Nu de Amerikaanse president Donald Trump Europa met handelstarieven bestookt, wil de Wetstraat dat Europa andere markten aanboort. Maar het is België zelf dat Europa in de greep houdt.
Onder Europese economen is ‘diversifiëren’ het nieuwe modewoord. We moeten afscheid nemen van Russische fossiele brandstoffen. Tegelijk kijken we aan tegen de illegale tarieven van Donald Trump. En China speelt hoog spel met zeldzame aardmineralen. Daarom moet Europa zo veel mogelijk op eigen benen staan én zijn strategische afhankelijkheden evenwichtiger over onze aardbol spreiden. Alleen op die manier, zo luidt het, kunnen we onze levensstandaard behouden.
Het is een boodschap die de politiek intussen ook omarmt. ‘We moeten onze interne markt verdiepen, overbodige regelgeving afbouwen en nieuwe partnerschappen sluiten om ons handelsnetwerk te diversifiëren’, aldus premier Bart De Wever (N-VA) eind juli. En minister van Buitenlandse Zaken Maxime Prévot (Les Engagés), ook bevoegd voor het Europese handelsbeleid, zei eind april in de Kamer: ‘We zullen onze relaties beter diversifiëren met het oog op het vrijwaren van onze socio-economische welvaart.’
Trumps tarieven zetten veel in beweging. De onderhandelingen tussen Australië en de Europese Unie waren in 2023 volledig vastgelopen, maar sinds kort komt er opnieuw schot in de zaak. Verwacht wordt bovendien dat het vrijhandelsakkoord tussen de EU en India eind dit jaar in kannen en kruiken is. Ook de Mercosur-overeenkomst, tussen de EU enerzijds en Argentinië, Brazilië, Paraguay en Uruguay anderzijds, zit in de laatste rechte lijn – ook hier hoopt men tegen eind 2025 op witte rook.
Achterstand
In de EU moeten de lidstaten zulke akkoorden echter ratificeren voordat ze volledig in werking treden. In België, waar alle regeringen akkoord moeten gaan, loopt dat mis. Al jarenlang hinkt ons land achterop, vooral omdat het Brusselse en het Waalse Gewest een veto stellen en zo de hele EU in hun greep houden. Denk aan het Europees-Canadese handelsakkoord, dat toenmalig Waals minister-president Paul Magnette (PS) in 2016 zó weerbarstig tegenhield dat de Canadese onderhandelaar in tranen uitbarstte.
In Europa zorgt die achterstand voor wrevel: nauwelijks een EU-land dat het slechter doet dan België. Voormalig EU-buitenlandvertegenwoordiger Josep Borrell noemde België onlangs bij naam als het over de sputterende EU-handelsrelaties ging. In een brief herinnerde de Europese Commissie België eraan dat zijn welvaart van internationale handel afhangt. ‘Dit brengt ons in een zeer lastige positie ten opzichte van de betrokken landen en onze EU-partners, die deze houding niet begrijpen’, zei ex-minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib (MR) al in 2022 over de kwestie.
‘Internationale handel is een belangrijke hoeksteen van onze Vlaamse welvaart. Wanneer zulke akkoorden uitblijven, komt dat onze economie allerminst ten goede.’
Hoewel ons land zopas een kleine inhaalbeweging maakte, heeft het tot op heden een heleboel EU-handelsakkoorden niet geratificeerd. Behalve Canada wachten Vietnam, Chili, Singapore, Maleisië, Thailand, Kameroen, Ghana en Ivoorkust op goedkeuring van ons land. Ook de overeenkomsten die de Belgisch-Luxemburgse Economie Unie met Oman, Tadzjikistan, Panama, Barbados, Togo, Montenegro en Kosovo sloten, moeten van het Brusselse of Waalse Gewest of van het federale niveau nog groen licht krijgen.
Ook volgens Vlaams minister-president Matthias Diependaele (N-VA) is dat een kwalijke zaak. ‘In deze onzekere economische tijden is het erg belangrijk om handelsakkoorden op scherp te stellen en andere markten aan te boren. Vlaanderen is van oudsher een van de meest open economieën ter wereld. Internationale handel is een belangrijke hoeksteen van onze Vlaamse welvaart. Wanneer zulke akkoorden uitblijven, is dat een slechte zaak voor onze economie.’
Boerenprotesten
Bovendien beloven de afspiegelingsregeringen in ons land niet noodzakelijk beterschap. Wie er de verschillende regeerakkoorden op naleest, kan niet anders dan vaststellen dat de Waalse regering – meer dan de federale en veel meer dan de Vlaamse – vasthoudt aan afdwingbare sociale en ecologische afspraken in zulke handelsovereenkomsten. Zeker bij Les Engagés wil men niet zomaar meestappen in eender welk nieuw handelsakkoord, onder meer wegens de hete adem van de PS, Ecolo en de PTB/PVDA in de nek.
Federale regeringspartners stippen niet zelden aan dat er op de kabinetten van Les Engagés-ministers enkele voormalige Ecolo-medewerkers actief zijn die uit dogmatische overwegingen op de rem trappen, maar binnen de partij wuift men die kritiek weg. Afdwingbare sociale en ecologische afspraken in handelsakkoorden, zo klinkt het, zorgen er net voor dat het Europese bedrijfsleven en de landbouwsector geen oneerlijke concurrentie ondervinden.
De regering-De Wever heeft het dossier nog niet ten gronde behandeld. Er komen enkele werkgroepen, maar problemen lijken onvermijdelijk. ‘Het Mercosur-akkoord bijvoorbeeld, ik zie dat niet meteen goedkomen’, vertelt een regeringsbron. ‘Brussel wil al flink snijden in de landbouwsubsidies en nieuwe handelsakkoorden dreigen de situatie van de boeren er niet op te verbeteren. Wat als er nieuwe protesten ontstaan? Daarover is het laatste nog niet gezegd.’
