Robothond Aibo heeft een elektronisch baasje dat luistert naar de naam QRIO. Die kan joggen, herkent gezichten en maakt zelfs een bescheiden praatje. Een doorbraaktechnologie of een marketingstunt?
‘De jaren tachtig waren het tijdperk van de pc, de jaren negentig stonden in het teken van het internet, nu stappen we het tijdperk van de robotica binnen.’ Met die gevleugelde woorden stelde Toshitada Doi, de Japanse vice-president van Sony Corporation, net voor de millenniumwissel de robothond Aibo voor. Die kon wandelen, toonde emoties en paste zich zelfs aan het gedrag van zijn oppas aan. Zijn emotioneel register bleef echter beperkt en hij was niet in staat om de stem en het gezicht van verschillende personen te herkennen. Domme hond, kortom.
De nieuwe Sony-robot QRIO (spreek uit: kjoerio), zowel in uiterlijk als in capaciteiten het baasje van Aibo, kan wél verschillende gezichten en stemmen onderscheiden. Dat is hoofdzakelijk het resultaat van de grotere kracht van de processorchips die vandaag in computers worden gestopt. Die chips kunnen meer commando’s en dus meer data per seconde verwerken. En wat zijn beelden en geluiden nu anders dan data?
QRIO wandelt, klimt, springt, huppelt, wuift, danst, trapt tegen een bal en jogt met een snelheid van 14 meter per minuut. Als de robot de lengte van een mens zou hebben gehad, dan had hij een snelheid van 2,4 kilometer per uur gehaald, zo heeft men uitgerekend bij Sony. Wanneer hij zijn evenwicht verliest, reageert hij opvallend menselijk: hij probeert om met zijn handen de val te breken. Waarna hij gewoon weer overeind kruipt. Wanneer hij een duw in de rug krijgt, zet hij een stap vooruit om te voorkomen dat hij valt. Al zijn bewegingen worden gestuurd via de Intelligent Servo Actuator (ASI), een geavanceerd computersysteem met motoren en sensoren. Via de twee digitale camera’s achter zijn oogkassen, registreert QRIO zijn omgeving en kan hij mensen herkennen. Doordat hij een stemsynthe- sizer en spraaktechnologie aan boord heeft, kan hij zelfs een bescheiden conversatie voeren. In zijn geheugen zit een database van meer dan tienduizend woorden. Volgens Sony belichaamt de robot de dromen en de technologische vooruitgang van het bedrijf inzake herkenning, communicatie, IT en artificiële intelligentie.
SPEELGOED
Een doorbraak in de robotica? Speelgoed! Zo oordeelde in ieder geval Marvin Minsky, de wereldautoriteit op het vlak van artificiële intelligentie en docent aan het vermaarde Massachusetts Institute of Technology in Boston, toen hij Aibo ontdekte. Over QRIO zal hij ongetwijfeld hetzelfde denken. Want: ‘Sony biedt met zijn ontwerpen geen nieuwe inzichten in de artificiële intelligentie. Snellere computerchips en processoren zijn niet de oplossing. Het probleem is: een computerprogramma bedenkt slechts één goede oplossing voor een probleem. Als er in een programma verwarring ontstaat, keert het terug naar het begin en rapporteert een fout. Als er in ons hoofd verwarring ontstaat, vinden we vaak een uitweg zonder naar de beginstelling terug te keren. Mijn theorie daarover is: als we aan iets denken, lopen in ons onderbewustzijn drie of vier andere denksporen parallel mee. Als het eerste denkspoor niet werkt of er duikt een nieuw element op in de situatie, schakelen we automatisch over naar een ander spoor. Dan lijkt het alsof we opeens aan iets anders denken, maar ik denk dus dat er sprake is van parallelle denksporen in ons onderbewustzijn. De vraag is echter: hoe zitten die parallelle sporen in elkaar?’
Sony levert geen antwoord op die vraag, zoveel is zeker. Dat lijkt ook helemaal niet de ambitie van de Japanse elektronicareus. Toshitada Doi noemde Aibo destijds een robot in zijn prilste vorm. Een voorbode van wat robotica ooit zou kunnen worden. Ook bij de lancering van QRIO wikt Sony zijn woorden. Het elektronisch wondertje, waarvan de naam is afgeleid uit de wollige slogan Quest For Curiosity, wordt immers omschreven als een entertainmentrobot. De fun lijkt even belangrijk als de technologie. Grootspraak over de ontwikkeling van de robot blijft opvallend achterwege. Volgens de Sony-top wordt QRIO de ambassadeur van het bedrijf, maar veel toelichting bij die aanstelling komt er niet. Merkwaardig is overigens dat het pronkstukje niet in de handel verkrijgbaar is. Van de Aibo werden liefst 130.000 stuks verkocht, waarom zou het dan met zijn baasje niet lukken? QRIO zou evenveel kosten als een kleine BMW, heeft de producent zich laten ontvallen, maar ook de Aibo kostte destijds een klein fortuin.
