelegd kan worden op een woning om ze openbaar te verkopen. Die dwangsommen komen volledig aan het slachtoffer toe, los van de schadevergoedingen, die later aan bod komen. Als signaal naar de slachtoffers van wraakporno, die soms niets durven te ondernemen, kan dat tellen.’

Svens advocaat Herbert Felix noemt het vonnis opmerkelijk. ‘Er is nog geen strafrechtelijke uitspraak, en toch beslist de beslagrechter al om deze zeer hoge dwangsom op te eisen. We kunnen dus in een situatie terechtkomen waarbij mijn cliënt strafrechtelijk vrijgesproken wordt maar toch dat enorme bedrag kwijt is. Hij kan het dan wel proberen terug te eisen, maar dat kan jaren duren en heeft bovendien een zeer onzekere uitkomst, omdat we met dit vonnis in een soort juridisch niemandsland zitten.’

Volgens Felix wordt momenteel bekeken met zijn cliënt welke opties er zijn: in beroep gaan tegen het vonnis van de beslagrechter, of tot een onderhandelde oplossing met de tegenpartij komen.

Diep wantrouwen

Intussen wacht Sanne al meer dan twee jaar op het strafrechtelijke luik van de zaak. ‘Het is voor mij belangrijk dat hij ook daar veroordeeld wordt. Dat het op zijn strafblad komt, zodat mensen gewaarschuwd zijn. Maar deze hele rechtsgang is één lange lijdensweg. Wanneer zal ik eindelijk weten dat hij voor de strafrechter moet verschijnen? Intussen ben ik al zo vaak naar de rechtbank geweest, voor alle tussenstappen. Telkens is er die stress dat ik hem zal tegenkomen.

‘Op het moment dat je wereld instort, dat je in zak en as zit en er pure paniek heerst, is er geen opvangnet. Er is behoefte aan een instelling die je in zulke gevallen zegt welke stappen je kunt ondernemen en je daarin begeleidt. Nu moet je zelf je weg zoeken en draai je zelf voor alles op. Gelukkig heb ik vrienden op wie ik kan rekenen. Als je hier alleen door moet, ga je eraan kapot. Dan word je platgemalen door alle procedures en kosten.’

In een mail aan Sanne geeft het Instituut voor de gelijkheid van Vrouwen en Mannen (IGVM) toe dat de huidige procedure ‘zowel financieel als emotioneel uitputtend werkt’. Het schrijft verder: ‘Het is duidelijk dat deze procedure in bepaalde situaties haar doel mist en het Instituut onderzoekt dan ook hoe deze situaties vermeden kunnen worden.’ Ook Lenssens pleit voor een verbetering en verfijning van het systeem, met meer oog voor de positie van het slachtoffer.

Of Sanne het gebeurde ooit volledig achter zich zal kunnen laten, weet ze niet. ‘Ik heb een nieuwe relatie, maar het wantrouwen heeft zich diep in me genesteld. Als mijn vriend aan het begin van onze relatie op zijn gsm bezig was, had ik altijd de reflex om na te gaan wat hij aan het doen was. Ook andere mensen vertrouwen is zeer moeilijk geworden. En er is de constante angst dat er toch weer beelden zullen opduiken. Ik denk dat ik het nooit zal kwijtraken. Maar als er dan toch iets positiefs is aan deze zaak, dan is het dat ik een pak assertiever ben geworden. Ik laat niet meer over me heen lopen. Nooit meer.’