Marnix Verplancke

In 1895, nog net voor zijn twintigste verjaardag, publiceerde Leopold Andrian“Der Garten der Erkenntnis”, een kleine roman die door tijdgenoot Hugo von Hofmannsthal meteen “Het Duitse Narcissusboek” werd genoemd. Het zou, afgezien van een paar gedichten, het enige worden wat Andrian in zijn 76 jaar lange leven zou publiceren, maar het zette wel meteen zijn naam op de kaart van de Duitse symbolistische literatuur.

In “De tuin van inzicht”, zoals het boekje in het Nederlands heet, volgen we Erwin op zijn zoektocht naar de zin van het leven. Op zijn twaalfde was hij volstrekt eenzaam, zelfgenoegzaam en gelukkig. Maar toen moest hij naar het internaat, waar de anderen zijn wereld binnenstapten. De zin van het leven, zo denkt hij, is in die anderen te vinden, en hij begint te zoeken. Maar waar hij zijn verlangen ook op projecteert, altijd blijkt hij bedrogen uit te komen: zijn vrienden, de frivoliteiten van het Weense leven, zelfs de vrouw naar wie iedereen smachtend opkijkt, niets kan zijn honger stillen.

Almaar meer gaat hij in zichzelf leven en almaar minder praat hij nog met de anderen: “Op sommige dagen herinnerde hij zich zijn hele vroegere leven; maar in zijn ontroering daarover school iets van het medelijden dat je voelt voor een ziek, lief en lelijk kind.” Op zoek naar de beeltenis van de wereld beseft hij op zijn twintigste dat hij die alleen in zichzelf zal vinden. Maar ook daar schuilt de voldoening niet. Zijn levensfilosofie ten einde gedacht, sterft hij, “zonder inzicht te hebben verworven”.

“De tuin van inzicht” is een sprookjesachtige vertelling zonder eigenlijk verhaal die qua thematiek veel doet denken aan Percy Shelley’s “Alastor or the Spirit of Solitude”. We hebben hier dus te maken met een romantiek op zoek naar zijn grenzen. Wat de stijl betreft, is dit natuurlijk een volstrekt ander werk. Het fin-de-sièclegevoel – een doodgeboren jeugd geleefd in een doodgeboren eeuw, en dit verwoord in een uiterst geësthetiseerde taal – komt hier zo treffend tot uiting, dat dit terecht een cultboekje geworden is. Door zijn mysterieuze, van enige actie ontdane verhaalstructuur laat dit werkje bovendien een heel specifiek gevoel na bij de lezer: het is een pareltje om vele malen na elkaar te bewonderen.

Leopold Andrian, “De tuin van inzicht”, L.J. Veen, Amsterdam, 72 blz., 600 fr.

Marnix Verplancke

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content