‘Het internationale terrorisme stop je niet door Osama Bin Laden te arresteren.’ Professor internationale politiek Rik Coolsaet rekent in zijn nieuwe boek af met de mythe Al-Qaeda.
Rik Coolsaet. ‘De mythe Al-Qaeda’, Van Halewyck, 48 blz.
Afgelopen weekend wist de Iraanse radio het pertinent zeker: Osama Bin Laden was gearresteerd in een onherbergzame regio in Pakistan. De plaatselijke autoriteiten en het Amerikaanse Witte Huis ontkenden het bericht meteen formeel. Logisch, luidde het in Iran: VS-president George W. Bush zal dit spectaculaire nieuws pas bekendmaken tijdens zijn verkiezingscampagne.
Volgens professor Rik Coolsaet (UG) kan zo’n arrestatie, waar of niet, alleen een kortstondig psychologisch effect sorteren. Coolsaet: ‘Als Bin Laden inderdaad aangehouden is, en Al-Qaeda helemaal opgedoekt wordt, dan zal ergens ter wereld wel een andere Bin Laden opstaan om het vaandel van de jihad over te nemen.’
Bedoelt u dat de rol van Al-Qaeda als centrale organisatie uitgespeeld is?
rik coolsaet: Het Al-Qaeda zoals we dat kenden aan de vooravond van 11 september bestaat niet meer. Natuurlijk, er is nog de vlag Al-Qaeda, die telkens wordt bovengehaald als ergens in de wereld een moslimextremist zijn aanslag meer cachet wil geven. Maar er is geen centrale kas meer, de organisatie is weg. De historische leiding van Al-Qaeda is niet meer bezig met het plannen van grote aanslagen, ook al heeft ze dat onlangs nog aangekondigd. Zij probeert op dit moment vooral het vege lijf te redden. En nu het Pakistaanse leger ook de medewerking heeft afgedwongen van de tribale leiders in het grensgebied met Afghanistan, wordt het net elke dag strakker aangehaald.
Is het einde van het moslimterrorisme daarmee in zicht?
coolsaet: In mijn boek vergelijk ik de hedendaagse strijd tegen het moslimterrorisme met de internationale samenwerking ten tijde van de anarchistische terreur op het einde van de 19e eeuw en de fascistische splintergroepen van het interbellum. Welnu, de wereldwijde strijd tegen het islamistische terrorisme is vandaag succesrijker dan toen, ook al zijn verbeteringen natuurlijk altijd mogelijk. Maar er is een belangrijke schaduwzijde. Zolang er geen aandacht is voor de voedingsbodem van het terrorisme – voor de beruchte vraag: why do they hate us? (waarom haten ze ons?) – zullen steeds nieuwe extremisten de maatschappelijke onvrede in de moslimwereld aangrijpen om hun terreur te legitimeren. Om duurzaam af te rekenen met die groepen, moet je het gevoel van marginalisering en minorisering wegnemen, dat vandaag zo wijdverspreid is. De anarchistische terroristen zijn destijds ook pas langzaam van het toneel verdwenen toen grote groepen mensen meer inspraak kregen via de georganiseerde arbeidersbeweging.
Zolang dat niet gebeurt, zal de merknaam Al-Qaeda aantrekkelijk blijven. En die is veel moeilijker uit te schakelen. Osama Bin Laden heeft een universeel referentiepunt gegeven aan groepen die aanvankelijk alleen maar een lokale agenda hadden. Over al die lokale agenda’s heen is een gevoel van verbondenheid gecreëerd. Ook al gaat het telkens om extremistische splintergroepen, ze opereren nu onder het vaandel van Al-Qaeda.
En telkens als iemand – bij ons of ter plaatse – bij een aanslag of een gerucht de ‘mogelijke betrokkenheid’ van Al-Qae- da vermeldt, komt er wel ergens iemand tussen de Maghreb en de Filipijnen op het idee om zijn eigen ideeën met een terreurdaad kracht bij te zetten. Iedereen die sensatie verkoopt over Al-Qaeda, verzorgt mee de pr van die terreurgroepen.
Er bestaat toch nog een reële dreiging dat terroristen met massavernietigingswapens op de proppen zullen komen?
coolsaet: Het is niet omdat je sensatie relativeert dat je in het andere uiterste moet vervallen. Een mogelijk risico mag je niet wegmoffelen. Maar het gevaar dat massavernietigingswapens in handen komen van terroristen, bezweer je niet door onheilsberichten te verspreiden. Dat doe je door internationale samenwerking uit te bouwen via de bestaande organisaties zoals het IAEA (het internationaal VN-agentschap voor atoomenergie). De Amerikanen spreken bijvoorbeeld voortdurend over het gevaar voor biologische wapens, maar als het over verificatiemechanismen gaat, willen ze vervolgens niet meedoen.
Welke rol kunnen de Verenigde Naties nog spelen?
coolsaet: Het gaat niet goed met de VN. Nochtans is dat de organisatie die achtergestelde groepen in de wereld een perspectief kan bieden. In de internationale samenleving is de kloof tussen haves en have-nots te groot geworden, en dat werkt frustratie en onstabiliteit in de hand. Door aandacht te tonen voor de échte bekommernissen van de wereldbevolking, zou je al heel wat extremisten hun stilzwijgende aanhang ontnemen. Maar dan moet je af van de logica van Washington, die zegt dat er maar drie gevaren zijn voor de mensheid: terroristen, massavernietigingswapens en schurkenstaten.
Gerry Meeuwssen
