Franstalige regeringsformaties: drie puzzels die met de dag ingewikkelder worden

MR en CDH lijken elkaar gevonden te hebben, maar hebben in Brussel en de Franstalige gemeenschapsregering de steun nodig van Ecolo en DéFi. Die willen eerst verregaande akkoorden over politieke vernieuwing.

De Brusselse regering, de Waalse regering en de Franse gemeenschapsregering: sinds CDH-voorzitter Benoît Lutgen de band met PS doorknipte liggen er in ons land ministerposten in maar liefst drie regeringen te grabbel. Een maand na het opvallende manoeuvre van CDH blijken de coalitiegesprekken bovendien heel wat moeizamer te verlopen dan Lutgen had verwacht. Hoe liggen de kaarten nu precies?

Het Waalse kabinet Magnette-I, samengesteld uit PS en CDH, zal haar ambtstermijn niet afwerken. Toch blijft de regering voorlopig in het zadel. De Waalse regering kan immers niet zomaar vallen: wie een motie van wantrouwen indient, moet ook een nieuwe meerderheid voorstellen. Die zou er wel eens snel kunnen komen. MR en CDH lijken elkaar gevonden te hebben, en kunnen in principe met z’n tweetjes een coalitie vormen. In principe, want met 35 van de 75 zetels hebben de twee partijen samen de kleinst mogelijke meerderheid.

Balorige volksvertegenwoordigers kunnen op die manier een probleem vormen: stapt een van de parlementsleden uit de partij en beslist hij of zij om als onafhankelijke te zetelen, dan is de regering meteen de meerderheid kwijt. Toch wagen CDH en MR mogelijk de gok, want op slechts anderhalf jaar van de verkiezingen is de kans vrij groot dat het rampscenario zich niet voltrekt.

Om het risico te verkleinen, probeert CDH al sinds het begin van de gesprekken de Franstalige groenen aan boord te hijsen in Wallonië. Ecolo heeft weliswaar slechts vier zetels bij te dragen, en weet dus dat het weinig gewicht in de schaal te werpen heeft en vooral moet dienen om een krappe meerderheid overeind te houden. Toch voerde de partij een constructieve dialoog met Lutgen en MR-voorzitter Olivier Chastel. Ook DéFi werd trouwens in de verscheidene regeringsonderhandelingen betrokken, al is de partij niet vertegenwoordigd in het Waals parlement.

Ecolo zag dat iedere Franstalige partij – zelfs PS en MR, die met Publifin, Samusocial en Kazachgate elk een aanzienlijk deel van de schandaalsfeer voor hun rekening namen – opeens hoog inzetten op een van de belangrijkste oppositiethema’s van de groenen: politieke vernieuwing in de vorm van deugdelijk bestuur, transparantie, decumul enzovoort. Op die manier verzandden de coalitiegesprekken al vroeg in een wedstrijd politieke zuiverheid: wie wil het verst gaan in de schoonmaak van het politiek bedrijf? DéFi zette meteen hoog in en eiste dat Joëlle Milquet (PS) en Armand De Decker (MR) bij hun partij aan de deur werden gezet voor er over een coalitie gesproken kon worden, omwille van hun vermeende betrokkenheid bij verscheidene schandalen.

Een dag later kwam de zet van Ecolo: een zeventiendelig eisenpakket met onder meer een stevige knip in het aantal publieke mandaten, de afschaffing van de provincies en het verplicht publiek maken van alle vergoedingen van politieke mandatarissen. Voor het loonplafond moeten voor Ecolo overigens alle privévergoedingen meegeteld worden. ‘Dit heeft meer weg van een uitstalraam voor politieke vernieuwing dan van een onderhandelingsnota met prioriteiten,’ zei politoloog Nicolas Bouteca over het lijstje.

Zowel MR als CDH bleek niet door alle voorstellen even gecharmeerd, waarna de groenen een regeringsdeelname op de lange baan schoven: eerst werk maken van politieke vernieuwing, pas daarna postjes uitdelen, klonk het.

In Brussel liggen de verhoudingen nog een stuk ingewikkelder dan in het Waals parlement. Zowel aan Nederlandstalige als aan Franstalige zijde moet immers een meerderheid gevonden worden. Omgerekend in zetels betekent een en ander dat de Franstalige partijen in Brussel 37 zetels nodig hebben. CDH en MR hebben er samen 26 en kunnen dus niet zomaar in Wallonië en Brussel met dezelfde tandem besturen. Bovendien is Ecolo in Brussel met zijn 8 zetels te klein om te komen depanneren. DéFi heeft er 12 in de aanbieding en biedt dus wel mogelijkheden.

Als klap op de vuurpijl heeft DéFi zich de afgelopen dagen achter de eisen van Ecolo geschaard. Gisteren kondigden de partijen zelfs een heus akkoord aan rond politieke ethiek. Zo ontstaan in Brussel twee kampen waartussen het water voorlopig erg diep is: MR en CDH willen wel werk willen maken van politieke vernieuwing maar niet zo radicaal als DéFi en Ecolo.

Bij de PS voelde men de impasse in de lucht hangen. Boegbeeld Laurette Onkelinx kondigde vanmorgen – in een ietwat doorzichtig manoeuvre – aan dat de PS heel wat van de voorstellen van het duo Ecolo-DéFi steunt. Belangrijk om te weten is dat een samenwerking tussen PS, Ecolo en DéFi een meerderheid van 42 zetels zou vormen. Maar willen oppositiepartijen DéFi en Ecolo, net nu ze voluit inzetten op het uitmesten van de politieke augiasstallen, wel in een regering zetelen met de door schandalen geplaagde PS? Voor beiden loert dan het gevaar om de hoek dat MR en CDH hen in de aanloop naar de volgende verkiezingen wegzetten als hypocrieten die het status quo van de socialistische macht in Brussel in stand hielpen houden.

Het parlement van de Franstalige Gemeenschap (de Federation Wallonie-Bruxelles, ofwel FBW) is voor vele Vlamingen een enigma. In Vlaanderen worden de bevoegdheden van de Vlaamse Gemeenschap en het Vlaams gewest immers volledig vertegenwoordigd door het Vlaams Parlement. Bij de Franstaligen is het onderscheid wel behouden, en dus is er naast een Waals parlement, bevoegd voor het Waals gewest, ook een parlement van de Franstalige gemeenschap met 94 zetels. Dat parlement zorgt overigens voor een institutionele band met Brussel, want een deel van de gemeenschapsvertegenwoordigers wordt afgevaardigd uit de Brusselse verkozenen.

In het parlement van de FWB hebben CDH en MR (samen 39 zetels) evenmin een meerderheid, en moet opnieuw naar Ecolo (18 zetels) gelonkt worden. Uitgerekend die partij wil in de toekomst een grondige hervorming van de Franse gemeenschapsregering, zodat de ministers gekozen zouden worden uit het korps van (Franstalige) ministers in de Brusselse en Waalse gewestregeringen. DéFi heeft amper 2 zetels bij te dragen en is dus mathematisch onbelangrijk.

Net zoals in Brussel kan de PS in deze regering aansturen op een ruime meerderheid met Ecolo. Maar voor het zover zou kunnen zijn, moet PS er onverhoopt in slagen boven de schandalen uit te stijgen en zich als een voorvechter van politieke vernieuwing te presenteren.