Kroniek van de week over belastingregering-De Croo

Het ging deze week onder meer over een nieuwe koolstofheffing en het belasten van de huurinkomsten. En er was ook wereldnieuws over een vaccin tegen corona. Knack-redacteur Ewald Pironet blikt terug.

1. Belastingregering

De regering-De Croo zit iets meer dan een maand in het zadel. Wie dacht dat ze zich alleen zou bezighouden met het bestrijden van het coronavirus en de gevolgen daarvan heeft het mis. Ook op fiscaal vlak toont deze regering zich tijdens haar eerst weken bijzonder actief. Zo ging het al over de effectentaks, over de koolstoftaks en over het belasten van de werkelijke huurinkomsten. Telkens met de nodig heisa, want drie keer dreigen er hogere belastingen, wat pijnlijk is voor een regering onder leiding van de liberale premier, Alexander De Croo (Open VLD).

In de beleidsnota van minister van Klimaat Zakia Khattabi (Ecolo) staat één zinnetje dat zeer Wetstratees klinkt, maar dat de voorbije week voor heel wat ophef zorgde: ‘Op mijn initiatief zullen binnen de regering concrete voorstellen worden gedaan om onmiddellijk een dergelijke tarifering in te voeren in de niet-ETS-sectoren en die te koppelen aan de nodige maatregelen om ervoor te zorgen dat de tarifering sociaal rechtvaardig is.’

Even verduidelijken: het gaat over de CO2-uitstoot. Die wordt op Europees niveau belast via het emissiehandelssysteem (ETS) als hij afkomstig is van de industrie en de energiesector. Maar er is ook CO2-uitstoot afkomstig van de niet-ETS-sectoren, zoals transport, handel, diensten, landbouw, gezinnen en bepaalde onderdelen binnen de industrie en de energie. En die wil Khattabi ‘onmiddellijk’ belasten – zelf spreekt ze over ’tarifering’. Dat werd ondertussen bekend als de ‘koolstoftaks’.

Hoe die belasting er zal uitzien, wat ze zal opbrengen, en wat er met dat geld zal gebeuren is nog allemaal onduidelijk, maar niettemin raakte Khattabi met haar koolstoftaks een ‘open zenuw’, zoals zakenkrant De Tijd kopte. Want de koolstoftaks komt neer op een extra belasting. Iets waar de oppositie dankbaar gebruik van maakte om op de regering in te hakken en waar ook de liberalen het moeilijk mee hebben.

Open VLD-voorzitter Egbert Lachaert liet al snel via Twitter weten: ‘Ondoordachte en eenzijdige initiatieven gaan we federaal niet ondersteunen of invoeren. Niemand engageerde zich tot iets op dat vlak in het regeerakkoord.’ MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez was duidelijker: ‘MR wil een rechtvaardiger fiscaliteit. Een koolstoftaks die de gewone mensen en de middenklasse treft, is onaanvaardbaar.’

Khattabi bond daarop wat in, en verklaarde dat haar koolstoftaks deel zal uitmaken van een globale fiscale hervorming, die er tegen 2024 moet staan. Maar het kwaad was geschied: amper een week na het rumoer over een nieuwe effectentaks was er onrust over de koolstoftaks. De regering-De Croo dreigt van bij het begin al de stempel ‘belastingregering’ te krijgen.

2. Belastingregering (bis)

De ophef over de koolstoftaks kwam dus nauwelijks een week nadat de regering-De Croo een nieuwe effectentaks ha goedgekeurd. De taks bedraagt 0,15 procent op effectenrekeningen van meer dan één miljoen euro. Het is een zoveelste poging om de rijken meer belastingen te laten betalen, nadat de rijkentaks van de regering-Di Rupo werd afgeschaft, de regering-Michel de speculatietaks afschafte terwijl haar heffing op effectenrekeningen werd vernietigd door het Grondwettelijk Hof. Zal de effectentaks van de regering-De Croo wel standhouden?

Met de nieuwe effectentaks zijn ‘alle financiële instrumenten op de effectenrekening belastbaar’, zo staat in de memorie van toelichting bij het voorontwerp van wet. ‘Dat wil zeggen dat niet enkel aandelen, obligaties en dergelijke in aanmerking komen, maar ook afgeleide producten zoals turbo’s, speeders en trackers.’ Alleen aandelen op naam ontsnappen, omdat in veel (kleine) familiebedrijven de aandelen meestal op naam staan, en die ondernemers wil de regering-De Croo niet treffen.

