‘In Antwerpen hoeft niemand op straat te slapen: wie geholpen wil worden, wordt geholpen’

‘Ik durf te stellen dat Antwerpen het meest sociale en medelevende daklozenbeleid van Vlaanderen en daarbuiten voert’, reageert Antwerps schepen Fons Duchateau (N-VA) op het voorwoord van Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck deze week.

Opvallend voorwoord in de papieren vleugel van Knack, waarbij hoofdredacteur Bert Bultinck uithaalt naar mijn beleid inzake daklozen en ‘bedelaars’ die hij omschrijft als vervelende mensen die wartaal uitslaan. Dat laat ik voor zijn rekening. Hopelijk is het ironisch bedoeld. Het lijkt te passen in een framing van sociaal beleid waarbij Bultinck Antwerpen viseert. Verzwijgt hij daarbij bewust het beleid dat dakloze bedelaars de kans geeft op een nieuwe toekomst?

Ik wil hier enkele passages weerleggen.

Span vangnetten voor de havelozen en zieken die geen dak boven hun hoofd hebben, of ze nu bedelen of niet. In België leeft tien tot vijftien procent van de mensen in armoede, driekwart daarvan heeft psychische problemen. De oplossingen lijken voor de hand te liggen, maar de praktijk gaat de andere richting uit. ‘Privatisering’ is het ordewoord van de laatste jaren. Het Antwerpse daklozencentrum ‘De Vaart’ is het bekendste voorbeeld: achttien jaar lang werd het uitgebaat door het Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW), nu gaat het over in de handen van de veiligheidsmultinational G4S. In De Standaard gaf OCMW-voorzitter Fons Duchateau (N-VA) vlakaf toe dat het niet noodzakelijk om de kosten draaide – voor De Vaart wordt er 400.000 euro per jaar uitgetrokken en zowel G4S als het CAW bleven netjes onder dat bedrag. Nee: G4S was aantrekkelijker ‘omdat hun voorstel ideologisch meer in de lijn lag van de nieuwe Antwerpse visie. Het bedrijf zet meer in op uitstroom en zelfredzaamheid’.

De oplossingen voor dakloosheid lijken u voor de hand te liggen? Laat mij hier meegeven welk daklozenbeleid Antwerpen voert. U had het kunnen opvragen in het kader van uw voorwoord.

Allereerst wat G4S Care -en niet beveiligingsfirma G4S- betreft: nee, G4S Care heeft de opdracht niet binnengehaald omdat hun visie meer in de ideologische lijn ligt van het stadsbestuur.

Het bedrijf heeft de opdracht binnengehaald omdat het als beste gerangschikt stond na een onafhankelijke jurering door experts met ruime ervaring in dakloosheid. Eén van de argumenten die die G4S Care boven concurrent CAW deed uitgroeien, was het aantal openingsuren die ‘De Vaart’ in de toekomst kan bieden voor dezelfde prijs. Die verdubbelen namelijk bijna. Meer zorg voor dezelfde prijs, dus. En ja, meer uren begeleiding van daklozen zal hopelijk ook leiden tot meer zelfredzaamheid en een meer zelfstandig leven. Daar lijkt me niets fout aan. Hoezo de praktijk gaat de andere richting uit?

Misschien ligt het aan uw eerder vermelde inschattingsfout rond bedrijf G4S Care, dat u met G4S verwart. G4S werkt met bewakingsagenten. G4S Care werkt met maatschappelijk assistenten, pedagogen, verpleegkundigen, sociaal-agogen… Stuk voor stuk mensen met een verleden bij hulpverleningsorganisaties als CAW, OCMW’s en niet-gouvernementele organisaties. Het verschil moge duidelijk zijn. Wij bewaken onze daklozen niet. Wij bieden hen professionele hulp en nieuwe perspectieven.

Permanente huisvesting

Maar daar stopt het daklozenbeleid niet. Lang niet U vraagt om vangnetten voor de havelozen en zieken die geen dak boven hun hoofd hebben? En terecht. Had u zich geïnformeerd, dan had u geweten dat Antwerpen het project KADANS (ketenaanpak dak- en thuislozen Antwerpen stad) heeft opgestart. In het verleden had Antwerpen een beleid dat daklozen onderdak bood voor de nacht en overdag terug de straat opstuurde. Zorg en begeleiding was heel beperkt. Laat staan dat daklozen onderdak kregen.

