Kroniek van de week: over de sombere budgettaire toestand, Wallonië in geldnood en verdoken belastingen

Het ging de voorbije week over nieuwe belastingen en besparen in de sociale zekerheid, de financiële problemen van de Franse Gemeenschap, en de verdoken kosten op uw elektriciteitsfactuur. Knack-redacteur Ewald Pironet blikt terug.

1. Nieuwe belastingen en besparingen

De informateurs Johan Vande Lanotte (SP.A) en Didier Reynders (MR) ontvingen woensdag zeven partijen met het oog op de vorming van een federale regering. Ze presenteerden er onder andere een nota over de overheidsfinanciën. Daarin is te lezen: ‘Het bereiken van een begrotingsevenwicht zonder impact op zowel de fiscaliteit als de sociale zekerheid lijkt zeer moeilijk.’

Voor de goede verstaander is het duidelijk: om een begroting in evenwicht te krijgen, tegen het eind van de volgende regeerperiode in 2024, zullen de belastingen omhoog moeten en zal er bespaard moeten worden in de sociale zekerheid. Twee zaken die de politici tijdens de voorbije verkiezingscampagne angstvallig uit de weg gingen. De verkiezingsbeloftes die ze toen hebben gemaakt, kunnen in de vuilbak. Waarmee hebben we die politici zonder verantwoordelijkheidszin toch verdiend?

2. Financiële ademnood

Heel opmerkelijke quote van de topman van de socialistische vakbond FGTB, Thierry Bodson, die nauwelijks werd opgepikt. Misschien omdat hij de uitspraak deed voor de Franstalige nieuwszender LN24. Maar wat hij zegt, is uiterst belangrijk: de Franse Gemeenschap komt in geldnood. Ze is onder andere bevoegd voor onderwijs, gezondheidszorg en cultuur. Tijdens de verkiezingscampagne had PS-voorzitter Elio Di Rupo al gezegd dat ook het Waals Gewest in financiële problemen zit. Die is bevoegd voor onder meer economie, werkgelegenheid, landbouw, huisvesting, openbare werken, energie, vervoer, leefmilieu, ruimtelijke ordening en stedenbouw.

In het verleden was geldnood in het zuiden van het land vaak een hefboom voor communautaire hervormingen. Di Rupo heeft al te verstaan gegeven dat hij een hervorming wil van de financieringswet, die regelt hoeveel geld de gewesten en gemeenschappen van de federale overheid krijgen. Toch wil de PS, ondanks de uitspraken van Di Rupo, officieel niet weten van communautaire onderhandelingen in het kader van de vorming van een nieuwe federale regering. Binnen de PS bestaat daarover immers grote verdeeldheid, die past in de tweestrijd tussen Di Rupo en Paul Magnette, die niet van communautaire onderhandelingen of een herziening van de financieringswet wil weten.

De niet mis te verstane uitspraken van FGTB-topman Bodson effenen mee het pad dat die onderhandelingen er toch zullen komen. Beter gezegd: zullen moeten komen, omdat Wallonië in financiële ademnood komt.

3. Nieuwe begrotingsregels

Er was tot nu toe ook nauwelijks aandacht voor een belangrijke ontwikkeling die in eurozone te gebeuren staat. Begrotingsexperts van de Europese Commissie hebben een interne nota opgesteld waarin ze pleiten voor een ‘substantiële vereenvoudiging’ van de begrotingsregels in de eurozone. In de nota wordt er meteen ook voor gepleit om de begrotingsregels te versoepelen. Die staan in het Stabiliteits- en Groeipact en stipuleren onder meer dat het financieringstekort van een land niet meer dan 3 procent van het bbp mag bedragen en de overheidsschuld niet meer dan 60 procent mag zijn, en er worden ook de sancties opgesomd die kunnen worden genomen als die doelstellingen niet worden bereikt. De interne nota heeft daar vragen bij en heeft niet voor niets codenaam ‘SGP 2.1’ – Stabiliteits- en Groeipact versie twee.

De begrotingsregels in de eurozone zijn veel te ingewikkeld en het Europees begrotingsbeleid is inconsequent

De begrotingsregels in de eurozone zijn op dit moment veel te ingewikkeld, nog maar heel weinigen weten wat er precies allemaal wel en niet mag worden meegeteld om het begrotingsresultaat te berekenen. Bovendien is het Europees begrotingsbeleid inconsequent, want grote landen als Frankrijk en Duitsland kregen geen sancties toen ze niet voldeden aan de Europese eisen. Ook Italië weet al jaren aan die sancties te ontsnappen, zodat het een beetje belachelijk wordt.

