Factcheck: windturbines zonder wieken kunnen onmogelijk efficiënt zijn

Op het internet gaat een afbeelding rond waarop windturbines zonder wieken of andere bewegende delen te zien zijn. Ze worden de hemel in geprezen als een nieuwe manier om schone energie op te wekken. Maar windturbines zonder wieken kunnen onmogelijk efficiënt zijn, zeggen specialisten. ‘Meer dan mooie designobjecten zijn het niet.’ 

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Bij deCheckers, een Belgische vzw die de verspreiding van nepnieuws wil tegengaan en waarvan Knack een partner is, liep via WhatsApp onderstaand beeld binnen.

We zien enkele huizen vlakbij de kust. Voor de huizen staan vier objecten die, volgens het Engelstalige onderschrift , windturbines zouden zijn: ‘Frankrijk heeft mogelijk in alle stilte schone energie heruitgevonden, met een windturbine zonder wieken, zonder bewegende delen en zonder geluid’.

Het beeld is overduidelijk computergegenereerd, maar we focussen in deze factcheck op de vraag of er inderdaad ‘schone’ windturbines zonder wieken, zonder bewegende delen en zonder geluid bestaan.

We laden de foto op bij Google Lens en vinden hem op die manier op verschillende websites en socialemediaplatformen terug, onder meer bij Astronomy Lovers, een Facebookgroep met 175.000 volgers.

Volgens de tekst in het bijschrift herontwerpt Frankrijk windenergie, ‘zonder wieken, geluid of bewegende delen’. 

‘Op een winderige heuvel in Normandië hebben ingenieurs een wiekenloze windturbine ontwikkeld die in stilte trilt om elektriciteit op te wekken’, lezen we. Het zou gaan om een windgenerator zonder draaiende wieken, een slanke, sculpturale kolom die luchtstroom omzet in trillingen en vervolgens in schone energie via magnetische inductie. 

‘Geen tandwielen. Geen vet. Geen gevaar voor vogels. Het is stil, onderhoudsarm en perfect voor daken, huizen, boerderijen – zelfs vluchtelingenkampen. Eén eenheid voorziet in de energiebehoefte van kleine apparaten, maar in groep kunnen ze hele gebouwen ondersteunen. Dit minimalistische wonder zou binnenkort de manier waarop we schone energie opwekken in krappe, off-grid of stedelijke ruimtes kunnen hervormen,’ aldus nog de tekst. 

Factcheck: nee, windmolens hebben niet elk jaar 2700 liter olie nodig 

Alle voordelen van windenergie dus, zonder de nadelen? Het lijkt te mooi om waar te zijn. Bestaat dit soort windturbines (al)? 

Maarten Dedeyne, directeur van de Vlaamse Windenergie Associatie (VWEA), de sectorfederatie van de windenenergie, die studiebureaus, windparkuitbaters en de toeleveringsindustrie verenigt, laat via e-mail weten dat de VWEA geen leden heeft die dergelijke windturbines produceren of uitbaten. ‘Het is moeilijk om op basis van bijgevoegde foto een zicht te krijgen op de hoeveelheid vermogen waarover we hier spreken, maar doorgaans zijn kleine windturbines absoluut niet te vergelijken met grote windturbines qua vermogen en energetische optimalisatie’.

Designobjecten

‘Ik blijf ervan versteld staan hoe die verhalen en die ontwerpen om de zoveel tijd weer opduiken,’ zegt energie-expert Joannes Laveyne (UGent), die zelf jarenlang heeft gewerkt aan een testproject voor kleine windturbines in Oostende. ‘Er zijn nu eenmaal slechts een beperkt aantal manieren waarop je energie uit wind kunt halen, en de meest efficiënte is de klassieke windturbine met een horizontale as waarrond twee à drie wieken draaien.’ 

Factcheck: één ‘rondje’ van een windmolen kan een huishouden een dag doen draaien

‘Heel wat uitvinders en bedrijfjes storten zich, vaak niet gehinderd door enige kennis, op de ontwikkeling van kleinere of wiekloze windturbines, als alternatief voor de bestaande grote turbines. We zien dan windmolens in allerlei rare vormen opduiken, zoals bijvoorbeeld de exemplaren die we op de foto bij het Facebookbericht zien. Maar er is geen fysische basis waarop die efficiënt kunnen werken. Veel van die bedrijven gaan dan ook failliet, maar telkens opnieuw blijven er nieuwe opduiken die het op hun beurt proberen, met vergelijkbare ontwerpen,’ gaat Laveyne verder.

Dromen

Laveyne begrijpt dat mensen blijven dromen van turbines zonder wieken, omdat die wel wat nadelen hebben – gevaar voor vogels en vleermuizen, slagschaduwen, geluidsoverlast…  ‘Maar je hebt die wieken nu eenmaal nodig om energie te halen uit de beweging van de luchtstroom, en je hebt ook een behoorlijke oppervlakte nodig. Hoe groter het oppervlak van de cirkel die de wieken maken, hoe meer energie je uit de lucht kunt halen. Daarom zullen kleinere windturbines, ook al hebben ze wieken, altijd minder opbrengen dan grotere.’

De fabrikant van de bewuste turbines lijkt dat zelf ook te weten. ‘Eén eenheid voorziet in de energiebehoefte van kleine apparaten, maar in groep kunnen ze hele gebouwen ondersteunen,’ staat er. 

‘Met zo’n kleine, wiekloze turbine zul je misschien je gsm kunnen opladen, maar grotere beloftes kun je als fabrikant beter niet maken. In het verleden heb ik wel al de claim gezien dat soortgelijke turbines even rendabel zouden zijn als de klassieke variant, maar dat is dus onzin. Je kunt de wetten van de fysica niet veranderen. Meer dan mooie designobjecten zijn dit niet,’ besluit Laveyne.