In het Kadans-project bieden we als enige stad, daklozen permanente bewoning en begeleiding. Hiervoor creëren we in een eerste fase meer dan 100 plaatsen. Dakloosheid is in regel het gevolg van meerdere problemen: verslaving, schulden, psychiatrische problemen, aanvaringen met parket en politie… In de ketenaanpak halen we alle tussenschoten weg en leggen we die allemaal op tafel voor een optimale begeleiding. De versnipperde puzzelstukjes bij verschillende organisaties wordt zo één gelegde puzzel.

Wat vragen we hiervoor terug aan de dakloze? Niets. Tenzij de wil om mee te werken aan zijn problemen. Voor sommige daklozen zal onze residentiële opvang een eindpunt zijn waar hij een menswaardig bestaan kan leiden. Voor het overgrote deel werken we aan een re-integratie in de maatschappij en zelfstandig wonen. Ik zal u nogmaals citeren: In praktijk gaat het de andere richting uit. In welke richting had u het dan gewenst? Oh ja, mensen met een hoofdzakelijk psychiatrische problematiek scheiden we van de mensen met een verslavingsproblematiek voor een nog betere begeleiding op maat van de dakloze. Die richting gaan we ook uit.

De vermarkting van de zorg is een internationale trend. Politiek gezien is het bovendien een poging om het klassieke middenveld, dat weinig banden heeft met de N-VA, buitenspel te zetten. Daar is an sich niets mis mee, zolang er iets in de plaats komt dat beter is. Privatisering hoeft niet altijd te eindigen in de horror van de Amerikaanse privégevangenissen, maar ook de wantoestanden van de Britse ‘Big Society’ of de Nederlandse ‘participatiesamenleving’ doen alarmen afgaan.

Ik stel vast dat hier per abuis de retoriek van de oppositie werd overgenomen. Wij vermarkten niets. Wij lanceren oproepen voor een projectsubsidie. Dat is geen semantisch verschil. Het verschil is zeer groot.

Bij een vermarkting wordt een product aangekocht voor de beste prijs. Met andere woorden: het is het uitschrijven van een openbare aanbesteding voor hulpverlening. Wie het laagste bod uitbrengt, mag de opdracht uitvoeren. De prijs bepaalt alles. Vermarkten en besparen gaan hand in hand. Maar op armoedebestrijding besparen we in Antwerpen niet, integendeel. Het budget voor daklozenbeleid zal de komende jaren meer dan verdubbelen.

Bij een oproep voor projectsubsidie gaat het om een maximale som die ter beschikking wordt gesteld voor een bepaalde hulpverlening. We bevragen organisaties wat ze voor die som kunnen leveren en welke inzichten en innovaties ze meebrengen. Als zij dat kunnen doen voor een lagere prijs, gaat het ‘bespaarde geld’ onmiddellijk richting meer zorg voor de doelgroep.

Meer zorg en kwaliteit voor dezelfde prijs

Dat is dan ook de insteek van onze oproepen. Meer vangnet, meer zorg en meer kwaliteit voor dezelfde prijs. De oproepen zorgen overigens niet alleen voor meer zorg. Het dynamiseert ook een middenveld dat de gewoonte heeft om de koek onder mekaar te verdelen, zonder uitgedaagd te worden. Dat is geen verwijt naar het middenveld, maar monopolies leiden zelden tot innovatie. ‘We willen zorg op maat van de zorgbehoevende, niet op maat van de zorgverstrekker’, om Mieke Vogels te citeren.

Is er nog ruimte voor het anonieme mededogen van de staat? Mededogen biedt een fantastische meerwaarde, het is Pattex voor de samenleving. En het is volledig vrijgesteld van btw.

Dat klopt. Mededogen is de lijm van een maatschappij. Het mag allemaal wat flexibeler dan Pattex, evenwel. Met dit beleid meen ik dat ook te bewijzen. Ik durf ronduit te stellen dat Antwerpen het meest sociale en medelevende daklozenbeleid van Vlaanderen en daarbuiten voert. In onze stad hoeft niemand op straat te slapen. Hoeft niemand te bedelen. Wie geholpen wil worden, wordt geholpen. U bent steeds welkom in Antwerpen om dat met uw eigen ogen te zien.