We hebben het vorige week op deze plek als over deze nieuwe effectentaks gehad. Ze zou 420 miljoen euro moeten opbrengen. ‘Dat is natuurlijk symboolpolitiek’, zei de Leuvense econoom Kevin Spiritus (Erasmus Universiteit Rotterdam) hierover al in Knack. ‘Bedragen van een paar honderd miljoen euro zijn ruis in de begroting, dat stelt echt niets voor.’

Bovendien is deze effectentaks niet de hervorming van de belastingen op kapitaal en vermogen die eigenlijk nodig is. Want er kan worden gediscussieerd hoe zwaar de Belgische fiscus kapitaal en vermogen belast, maar dat die belastingen erg ongelijk verdeeld zijn, staat als een paal boven water. Sommige zaken worden zwaar belast en andere helemaal niet.

Zo haalt de Belgische fiscus heel wat opbrengsten uit erfbelasting en het verkooprecht (de vroegere registratierechten) en maar relatief weinig uit de heffingen op de inkomsten uit vermogen, de roerende voorheffing. De meerwaarden op aandelen en de werkelijke huurinkomsten worden niet belast – over die werkelijke huurinkomsten dadelijk meer.

Maar het kernprobleem is dat onze belastingen op kapitaal en vermogen veel te ingewikkeld zijn, te veel uitzonderingen kennen, en te veel verschillende tarieven hanteren. Het is een kluwen, en die nieuwe effectentaks vergroot de wirwar alleen maar. Eigenlijk zou ook zo’n effectentaks, net als de koolstoftaks, deel moeten uitmaken van de grote fiscale hervorming, die ons tegen 2024 wordt voorgespiegeld.

De invoering van de nieuwe effectentaks past volgens minister Vincent Van Peteghem (CD&V) in een bijdrage van de grote vermogens ‘om (ons) gezondheidssysteem financieel mee te helpen ondersteunen’ in deze coronacrisis, maar dat klopt niet helemaal, want het geld gaat naar de sociale zekerheid in haar totaliteit. De uitleg van Van Peteghem dat ze dient om ons gezondheidssysteem te helpen, is een verkooptruc.

Op dit moment is de effectentaks niet meer dan symboolpolitiek, waarmee de socialistische regeringspartijen en de groenen kunnen uitpakken. Maar net als de koolstoftaks is de effectentaks zeer vervelend voor de liberalen. Het versterkt het imago van de regering-De Croo als ‘belastingsregering’ alleen maar.

3. Belastingregering (tris)

De Belgische fiscaliteit is dus een soep. Een voorbeeld zijn de belastingen op vastgoed. Vastgoed in België wordt anders belast dan vastgoed in het buitenland. België werd voor deze discriminerende fiscale behandeling van vastgoedinkomsten al in 2014 en in 2018 door het Europees Hof van Justitie veroordeeld. Maar de vorige regering hebben nooit werk gemaakt van een aanpassing.

Deze week werd België daar opnieuw voor veroordeeld. We moeten een boete van 2 miljoen euro betalen en een dwangsom van 7500 euro per dag dat de Belgische wetgeving niet is aangepast. Fiscaal expert Michel Maus noemt het ‘schuldig verzuim’ van de regeringen-Michel en -Wilmès – toevallig of niet twee liberale premiers.

Waarover gaat het? Vastgoed in België wordt niet tegen de werkelijke huurinkomsten belast, wel op basis van het kadastraal inkomen (KI), dat meestal niet meer aan de werkelijkheid beantwoord. Dat KI wordt geïndexeerd en met 40 procent verhoogd. Buitenlands vastgoed, daarentegen, wordt belast op de effectief ontvangen huur of op de huurwaarde, de huurprijs die men kan krijgen als men zou verhuren. Gevolg is dat je meer belasting betaalt op buitenlands vastgoed dan op een gelijkwaardige woning in België. Dat verschil in fiscale behandeling, puur op basis van de Belgische of de buitenlandse ligging van het onroerend goed, is volgens het Europees Hof van Justitie een schending van het vrije verkeer van kapitaal.

Dus moet België vastgoed in binnen- en buitenland op dezelfde manier belasten. Hoe dat moet gebeuren, mag België zelf beslissen. Er zijn twee grote mogelijkheden. Eén: België belast ook het buitenlandse vastgoed op basis van het kadastraal inkomen. Maar dat begrip is in het buitenland niet altijd bekend. Twee: België belast het binnenlandse vastgoed op basis van de werkelijk ontvangen huurinkomsten. Volgens experts is alleen dat laatste een realistische optie.

