De politierechtbank van Vilvoorde heeft een GAS-boete die volgde na een trajectcontrole nietig verklaard. De rechter oordeelt dat de overtreding anders dan de wet voorschrijft niet werd vastgesteld door een fysieke persoon. De boete werd ook nietig verklaard omdat het meettoestel gefinancierd is door commerciële firma, en niet door de lokale overheid. ‘Het is een perfide systeem’, zegt Maarten Vandermeersch, die zich als advocaat specialiseert in de materie .
In mei 2024 viel er bij verkeersdeskundige Johan De Mol (UGent) een uitnodiging tot betaling van een GAS-boete in de bus. De Mol zou in een zone 30 in Meise gemiddeld 37 kilometer per uur (gecorrigeerd 31) hebben gereden. De overtreding werd geregistreerd door TaaS (Trajectcontrole-as-a-Service), een privébedrijf dat voor ongeveer 70 Vlaamse gemeentes trajectcontroles installeert en beheert. In ruil voor die dienst ontvangt TaaS 29 euro per overtreding.
De Mol, die ontdekte dat er op hetzelfde traject een maand eerder meer dan 1200 overtredingen werden vastgesteld, tekende bezwaar aan bij de GAS-ambtenaar. Die verwierp de klacht als ‘ongegrond’, waarna De Mol in hoger beroep ging bij de politierechtbank. Zoals Knack destijds aan het licht bracht, gaf die De Mol in een voorlopige uitspraak al minstens op één punt gelijk: een overtreding moet volgens de verkeerswet door een fysieke persoon, en niet door een computersysteem worden vastgesteld.
In dat Knack-artikel verklaarde advocaat verkeersrecht Maarten Vandermeersch ook dat hij zich al eerder vragen had gesteld bij de mogelijkheid om GAS-boetes uit te schrijven voor verkeersboetes. ‘Precies omdat de verkeerswet zegt dat de vaststelling door een daartoe bevoegde persoon moet gebeuren. De overtreding mag dus niet zomaar door een GAS-ambtenaar worden vastgesteld, laat staan door de software van een privébedrijf.’
Toen al verklaarde Vandermeersch dat de zaak, indien De Mol gelijk zou krijgen, ‘een belangrijk precedent’ zou vormen.
‘Strikt genomen zijn andere rechters door deze uitspraak niet gebonden om dezelfde redenering te volgen’, zegt Vandermeersch vandaag. ‘Maar ik neem aan dat veel rechters de argumentatie van de politierechtbank in Vilvoorde zullen volgen en zulke boetes onwettig zullen verklaren.’
De boete is onder meer onwettig verklaard omdat het meettoestel gefinancierd wordt door een commerciële firma, en niet door de lokale overheid. Wellicht is dat argument nog het grootste probleem. De lokale overheden zijn net met die commerciële firma’s gaan werken omdat ze dit niet zelf konden of wilden financieren.
Maarten Vandermeersch: Dat klopt. Ik verneem dat vandaag al een zeventigtal gemeenten hun trajectcontroles op deze manier laten uitvoeren. Dat kan dus nog een hele tijd voor problemen zorgen voor de vaststellingen die op die manier nog tot stand zullen komen.
De afgelopen jaren heeft dit systeem tot honderdduizenden GAS-boetes geleid. Zijn die nu, om dezelfde reden, plots allemaal aanvechtbaar?
Vandermeersch: Dat lijkt me verre van evident. Als je een GAS-boete krijgt, heb je 30 dagen om in beroep te gaan en, zoals Johan De Mol heeft gedaan, je argumenten naar voren te brengen. Je kunt natuurlijk aanvoeren dat je toen nog niet op de hoogte was van die onwettigheid, maar ik vermoed dat dat argument juridisch niet zwaar genoeg zal wegen.
Stel dat ik morgen een GAS-boete krijg na een snelheidscontrole door een dergelijk meettoestel. Wat zou u mij adviseren?
Vandermeersch: Ik zou zeggen: laten we onderzoeken of die wel wettig tot stand is gekomen, en onder meer nagaan hoe de financiering van dat meettoestel tot stand kwam. Als dat door een externe partner is gebeurd, zou ik adviseren om niet te betalen, bezwaar aan te tekenen, en vervolgens te wachten op de reactie van de gemeente.
Dat brengt ons bij een van de sterke argumenten van Johan De Mol. Zo’n GAS-boete kost 53 euro. In beroep gaan kost tijd, moeite en – als je er juridische bijstand bij haalt – disproportioneel veel geld.
Vandermeersch: Je moet inderdaad al heel principieel zijn om die tijd of dat geld erin te willen investeren. De meeste mensen zullen dat niet doen. Dat is ook de reden waarom ik het een perfide systeem noem. Mensen betalen dat gewoon, ook al gaan ze – soms terecht – er niet mee niet akkoord.
De politierechter in Vilvoorde zegt eigenlijk dat het huidige systeem onwettig is. Mogen we ervan uitgaan dat het dan binnen afzienbare tijd ook ophoudt te bestaan?
Vandermeersch: Ik denk het wel. Als ik de bevoegde minister, Annick De Ridder (N-VA), goed begrijp, is ze van plan om de rol van de private partners kritisch te bekijken. Want dat is natuurlijk de essentie van dit verhaal. Als die partners bijvoorbeeld de contractuele voorwaarde stellen dat er binnen zulke trajectcontroles geen verkeersdrempels mogen worden aangelegd, dan gaat het toch in de eerste plaats om een verdienmodel en niet om verkeersveiligheid.
Dat brengt ons bij nog een ander argument van De Mol. Hij merkt op dat in Meise de afstand tussen het begin van de trajectcontrole en het bord waarmee die wordt aangekondigd nauwelijks 20 meter bedraagt. Als die trajectcontrole dan ook nog eens erg kort is, lijkt het alsof ze gemaakt is om automobilisten ‘in de val te lokken’.
Vandermeersch: Dat is een terecht punt. Johan De Mol vertelde me dat er in Nederland wel regels bestaan die bepalen dat er een redelijke afstand moet zijn tussen de meetinfrastructuur en de aankondiging van de snelheidsbeperking. Het lijkt me een goed idee om dat ook bij ons te beregelen.
In de politierechtbank heb je vandaag ook veel discussies over bemande camera’s die zijn opgesteld net achter het bord dat het begin van de bebouwde kom markeert. Burgers krijgen dan het gevoel dat het om het boetegeld gaat en niet om de verkeersveiligheid. Zo riskeer je het draagvlak voor alle snelheidsbeperkende maatregelen onderuit te halen.