Nog tot eind september looft het sceptische genootschap SKEPP 1 miljoen euro uit aan iedereen die kan bewijzen dat hij of zij over een paranormale gave beschikt. Vorige zaterdag vond voor het eerst in ons land een experiment plaats met een kanshebber.
Een bungalow in een Limburgse verkaveling, op de eerste zaterdag van de zomervakantie. In de veranda staan vijf leden van SKEPP, de Stichting voor Kritische Evaluatie van Pseudo-Wetenschap en het Paranormale, onder wie de voorzitter en de penningmeester. Ook aanwezig: de bewoner van het huis, René Berckmans (75), zijn echtgenote, hun kleinzonen Arnoud en Fabian en zijn neef Jos. Johan Torfs, werkend lid van SKEPP en vandaag testcoördinator, leest een document voor met daarin deze cruciale passage: ‘René Berckmans heeft een systeem ontwikkeld waarmee hij aardstralen in zijn tuin naar believen kan onderbreken of doorlaten. Dat systeem kan door een derde bediend worden, waarna RB, door meting boven de aardstraal, kan vaststellen of de aardstraal al dan niet onderbroken is.’
Na de ondertekening van het document trekken we de tuin in. Naast een schuurtje houden we halt. Berckmans wil liever niet dat er foto’s van worden gemaakt, maar de neutralisator die hij uit de grond haalt, ziet er op het eerste gezicht heel gewoon uit. Wie niet beter weet, zou kunnen denken dat het de bovenkant van de steel van een zwabber is. Dat is het ook, maar het gaat om wat erin zit, het resultaat van meer dan zeven jaar zoeken, experimenteren en herbeginnen.
Wat zijn aardstralen? Volgens de officiële wetenschap bestaan ze niet. Volgens mensen die erin geloven zijn het mysterieuze stralen die hoofdpijn, slapeloosheid en gewrichtspijn kunnen veroorzaken, zeker als ze je huis doorkruisen ter hoogte van de slaapkamer.
In 2002 riep SKEPP de Sisyphus-prijs in het leven. Die belooft 10.000 euro aan iedereen die objectief kan bewijzen dat hij over een paranormale gave beschikt. Dankzij een anonieme Antwerpse zakenman is het prijzengeld tijdelijk verhoogd tot 1 miljoen. Volgens SKEPP hebben zich tot nog toe een twintigtal mensen aangediend. Bij een eerste screening vielen ze stuk voor stuk door de mand. De geringe belangstelling is voor SKEPP-voorzitter Paul De Belder een indicatie dat paranormale gaven niet bestaan, en dat de echte charlatans en kwakzalvers liever wegblijven: ‘Waarom zou een sjoemelaar die enkele honderdduizenden per jaar verdient met pseudogeneeskunde zijn reputatie op het spel zetten voor een schamel miljoen?’
In de gloria
Dat SKEPP vandaag toch een heuse test uitvoert, is hoogst uitzonderlijk. In de gepensioneerde meet- en regeltechnicus René Berckmans heeft SKEPP iemand gevonden die te goeder trouw lijkt te zijn, niet uit is op geld of roem, en wiens claim objectief kan worden geverifieerd. Berckmans raakte zeven jaar geleden in de ban van aardstralen. ‘Een boerengezin uit de buurt had geweldige problemen met aardstralen, of beter gezegd: waterstralen. Die worden veroorzaakt door ondergrondse wateraders. Het is zoals met een generator: de spoelen ontwikkelen een spanning als ze door een magnetisch veld draaien.’ Berckmans werkte zijn hele leven voor Philips als ontwikkelaar. Als hij technische oplossingen bedenkt, doet hij dat in de eerste plaats als elektrotechnicus.
Het boerengezin liet René niet los. Hij verdiepte zich in de literatuur over aardstralen en begon aan experimenten, die hij zorgvuldig in schriftjes bijhoudt. Op een dag boekte hij een eerste succes met de koperen spoel van een oude tv-beeldbuis boven een aardstraal. De straal leek minder sterk. Berckmans ontwierp tientallen neutralisatoren in schijfvorm en in buisvorm, die hij allemaal genummerd bijhoudt. Welke componenten er precies in zitten, wil hij niet vertellen.