Maar velen vrezen dat als in de toekomst het binnenlands vastgoed belast wordt op de werkelijk ontvangen huurinkomsten dit zal neerkomen op een belastingverhoging. Dat hoeft niet zo te zijn, de Belgische regering zou er met allerlei aftrekposten voor kunnen zorgen dat het vastgoed wel wordt belast tegen de werkelijke huurinkomsten, maar dat toch niet meer belastingen hoeven te worden betaald. Het zou wel opnieuw leiden tot een nog complexere fiscaliteit en zou de discriminatie bestendigen.

Kortom, ook deze belasting van vastgoed zou het best deel uitmaken van een brede fiscale hervorming, net als de effectentaks en de koolstoftaks. Met de grote hervorming zouden de belastingen eenvoudiger en rechtvaardiger moeten worden gemaakt. En meteen ook groener, waarbij ook nog de belasting op arbeid wordt afgebouwd.

Waar de fiscus het geld dan kan gaan halen? Daarover bracht de Hoge Raad van Financiën in mei 2020 een soort catalogus over uit, waarin wordt opgesomd welke ingreep hoeveel opbrengt. Knack bracht toen een interview met de voorzitter van de Hoge Raad, Herman Matthijs. Op de vraag wat hem tijdens de werkzaamheden was opgevallen, antwoordde hij: ‘Dat we echt een uiterst complex belastingsysteem hebben, met zeer hoge administratieve kosten. We kennen bijzonder veel aftrekposten, verminderingen en uitzonderingen waarin zeker kan worden gesnoeid. Ik weet wel dat elke aftrekpost zijn supporters heeft, maar nu is het een echte wildgroei. Ons fiscale systeem komt in aanmerking voor de gouden prijs in een Kafka-wedstrijd. Het is niet meer beheersbaar en leefbaar.’

Benieuwd of de regering-De Croo en met name minister van Financiën Van Peteghem erin zal slagen om een grote fiscale hervorming uit te tekenen, zodat ons fiscale systeem opnieuw ‘beheersbaar en leefbaar’ wordt. De initiatieven van de effectentaks, koolstoftaks en de problemen rond het belasten van het vastgoed dragen daar alvast niet toe bij.

4. Vaccin

Het nieuws dat farmareus Pfizer samen met het Duitse BioNTech een vaccin had ontwikkeld dat voor meer dan 90 procent beschermt tegen het coronavirus leidde tot heel veel hoop dat er stilaan een eind komt aan de ergste gezondheids- en economische crisis sinds pakweg een eeuw. Toch kreeg het verhaal een wrange bijsmaak.

Op de dag dat Pfizer het hoopgevende nieuws bekendmaakte, verkocht Pfizer-baas Albert Bourla meer dan 60 procent van zijn Pfizer-aandelen. Het aandeel Pfizer maakte die dag een sprong van 15 procent op de beurs, en dus kon Bourla zijn aandelen van de hand doen tegen een van de hoogste koersen sinds de farmagigant bijna een halve eeuw geleden zijn beursdebuut maakte.

Bourla verkocht meer dan 132.000 aandelen, 62 procent van zijn totaal, tegen 41,94 dollar per stuk, zo blijkt uit een verklaring bij de Securities and Exchange Commission (SEC), de Amerikaanse beurswaakhond. Dat leverde hem bijna 5,6 miljoen dollar op, een kleine 4,8 miljoen euro.

Was die verkoop toeval, of is er sprake van handel met voorkennis? Volgens Pfizer was het toeval, want Bourla had al in februari beslist om aandelen te verkopen, wat hij op 19 augustus nog eens bevestigde. Dat was dus bijna drie maanden voor dat Pfizer met het wereldnieuws uitpakte, wat de beurzen deed opveren. Anderzijds wordt opgemerkt dat het toch ‘verdacht’ is dat Bourla net op 19 augustus de verkoop bevestigde, één dag voor Pfizer meldde dat het al in oktober een coronavaccin zou kunnen presenteren aan de toezichthouders.

Hoe blij de wereld ook is met het nieuws over een goed werkend medicijn, het cashen van Bourla werpt er toch een smet op. Het is ook niet goed voor het imago van de farma-industrie, die al vaak het verwijt krijgt dat ze al te zeer gedreven wordt door geldgewin in plaats van door bekommernis om de volksgezondheid.