1 jaar na de verkiezingen: Het hobbelig parcours van Michel en Bourgeois in 12 etappes

Exact 1 jaar geleden trokken de Belgen naar de stembus voor de moeder aller verkiezingen. Dat resulteerde in een onuitgegeven coalitie van liberalen, Vlaams-nationalisten en christendemocraten. Van kamikaze- tot kibbelregering: een terugblik in 12 etappes.

Na de verkiezingen verwacht iedereen een lange en slopende formatie. Maar sneller dan verwacht worden de deelstaatsregeringen gevormd. De bedoeling is dat een weerspiegeling daarvan te vinden zou zijn op het federale niveau. Die komt er echter niet, als blijkt dat cdH-voorzitter Benoit Lutgen het lot van zijn partij heeft vastgeklonken aan de PS (en daarmee ook in zijn eigen partij een bommetje dropt). In een regering stappen waar ook N-VA deel van uitmaakt, ziet hij niet zitten. En dus worden bliksemsnel de Franstalige regeringen gevormd.

Voor MR-voorzitter Charles Michel is dat dan ook het moment om voor de vlucht vooruit te kiezen en een federale regering te vormen met een minderheid aan Franstalige kant. Die formatie heet tot dan in de pers én vooral in PS-retoriek ‘de kamikazeregering‘ – een duidelijke waarschuwing aan de Franstalige liberalen die zich daarmee zouden isoleren.

Tijdens de onderhandelingen over de postjes wordt al duidelijk dat CD&V in deze regering de linkerflank zal moeten dekken. In zo’n geval is het premierschap eerder een last dan een zegen, en de partij kiest er daarom voor om de post aan Charles Michel te laten door Marianne Thyssen voor te dragen als Belgische kandidaat voor de Europese Commissie.

Erg verrassend: lange tijd zag het er nameijk naar uit dat Didier Reynders naar Europa zou doorschuiven. Dat zou immers een belangrijk ‘personeelsprobleem’ van Michel oplossen: zijn MR is verdeeld in twee kampen, dat van hem en dat van Reynders. Een van beiden onder de ander laten dienen: het werd als onmogelijk voorspeld. Dat blijkt beter mee te vallen dan verwacht – ook al wordt geschreven over een toenadering van de clan-Reynders tot de PS van Elio Di Rupo.

Lachen voor de foto’s! pic.twitter.com/PowEj77i3V

— Orakel van Merksem (@OrakelvMerksem) September 4, 2014

Dat CD&V de premier niet wil leveren, is niet makkelijk voor Kris Peeters, van wie aangenomen wordt dat hij zijn zinnen gezet had op de 16. De voormalige minister-president van Vlaanderen wordt uiteindelijk – een erg aanwezige – vicepremier en minister van Werk.

De situatie leidt er volgens CD&V-voorzitter Wouter Beke toe dat zijn partij het sociale gelaat in deze regering wordt. Of zoals fractieleider Servais Verherstraeten het zegt: ‘de luis in de pels’. ‘CD&V drukt af en toe op de linkse pedaal, maar niet op de rem.‘

De eerste dagen en weken van de regering-Michel I zijn tumultueus. De beëidiging op 11 oktober 2014 wordt gevolgd door zeer pittige marathondebatten en een emotionele vertrouwensstemming in de Kamer.

Tijdens de eerste weken is het voor iedereen zoeken naar zijn of haar rol binnen de gewijzigde machtsverhoudingen. N-VA moet vervellen van beukende oppositieleider naar dragende regeringspartij. Bij PS moet het omgekeerd.

Het wordt beuken op N-VA, maar dan als drieband-tactiek: zo Michel wegzetten als schoothondje van de zeer rechtse en ‘foute’ N-VA.

Voor dat laatste etiket leveren de N-VA-excellenties zelf de munitie voor vurige tussenkomsten van PS-fractieleidster Laurette Onkelinx, die ‘het geluid van laarzen in de regering‘ hoort galmen.

De Facebook-geschiedenis van kersvers staatssecretaris Theo Francken wordt tot in detail uitgepluisd, nadat een oude uitspraak over migratie (‘Ik kan me wel iets voorstellen bij de economische meerwaarde van de Joodse, Chinese en Indiaanse (sic) diaspora, maar minder bij de Marokkaanse, Congolese of Algerijnse. Of is dat te aangebrand?‘) van hem wordt opgevist. Francken is ook aanwezig, samen met Vlaams minister Ben Weyts, op het verjaardagsfeest van VMO-oprichter en latere VU-senator Bob Maes.

Vicepremier en minister van Veiligheid en Binnelandse Zaken Jan Jambon– die ook voor de regeringsvorming al meermaals vanuit verschillende hoeken onder vuur werd genomen – gooit olie op het vuur door in La Libre Belgique te zeggen dat ‘collaborateurs hun redenen hadden‘.