Maar nog belangrijker is dat de strenge begrotingsregels volgens economen de groei fnuiken: landen worden door Europa gedwongen om zwaar te besparen, zodat noodzakelijke investeringen, bijvoorbeeld in de infrastructuur, uitblijven. In plaats van de economie een handje te helpen met overheidsinvesteringen, gebeurde het tegenovergestelde. De interne nota SGP 2.1 wil aan dit alles verhelpen.

Begrotingsexpert Wim Moesen (KU Leuven) heeft die verandering al eerder in Knack zien aankomen: ‘Europa maakt nu een budgettaire bocht’, zei Moesen anderhalf jaar geleden al. ‘Het zal de lidstaten niet meer alleen beoordelen op hun begrotingstekort en schuldgraad, maar ook naar de groei van de uitgaven kijken. Dat wordt zelfs het belangrijkste criterium van de drie. Dat is ook veel makkelijker te controleren dan een vaag begrip als het structurele begrotingssaldo. Landen als Nederland, Duitsland en Zweden werken bovendien al langer met zo’n uitgavennorm.’

Het is wachten op wat er concreet van de nota SGP 2.1 terechtkomt onder het nieuwe bewind van Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen. De opstellers van de interne nota hopen in elk geval dat de hervormingen binnen het jaar plaatsvinden. Die hervormingen verdienen alle aandacht, want de gevolgen raken ons allemaal.

4. Parlement buiten spel

De Britse premier Boris Johnson is erin geslaagd om de parlementaire activiteiten op te schorten in aanloop naar de geplande brexit op 31 oktober. Zo wordt het voor de Britse parlementsleden moeilijk, zo niet onmogelijk om een brexit zonder deal tegen te houden.

Daar kwam veel reactie op. Misschien wel de fijnste reactie kwam van Jaume Duch, woordvoerder van het Europees Parlement, die via twitter liet weten: ‘Gentle reminder: from the EU side important agreements, including the one on Brexit, must be ratified by the European Parliament #parliamentarydemocracy‘ – Vriendelijke herinnering: van EU-zijde moeten belangrijke overeenkomsten, waaronder die over de brexit, door het Europees Parlement worden geratificeerd #parlementaire democratie.

Ons parlement kan en mag zelden of nooit zijn rol spelen: de parlementsleden moeten slaafs de partijorders volgen.

De zet van Johnson lokte heftige kritiek uit, ook in ons land: het is ongehoord dat het parlement buiten spel wordt gezet, zeker over zo’n belangrijke zaak als de brexit. En dat is zo. Maar daarbij wordt hier wel vaak vergeten dat ons parlement zelden of nooit zijn rol kan en mag spelen: de parlementsleden moeten bij ons slaafs de partijorders volgen. Ook dan is er geen sprake van parlementaire democratie.

5. Niet-transparante elektriciteitsfactuur

Een gemiddeld Vlaams gezin betaalt zo’n 300 euro of ruim 32 procent van de jaarlijkse netto-elektriciteitsfactuur voor wat heet ‘openbaredienstverplichtingen’. Het betreft onder meer de kosten van onze straatverlichting, de installatie van publieke laadpalen of budgetmeters, maar vooral de kosten van groene stroom. Dat berekende de Vlaamse energieregulator VREG, die meteen het kluwen van allerhande heffingen, bijdragen en taksen waaruit een elektriciteitsrekening bestaat aan de kaak stelt.

Onze elektriciteitsfactuur wordt gebruikt als een alternatieve manier om belastingen te heffen

Eigenlijk wordt onze elektriciteitsfactuur gebruikt als een alternatieve manier om belastingen te heffen, zonder dat we dat beseffen. Benieuwd of de nieuwe Vlaamse regering daar iets aan zal doen, maar laten we ons geen illusies maken: als de bijdrage voor openbaredienstverplichtingen uit de elektriciteitsfactuur wordt gehaald, zal het geld op een andere manier, via belastingen, moeten worden opgehaald, want budgettair is er geen bewegingsruimte. Of wat had u gedacht?