De erfovereenkomst: ‘Conflicten los je op met een goed gesprek, niet met een akte’

Met een erfovereenkomst kunnen ouders tijdens hun leven al afspraken maken met de kinderen over hun erfenis. Dat kan volgens experts veel geruzie vermijden. Maar het verricht geen wonderen.

Sinds de introductie ervan twee jaar geleden werden er al 5584 erfovereenkomsten gesloten in ons land, zo blijkt uit cijfers van de notarisfederatie. ‘Hoewel ze aan een opmars bezig is, kennen te weinig mensen de erfovereenkomst en de mogelijkheden die ze biedt. En dat is jammer, want dat instrument kan veel ruzies over erfeniskwesties vermijden’, zegt notaris Bart van Opstal, woordvoerder van Notaris.be.

Samen met hun kinderen, de kleinkinderen en zelfs stiefkinderen kunnen ouders met een erfovereenkomst tijdens hun leven al afspraken maken over schenkingen en hun effect op de latere erfenis. Dat kan bijvoorbeeld gaan over voordelen die het ene kind kreeg en het andere niet. Stel dat ouders voor het ene kind een dure opleiding betaalden, het veel langer thuis bleef wonen en geen huur hoefde te betalen. Die voordelen hebben geen effect op de erfenis van de kinderen, terwijl gewone schenkingen wel voorschotten zijn op de erfenis. Dat kan voor oneerlijke situaties zorgen. In een erfovereenkomst kunnen de ouders een geldwaarde plakken op die voordelen, zodat het andere kind – dat die voordelen niet kreeg – daarvoor een compensatie kan ontvangen. En ouders kunnen met hun kinderen afspraken maken over schenkingen, zodat daarover later geen discussies kunnen ontstaan.

Iedereen akkoord

De erfovereenkomst heeft wel één heikel punt: alle betrokkenen moeten akkoord gaan met de afspraken die op tafel liggen. Ligt een van de kinderen dwars, dan valt alles in het water. Zullen dan niet vooral families waar alles al peis en vree is de erfovereenkomst gebruiken, terwijl dat in families met onenigheid alleen maar tot meer conflicten zal leiden? Van Opstal: ‘Dat geloof ik niet. Het is natuurlijk gemakkelijker om niets te doen en de kinderen later zelf alles te laten regelen bij de verdeling van de erfenis, wanneer de ouders er niet meer zijn. Maar dat mondt toch geregeld uit in geruzie. Bij een erfovereenkomst daarentegen zijn de ouders nog zelf aanwezig. Hun morele gezag zorgt ervoor dat kinderen toch sneller geneigd zijn om tot een akkoord te komen.’ Vanuit zijn eigen ervaring merkt de notaris alvast dat er slechts in een minderheid van de gevallen geen akkoord wordt bereikt. ‘Het hele proces brengt een dynamiek op gang waarbij alles op tafel komt en waarbij er ook een evenwicht tot stand komt. Sluimerende conflicten worden besproken, wat toch vaak een louterende werking heeft. Daarmee wordt de kiem van veel grotere conflicten later weggenomen.’

Alle kleren uit

Toch zijn niet alle experts even enthousiast over de erfovereenkomst. Ann Maelfait, vennoot bij Rivus Advocaten en een autoriteit in successieplanning: ‘Ik ben geen fan. Het nadeel is dat mensen er geen afspraken mee kunnen maken over hun nalatenschap, zoals vaak verkeerd wordt aangenomen. Ze kunnen enkel afspraken maken over de voordelen die kinderen ontvingen of schenkingen die al gebeurden. Zo moeten ouders tijdens hun leven al hun vermogen wegschenken aan de kinderen. Maar niet alle ouders willen zich uitkleden voor het slapengaan. En terecht, want dat is niet altijd verstandig.’

Los van haar inhoudelijke bezwaren over de erfovereenkomst gelooft ze wel dat erfovereenkomsten en de transparantie die ze brengen ruzies kunnen vermijden. ‘Maar dat is nog geen garantie. Als de meningsverschillen al gigantisch groot zijn, dan kan een erfovereenkomst de boel helemaal laten ontploffen. De bemiddelaar speelt echt een cruciale rol, want hij moet alle emoties vertalen en helpen begrijpen. Het draait allemaal rond psychologie. Conflicten los je op met goede gesprekken, niet met een akte.’