Meten is weten, ook in dit geval. Maar het probleem is dat er geen verifieerbaar meettoestel bestaat om aardstralen te meten. Aardstralen en wateraders worden sinds eeuwen in kaart gebracht door wichelroedelopers – door de wetenschap weggezet als charlatans. De wetenschap verklaart de werking van de wichelroede met het ideomotorisch effect: door suggestie bepaald onbewust motorisch gedrag. Een traditionele houten wichelroede gaat ook René Berckmans’ petje te boven. Hij verkiest twee L-vormig gebogen stukken koperdraad, die hij baguetten noemt. Wanneer Berckmans met de baguetten over een actieve aardstraal loopt, bewegen de koperdraden zich naar elkaar toe en kruisen ze.
Het experiment gaat van start. Johan Torfs opent een verzegelde envelop waarin instructies staan volgens een gerandomiseerd patroon. Zo weet Torfs wanneer hij de buis met de neutralisator in de grond moet steken. Aan de andere kant van de pergola zal René Berckmans meten of de straal al dan niet onderbroken is (lees: of de buis al dan niet in de grond zit). Hij mag ook zijn kleinzonen raadplegen, die aan de zijkant van het huis hun metingen uitvoeren. Torfs, Berckmans en de kleinzonen krijgen elk een getuige naast zich. Een fotograaf van Skepp legt na elke proef de stand van de buis vast in het gezelschap van de getuigen.
Het tafereel lijkt recht uit In de gloria te komen. Aan de ene kant zijn er de SKEPP-leden, die zo respectvol mogelijk met de aangeboden informatie proberen om te gaan, maar hun scepticisme soms moeilijk kunnen verbergen. Aan de andere kant is er René Berckmans, die alleen uiterlijk rustig is. ‘Dit is erger dan een examen’, zucht hij. Hij is heilig overtuigd van de werking van zijn neutralisator, zegt hij, maar hij beseft dat het aartsmoeilijk is om dat onder gecontroleerde omstandigheden te bewijzen.
Geen wortelen of chocola
Veertien keer op rij brengt Johan Torfs de buis in positie. Veertien keer schrijdt René Berckmans in opperste concentratie over het grasveld voor een meting met de baguetten. Soms zien we de stukken koperdraad elkaar kruisen ter hoogte van de door hem op een plattegrond aangegeven water- en aardstralen die door zijn tuin lopen, soms niet.
Is het experiment waterdicht? Wie garandeert dat de informatie uit de envelop niet op een of andere manier tot bij Berckmans is geraakt? Kunnen we volledig uitsluiten dat Berckmans SKEPP in het ootje wil nemen? Waarom gaat SKEPP eigenlijk zo ver mee in de logica van een systeem dat volgens de Stichting op drijfzand berust? Het is belangrijk dat de test op bekend terrein plaatsvindt, legt Paul De Belder uit. ‘Anders kunnen mensen te makkelijk beweren dat het niet lukt omdat ze uit hun vertrouwde omgeving zijn weggehaald. Daarom voeren we de proef zo veel mogelijk op het ritme van de proefpersoon uit. Wij willen tonen dat we niet alleen kritisch zijn, maar voor alles openstaan. Maar we verwachten wel dat een claim verifieerbaar is.’
René Berckmans heeft zijn twijfels. ‘De neutralisator onderbreekt meteen een aardstraal, maar het is niet zo dat de straal direct op volle kracht terugkomt als je de buis uit de grond trekt. Zo’n aardstraal heeft tijd nodig om op volle kracht terug te komen. De hele oppervlakte moet opnieuw met energie gevuld worden.’ Daarom mag hij na de manipulatie van de buis telkens tien minuten wachten.
Minuten worden uren. Berckmans begint tekenen van vermoeidheid te vertonen. ‘Mijn batterij raakt leeg, ik voel het niet meer’, zegt hij. ‘De mens is als een batterij, die kan ook leeglopen.’ Ook andere factoren dragen ertoe bij dat wichelroedelopen niet meteen een exacte wetenschap genoemd kan worden. Berckmans heeft vroeger al ondervonden dat het eten van wortelen of chocola hem verhindert aardstralen te voelen.
Na veertien keer wichelroedelopen zit het experiment erop. De resultaten zijn precies wat SKEPP had verwacht. René Berckmans had het 8 van de 14 keer bij het rechte eind – de waarschijnlijkheidsfactor is 50 procent. De wetenschap zegeviert, maar Berckmans is niet plots gaan twijfelen aan het bestaan van aardstralen. ‘Het belangrijkste is dat ik dat boerengezin heb geholpen.’
DOOR JAN BOSTEELS, FOTO FRANKY VERDICKT
Het experiment mislukt, de wetenschap zegeviert. ‘Het belangrijkste is dat ik dat boerengezin heb geholpen.’