De oppositie wil aantonen dat de nieuwe N-VA-excellenties niet zuiver op de graat zijn. Aan Franstalige kant komt dat goed uit om de MR te viseren. Het gaat er vaak stevig aan toe, Onkelinx houdt er de bijnaamLaurette Mitrailletteaan over, maar uiteindelijk komt Michel I niet al te gehavend uit de strijd.

Luider aub. pic.twitter.com/OWUiFrCIyd

— Orakel van Merksem (@OrakelvMerksem) October 23, 2014

Zowel de federale regering van Charles Michel als de Vlaamse van Geert Bourgois noemen zichzelf ‘een centrumrechtse herstelregering’. Dat roept protest op van de linkerzijde, maar wat opvalt is dat het protest eerde zichtbaar is op straat dan in het parlement, waar de rode oppositie na decennia regeringsdeelname de tijd nodig heeft om haar draai te vinden.

De vakbonden mobiliseren 130.000 mensen voor de nationale betoging in november, veroorzaken met een reeks stakingsdagen de nodige hinder en er vormt zich een merkwaardige, breed gedragen coalitie met het burgerinitiatief Hart boven Hard.

Die laatste groep overtuigt in het voorjaar 20.000 mensen om op de meest regenachtige dag van het jaar te gaan betogen in Brussel. De vakbonden en de culturele sector vinden elkaar in hun afkeer van de geplande besparingen en wat zij ‘het asociale beleid van deze regeringen’ noemen.

Zelf hoort hij het niet graag, maar de agelopen maanden is Bart De Wever verschillende keren omschreven als ‘schoonmoeder van de regering’. De voorzitter van de grootste partij koos er na de verkiezingen voor om in Antwerpen te blijven zetelen als burgemeester. Daardoor heeft hij de handen vrij om achter de schermen de discussies in de Wetstraat mee te sturen.

Tekenend is het debat over de para’s op straat waarbij het tot een confrontatie kwam met Kris Peeters, die ostentatief een portie worst –beuling – kwam kopen in Antwerpen, met zijn vrouw aan zijn zijde én een tros journalisten in zijn kielzog.

Bovendien kiest de N-VA-voorzitter zijn optredens in de media heel zorgvuldig – een bewuste strategie – en blijft hij mede daardoor de onbetwiste nummer één in Vlaanderen.

Afgaand op de peilingen lijkt er nog geen De Wever-moeheid in de lucht te hangen, en hebben de relletjes rond zijn persoon weinig invloed op zijn populariteit, wel integendeel.

In de debatten in het Vlaams parlement komt het ondertussen meerdere keren tot een treffen tussen de verschillende meerderheidspartijen.

‘Eigenlijk zijn de meerderheidspartijen stielbedervers: ze maken het ons onmogelijk oppositie te voeren door dat zelf te doen,’ grijnst SP.A-voorzitter Bruno Tobbackin een interview met Knack.be.

<3 #ringland pic.twitter.com/NUiu214ZxP

— Orakel van Merksem (@OrakelvMerksem) April 29, 2015

Behalve nu en dan een ongelukkige uitspraak van Vlaams minister Liesbeth Homans lijken vooral de twee grote bouwdossiers – erfenissen uit vorige legislatuur – de relaties te vertroebelen. Sinds de komst van de voorstellen van de actiegroep Ringland wordt er een nieuw compromis gezocht in het Oosterweel-dossier.

Daarnaast was er ook veel te doen over Uplace, het belevingscentrum dat ondernemer Bart Verhaeghe wil optrekken in de schaduw van het viaduct van Vilvoorde.

Vanuit politieke hoek is de animo voor het shoppingcomplex steeds minder groot geworden. Sinds de start van de Vlaamse regering leek het wel alsof enkel N-VA-fractieleider in het Vlaams parlement Matthias Diependaele het project nog durfde te verdedigen.

Sinds vorige week trok ook hij samen met Bart De Wever zijn steun voor het project in, waardoor geen enkele partij nog achter het project staat. Ook de N-VA ziet geen groot draagvlak meer, en acht het niet waarschijnlijk dat het complex er ooit komt.

Hoewel de besparingen van de ploeg van Michel en Bourgeois bij uitstek thema’s zijn waar socialisten zich op kunnen profileren, slagen ze er in de praktijk nauwelijks in om het laken naar zich toe te trekken.

Discussies worden vaak beëindigd door iemand van de meerderheid die vraagt: ‘waarom hebben jullie daar dan niets aan gedaan in al die jaren dat jullie aan de macht waren’. Het is een opmerking die wellicht nog een tijdje gebruikt zal worden in de debatten.