HUMANOÏDE ROBOTS
Stapje voor stapje worden robots menselijker. Esthetisch bewuste ingenieurs knutselen plastieken vingers rond de grijpklauwen, informatici bouwen een hoofd rond de harde schijf van hun schepping. En zo ziet die er ‘vertrouwd’ uit. Het zal echter nog een poos duren vooraleer humanoïde robots menselijke denkprocessen kunnen simuleren en complexe handelingen kunnen nabootsen. Het gras maaien en het tapijt stofzuigen behoren zeker tot de mogelijkheden, maar robots die een auto kunnen besturen en het avondeten kunnen bereiden? Slimme machines krijgen meer autonomie over hóé ze een doel moeten bereiken, maar niet over wélk doel ze moeten bereiken. De robot met een eigen karakter is voorlopig nog een utopie. Vooraleer artificiële intelligentie het niveau bereikt dat wordt beschreven in sciencefictionverhalen, moeten eerst de geheimen van de menselijke intelligentie worden ontrafeld.
Hoe complex die intelligentie wel is, mag blijken uit de grote verscheidenheid van betekenissen en eigenschappen die we aan woorden en begrippen toekennen. En uit het gemak waarmee we die betekenissen en eigenschappen in onze logica en leefwereld opnemen. Dat argument klinkt nogal abstract, tot we even stilstaan bij de vraag hoe een computerprogramma bijvoorbeeld een vogel zou moeten omschrijven. Als ‘een tweevoetig dier dat kan vliegen’? Wat dan met de pinguïn, die niet kan vliegen? Of met een vogel die dood is? Of met een nagemaakte vogel? Een kenmerk van onze intelligentie is dat we evenveel kennis hebben over de uitzonderingen als over de regels zelf. Een computerprogramma houdt daar echter geen rekening mee. QRIO reageert op dingen die in zijn omgeving gebeuren, maar die reactie is gebaseerd op een simpel algoritme en getuigt dus niet meteen van een hogere vorm van intelligentie. Wat lijkt op een eigen wil, is in feite niet meer (maar ook niet minder) dan de uitkomst van een reeks voorgeprogrammeerde instructies. Pas wanneer machines écht een eigen wil vertonen en dus niet meer altijd doen wat wij verwachten, zullen we kunnen spreken van intelligente machines.
Een vooruitzicht waar professor Marvin Minsky overigens van huivert. ‘Wanneer we erin slagen om een computer te bouwen die verder raakt dan het niveau van een tweejarig kind, is het in staat om op eigen kracht intelligentie aan te kweken. Net zoals de mens, maar dan duizend keer sneller. Zodra we ontdekken dat een computer intelligentie aankweekt bij zichzelf, moeten we het apparaat meteen uitschakelen. En ons bezinnen over onze toekomst. Want eens de computer slimmer is, is hij meteen véél slimmer. En zal het te laat zijn om in te grijpen. Want de computer zal elk manoeuvre anticiperen. Goed, we zijn nog een heel eind verwijderd van dat moment, maar waakzaamheid is geboden.’
Rodney Brooks, een collega van Minsky aan het MIT, beweert dat echte intelligentie in robots ‘binnen handbereik’ is. Reeds in 1998 pronkte hij met Cog, een robot met een aantal vergelijkbare functionaliteiten als QRIO. Russische onderzoekers hadden overigens al in de jaren zeventig een robot klaar met zes poten die op eigen beweging over een muur kroop.
Binnen 30 jaar is de markt van de personal robots groter dan die van de pc, zo voorspelt Toshitada Doi. De elektronische huisvrienden zullen onder andere worden gebruikt om herinneringen in op te slaan, denkt hij. Of misschien zelfs als therapeut, altijd bereid om te luisteren. De plaats van QRIO in die evolutie? ‘We willen de nieuwsgierigheid van de mensen opwekken.’ Sony dicht zichzelf geen pioniersrol toe in de robotica en creëert geen onrealistische verwachtingen rond zijn nieuw product. Waardoor het makkelijker wordt om QRIO op zijn waarde te beoordelen: de robot is een blik in de toekomst, maar niet noodzakelijk de toe-komst zelf. De functionaliteiten van de robot hebben niet allemaal grote waarde voor de consument die niet meer uit zijn zetel wil opstaan voor een drankje, maar zijn wel bijzonder genoeg om de kritische waarnemer nieuwsgierig te maken naar toekomstige toepassingen. En wie weet probeert Sony wel om QRIO klaar te stomen voor de volgende editie van de Robocup-voetbalkampioenschappen, komende zomer in het Portugese Lissabon. Voor wie zich niet heeft kunnen kwalificeren voor het EK écht voetbal.
Bart Vandormael
‘Zodra we ontdekken dat een computer intelligentie aankweekt bij zichzelf, moeten we het apparaat meteen uitschakelen.’
