Precies 100 jaar geleden verscheen het politieke pamflet waarin Adolf Hitler zijn ideeën over Duitsland, rassen en politiek uit de doeken deed. Het boek werd een bestseller in nazi-Duitsland, verboden na de oorlog, en blijft sindsdien gehuld in controverse. Hoe zat het ook alweer met Mein Kampf, een van de beruchtste boeken uit de geschiedenis?
Op 18 juli 1925 verscheen het eerste deel van Mein Kampf. Adolf Hitler had er ruim een jaar aan gewerkt in de gevangenis van Landsberg am Lech, een stad in Beieren. Daar zat hij ruim een jaar wegens zijn betrokkenheid bij de Bierkellerputsch, een mislukte staatsgreep in 1923. Hij zag die ‘vrijgekomen tijd’ als het ideale moment om eindelijk te beginnen aan zijn manifest, dat zou dienen voor zijn verdere optreden op het politieke toneel.
Hitler pende al zijn opgekropte woede neer op zo’n 800 pagina’s. Hij uitte zijn kritiek op het Verdrag van Versailles (1919), dat een einde maakte aan de Eerste Wereldoorlog en zware straffen oplegde aan Duitsland. Hitler was niet te spreken over de enorme herstelbetalingen, over het verlies van grote delen van het land, en over het feit dat men geen noemenswaardig leger meer mocht hebben. Hij wilde opnieuw Lebensraum.
Lebensraum
Lebensraum – Duits voor leefruimte – was een geopolitiek begrip dat werd gebruikt binnen de nationaalsocialistische ideologie: het Duitse volk had meer ruimte nodig, en die moest ten koste van andere landen worden veroverd.
Het begrip was echter geen uitvinding van Hitler. Het woord bestond al sinds 1890, en vormde de basis voor de Duitse koloniale beweging.
Mein Kampf werd een samensmelting van memoires en toekomstvisie. Hitler schreef enerzijds over zijn jeugd, over zijn ‘bekering’ tot antisemiet en over zijn tijd als soldaat. Maar hij deed vooral uit de doeken hoe hij Duitsland wilde herbewapenen, Lebensraum wilde creëren en ‘de schuldigen’ zou straffen. Volgens Hitler waren het communisme, de parlementaire democratie en het ‘wereldwijde Jodendom’ de grote vijanden. Duitsland, zo stelde hij, was vernederd en geknecht door het Verdrag van Versailles.
Het boek als propagandamachine: verspreid via huwelijken en soldaten
Miljoenen exemplaren van het manifest werden verkocht en verspreid. Pasgetrouwde stellen kregen het als huwelijksgeschenk en soldaten als moreel kompas aan het front – allemaal betaald door de gemeenschap. Je werd bijna een verdachte als je geen exemplaar in huis had.
Het illegale boek: verbod op Mein Kampf
Na de Tweede Wereldoorlog kwamen de rechten van Mein Kampf voor 70 jaar lang in handen van de Duitse deelstaat Beieren, die de herdruk verbood. Maar in 2015 vervielen de auteursrechten, en werd er hevig gediscussieerd over een mogelijke heruitgave van het boek.
Uiteindelijk werd het boek in 2015 publiek domein, en bracht het Instituut voor Moderne Geschiedenis in München een speciale editie uit. Het zorgde ervoor dat het boek de nodige kritische kanttekeningen had.
Tijdlijn van Mein Kampf
9 november 1923: Hitler maakt deel uit van de Bierkellerputsch, een staatsgreep waarbij conservatieve nationalisten een staatsgreep proberen te plegen in München. Hitler wordt naar de gevangenis gestuurd.
1924: Hitler stort zich op het schrijven van zijn manifest.
18 juli 1925: Eine Abrechnung, het eerste deel van zijn manifest, wordt gepubliceerd.
1926: Een jaar later volgt een tweede deel; Die national-sozialistische Bewegung, waarin Hitler zijn politieke programma verder uit de doeken doet.
1933: Mein Kampf wordt de ideologische bijbel van het Derde Rijk.
1945: Na de Tweede Wereldoorlog wordt het boek verboden in de geallieerde gebieden.
2015: Mein Kampf wordt publiek domein. Het Instituut voor Moderne Geschiedenis in München brengt een editie uit van 1948 bladzijden, met talloze kanttekeningen.
‘Waarom een verbod op ‘Mein Kampf’ geen goed idee is’