Aan Vlaamse kant komt daar nog bij dat de SP.A vooral met zichzelf is bezig geweest. De voorzittersverkiezing tussen Bruno Tobback en John Crombez lijkt daar heel wat energie te vragen. De strijd aan de top en interne strubbelingen steken stokken in de wielen van het oppositiewerk.

Als fractieleider in de Kamer was Jan Jambon (N-VA) de man die vaak met een bazooka schoot op de regering-Di Rupo. Als minister van Veiligheid en Binnenlandse Zaken en belangrijkse vicepremier heeft hij een andere rol aangenomen. Hoewel er, vooral in Franstalig België heel wat wantrouwen was, is dat nu veel minder het geval. Jambon vervelde Vlaams-nationalistische van oppositieleider tot Belgisch minister.

In de Kamer zette hij Filip Dewinter (Vlaams Belang) op zijn plaats toen die met een koran stond te zwaaien, hij oogstte lof voor zijn aanpak in Verviers en de afwikkeling van de terreurdreiging, en daarnaast luisterde hij naar de verzuchtingen van de politie, en beloofde hij extra middelen na een opgemerkt bezoek aan de politiekazerne van Luik.

De hete herfst was voor de bonden een manier om het ongenoegen over het regeringsbeleid te uiten. Nadien ging de Groep van Tien opnieuw rond de tafel zitten, en dat resulteerde in februari in een nieuw sociaal akkoord. Hoewel de socialistische bonden het niet mee goedkeuren is dit een opsteker voor Charles Michel. Het sociaal overleg had al vele jaren niets meer opgeleverd, deze regering trok de dialoog weer op gang.

Toch is het bereikte akkoord een pluim die ook CD&V -‘het sociaal gelaat van deze regering’- graag op haar hoed steekt, omdat minister van Werk Kris Peeters in dit dossier mee de kar heeft getrokken.

“Archibald, geef me mijn vakbondsvertroebelaar eens” pic.twitter.com/59dphSzge0

— Orakel van Merksem (@OrakelvMerksem) March 20, 2015

Het sociaal overleg staat voor de vakbonden los van het protest tegen de regering. De bonden vinden nog altijd dat er een rechtvaardige belastingsverschuiving moet komen, en houden de druk op de ketel voor Michel en co.

Al sinds het begin van deze regering wordt er gepraat over de tax shift. Hoewel de belastingverschuiving met als doel de lasten op arbeid te doen dalen eerst deel zou uitmaken van de begrotingscontrole, is het vandaag de vraag wanneer ze er uiteindelijk zal komen.

Bovendien betekent het begrip – dat wel degelijk in het regeerakkoord staat – voor elke partij iets anders. Waar het eerst nog gold als een ingreep om de belastingen rechtvaardiger te verdelen, moet de tax shift er volgens Open VLD en N-VA nu voor zorgen dat de volledige belastingsdruk daalt. De afgelopen weken werden vanuit alle partijen al ideeën en taboes gelanceerd, die de uiteindelijke onderhandelingen wellicht niet gemakkelijker zullen maken.

Welk compromis die spreidstand zal opleveren, is nog maar de vraag.

Tijdens de regeringsonderhandelingen speelde Open VLD-voorzitter Gwendolyn Rutten het spel slim waardoor ze haar partij zowel op Vlaams als federaal niveau aan boord kreeg. Op het Vlaams niveau resulteerde dat onder meer in een opvallende terugkeer van Sven Gatz, die meteen oog in oog stond met de culturele sector toen hij zijn besparingsplannen aankondigde.

Federaal werd dokter Maggie De Block minister van Volksgezondheid. Geen gemakkelijke job in tijden van besparingen, maar De Block oogst wel lof voor haar aanpak. Ook in de peilingen blijkt ze nog steeds de meest populaire politica van het moment.

Daarnaast heeft de partij met Bart Tommelein ook een erg zichtbare staatssecretaris in de regering. Met zijn strijd tegen Facebook enerzijds en anderzijds de aanpak van sociale fraude kan hij zich profileren op klassieke liberale thema’s.

Vermaelens Projects viert uitbreiding! pic.twitter.com/I6okBSFQoI

— Orakel van Merksem (@OrakelvMerksem) May 4, 2015

Ook binnen de meerderheid is bij de start van de federale regering te horen dat zeven ministers voor MR misschien wat veel was. Zes maand na de start van de regering lijkt dat vooral tot uiting te komen in het beleid van Marie-Christine Marghem. Als minister van Energie is ze verantwoordelijk voor de kerncentrales. Een politiek gevoelig thema, waarop vooral Groen zich profileert.

De partij ging voluit in de aanval en slaagde erin om Marghem aan het wankelen te brengen. Aanleiding was een poging van Marghem om een kritische nota over de verlenging van de levensduur van de kerncentrales, achter te houden voor het parlement.